«Εγιναν και μεμονωμένες κλοπές, όπως και καταστροφές φυσικά, όχι μόνο στην Κρήτη αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα. Απλοί στρατιώτες, Γερμανοί και Ιταλοί, αλλά και αξιωματικοί έκλεψαν αρχαιότητες που μπορεί αυτή τη στιγμή που μιλάμε να βρίσκονται σε ατομικά και οικογενειακά αρχεία και συλλογές», λέει στην «Κ» η αρχαιολόγος Γεωργία Φλούδα, προϊσταμένη του τμήματος Προϊστορικών και Μινωικών Αρχαιοτήτων του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Η κ. Φλούδα αναζητάει από το 2010 ίχνη για τη δράση της Βέρμαχτ και τις έρευνές της για αρχαιότητες στην κατεχόμενη Κρήτη, που από τότε δεν έχουν σταματήσει. Υπογραμμίζει στην «Κ» το φαινόμενο των μεμονωμένων κλοπών στην προσπάθειά της να εξηγήσει ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των αρχαιοτήτων που έφυγαν από την Κρήτη και γενικότερα από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
«Αυτό δείχνουν και οι μεμονωμένες επιστροφές που γίνονται κατά καιρούς», τονίζει. «Εχουμε τις μαζικές επιστροφές, όπως αυτή από το Πανεπιστήμιο του Γκρατς, που επέστρεψε στο Μουσείο Ηρακλείου 26 αντικείμενα, τα οποία από την έρευνά τους απεδείχθη ότι είχαν αφαιρεθεί το 1941 από το Στρωματογραφικό Μουσείο και τη βίλα Αριάδνη στην Κνωσό, έχουμε όμως και μεμονωμένες. Αλλωστε, μεμονωμένες κλοπές είχαν γίνει και από στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων. Ετσι, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 επιστράφηκαν στο Μουσείο Ηρακλείου από την Αυστραλία τρία θραύσματα επιγραφών που είχε αφαιρέσει από την Επιγραφική Συλλογή ο Αυστραλός ταγματάρχης Τζέιμς Γουίλσον, κατόπιν πρωτοβουλίας του γιου του».
Ζητάμε από την κ. Φλούδα να σχολιάσει το γεγονός ότι διεθνώς εξελίσσεται μεγάλη συζήτηση και στο επίκεντρο του προβληματισμού βρίσκεται το αν πρέπει τα μουσεία να συνεχίσουν να κατέχουν έργα τέχνης και αρχαιότητες που ανήκουν σε άλλες χώρες. Επιπλέον, εξετάζεται ο τρόπος που τα έργα αυτά αποκτήθηκαν, με αρκετά μουσεία να έχουν ήδη προχωρήσει σε επιστροφές αρχαιοτήτων, αναγνωρίζοντας ιστορικά λάθη.
Δύσκολο το έργο ταυτοποίησης – Υπήρξαν μεμονωμένες κλοπές στην Κρήτη και αλλού.
Στοιχεία από αρχεία
«Πράγματι υπάρχει μια κινητοποίηση διεθνώς. Εγώ μπορώ να σας μιλήσω συγκεκριμένα για την Αυστρία και Γερμανία όπου γίνεται μεγάλη προσπάθεια “λείανσης” του παρελθόντος. Αυτό συνδέεται και με την αποδέσμευση και τη μελέτη αρχειακού υλικού που δεν ήταν προσβάσιμο για δεκαετίες, διαδικασία την οποία χρηματοδοτούν με μεγάλα ποσά οι κυβερνήσεις των δύο χωρών. Η αποκάλυψη των αρχείων δίνει στοιχεία και μετά είναι δύσκολο να κρατήσεις κάποιο αντικείμενο στην κατοχή σου, καθώς πλέον γνωρίζεις την προέλευσή του».
Το 2018 παρουσιάστηκε στην Κρήτη η έκθεση «Κρητικές αρχαιότητες στον δρόμο της επιστροφής». Συνολικά 34 αρχαία έργα, που φυγαδεύτηκαν παράνομα από την Κνωσό κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και επαναπατρίστηκαν, εκτέθηκαν για δύο μήνες στο Μουσείο Ηρακλείου. Τα 26 από αυτά είναι τα αντικείμενα που επέστρεψε στο Μουσείο το Πανεπιστήμιο του Γκρατς. «Αυτά κατάφεραν να ταυτοποιήσουν», σημειώνει η κ. Φλούδα. «Μπορεί να υπάρχουν περισσότερα».