Με αφορμή την επικείμενη ετήσια επέτειο από την απώλεια της Μαργαρίτας Φιγκέιρα-Αλμέιδα, ο γράφων-ανιψιός της αισθάνεται την υποχρέωση να μεταφέρει στους αναγνώστες τα μηνύματα που του πέρασε «η Μαργαρίτα μας», ύστερα από 46 έτη διαρκούς συνύπαρξης, στήριξης, αδιαπραγμάτευτης αγάπης, έμπνευσης και όρεξης για ζωή: «Ζωή είναι η δημιουργία, όπως την αισθάνεσαι μέσα σου. Θέλει θετική διάθεση, μεράκι (“όποιος δεν είναι μερακλής, του μένει…”), μπέσα, φιλότιμο και εργασία, αδιάκοπη εργασία για να συναντήσεις τη δημιουργία».
Μηνύματα ακόμη πιο επίκαιρα σε έτη πανδημίας, τα οποία απαιτούν υπομονή. Και ενσυναίσθηση.
Η Μαργαρίτα έζησε 94 χρόνια «εδώ»: γεννήθηκε στις 28/11/1926 και πέθανε στις 26/1/2021, αποκλειστικά εξαιτίας ενός κατάγματος και δυσμενών συνθηκών εν μέσω κορωνοϊού. Αποτελεί συνέχεια μιας οικογένειας αγνών φιλελλήνων, η οποία ξεκίνησε στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, με πατριάρχη τον πλέον γνωστό και αγνό, χωρίς σκιές όπως του αναγνωρίστηκε, φιλέλληνα, Αντώνιο Φιγκέιρα ντ’ Αλμέιντα.
Χωρίς το κάταγμα, θα ήταν δίπλα μας, λαμπερή, με αστείρευτα θετική διάθεση, με πνεύμα οξυδερκές, μνήμη ασύλληπτη, να φωτίζει και να στηρίζει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τρεις οικογένειες.
Το σπίτι στην οδό Πλάτωνος, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ήταν το μέρος που όταν πατούσε το κουδούνι η μητέρα μου με τον συγκεκριμένο τονικό ρυθμό, πλημμύριζε το πεζοδρόμιο η φωνή της από το θυροτηλέφωνο: «Ελα, Κάτια μου! Ανεβείτε, ανεβείτε!» και πατούσε το κουμπί να ανοίξει η πόρτα τόσο πολύ, να χορτάσει και να βεβαιωθεί, που είχαμε ήδη ανέβει στον 3ο…
Η Μαργαρίτα πέρασε αλώβητη τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, τον Εμφύλιο, πληθώρα δύσκολων συνθηκών με διάρκεια, αλλά με το γονίδιο της ατσάλινης θετικής διάθεσης, βοηθούσε παντού, εργαζόμενη στον τραπεζικό τομέα σε τρεις πόλεις. Σπούδασε οικονομικά και αργότερα ξεναγός, εργάστηκε ως ξεναγός, πολύγλωσση, γύρισε όλο τον κόσμο τρεις φορές. Χωρίς να έχει παντρευτεί, είχε για παιδιά τα τρία κοντινά ανίψια της. Αν δεν είχαμε τη Μαργαρίτα, ειδικά οι εκ των τριών που χάσαμε μητέρα σε μικρή ηλικία, θα είχαμε τελείως διαφορετική πορεία, απείρως πιο δύσκολη, ενδεχομένως εφιαλτική για κάποιους.
Θυμάμαι να μπαίνουμε μαζί στο Αριστοτέλειο στη Θεσσαλονίκη για μια εκ των τακτικών παραστάσεων και να σηκώνεται αυθόρμητα το μισό θέατρο να τη χαιρετίσει. Ανέκαθεν εντυπωσιαζόμουν με τις αγνές εκφράσεις των συνανθρώπων μας, με την άμεση αλλαγή της έκφρασης στο πρόσωπο, όταν συναντούμε μπροστά μας μια φυσιογνωμία η οποία μας «σημάδεψε θετικά» για οποιονδήποτε λόγο.
Χρόνια νωρίτερα, καθόταν δίπλα μου και στον αδελφό μου να μας διαβάσει τα μαθήματα του σχολείου, με βαθιά προσήλωση για τη γεωγραφία, την τέχνη και την ιστορία του τόπου μας και την ιστορία της οικογένειας Αλμέιδα. Μας περιέγραφε λεπτομέρειες τις οποίες θυμόταν με τόση ακρίβεια, που μας άφηναν άναυδους, όντας παιδί μιας οικογένειας με 13 θείους και θείες από πατέρα.
Πέρασε αλώβητη τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, τον Εμφύλιο, πληθώρα δύσκολων συνθηκών με διάρκεια, αλλά με το γονίδιο της ατσάλινης θετικής διάθεσης βοηθούσε παντού, εργαζόμενη στον τραπεζικό τομέα σε τρεις πόλεις.
Η οικογένεια των Αλμέιδα δεν είχε μόνο τον Αντώνιο σπουδαίο αγωνιστή, με εκπληκτικά επιτεύγματα, αλλά και τον γιο του Εμμανουήλ, τον εγγονό Τόνι και τον άλλο εγγονό και ταυτόχρονα παππού μου Μιχαήλ, οι οποίοι αγωνίστηκαν σκληρά στους Βαλκανικούς Πολέμους, ενώ κάποιοι πέθαναν στον πεδίο της μάχης, όπως ο Τόνι, για τους αγώνες της πατρίδας μας. Αγνοί πατριώτες, όπως και δεκάδες άλλοι που θυσιάστηκαν για την πατρίδα μας.
Η Μαργαρίτα δεν φοβήθηκε ποτέ τον θάνατο όσο τη θυμάμαι. Ατρόμητη, με πίστη. Φρόντισε να γράψει τη διαθήκη της τουλάχιστον 40 χρόνια νωρίτερα (!) «να μην αδικήσει κανένα», με μια πρωτόγνωρη, σιωπηρή βεβαιότητα ότι το πνεύμα και η ζωντάνια της θα συνεχίσουν, με κάποιο ιδιαίτερο τρόπο, να μεταφερθούν και στις επόμενες γενιές.
«Προσφέρθηκε» μπροστά μου πολλές φορές «να πέθαινε», για να συνεχίσουμε εμείς υγιείς, «να γίνουμε καλά». Δεν υποκρίθηκε ούτε χιλιοστό στα λόγια της. Αλλά εφόσον είχε μοναδική κράση και φρόντιζε τον εαυτό της, συνέχιζε τους «μαραθώνιους» ακούραστη: στα 89 της χρόνια (!), κατέβαινε μόνη της (!) μια παγωμένη κατηφόρα τέλη Φεβρουαρίου με τα πόδια, για να παραδώσει τα γεύματα και να κάνει παρέα στο πρόσωπο που είχε υποσχεθεί. Το πείσμα, η θέληση και η δύναμή της ήταν κάτι που συναντώ πλέον μόνο σε ταινίες. Οφείλω να το αλλάξω αυτό, με το παράδειγμα. Αρχικά στα παιδιά μου και εξίσου σε όποια θεωρώ παιδιά μου.
Πολλά στοιχεία του χαρακτήρα «δικών μας» ανθρώπων που μας εντυπωσιάζουν, θα πρέπει να τα σκεφτόμαστε πιο συχνά, με τις κατάλληλες προεκτάσεις, για να αντλούμε αστείρευτες δυνάμεις από αυτά και να τα περνούμε στις επόμενες γενιές. Εχει αποτέλεσμα.
Κλείνοντας, τονίζω αυθόρμητα πως δεν περίμενα ότι η Μαργαρίτα θα έφευγε «τόσο νωρίς»! Η μητέρα μου είχε φύγει το 2000 και την άφησε ως συνέχεια. Οι φωνές τους ακούγονται ακόμη καμπάνα στα αυτιά, στο μυαλό και στην καρδιά μου. Οσοι τις γνώρισαν καταλαβαίνουν και γνέφουν σχετικά.
Ούτε τώρα το χώνεψα. Θα αργήσω, με βολεύει πολύ. «Κρατήστε τους δικούς σας ανθρώπους ζωντανούς» μέσα στην καρδιά σας και το μεγαλείο που περιέγραψε εύστοχα ο Ελύτης θα αναδειχθεί εξίσου εύκολα!
* Ο κ. Απόστολος Παπαδόπουλος-Αλμέιδα είναι διοικητικό στέλεχος επιχειρήσεων.