Τις ηλιόλουστες μέρες του Ιανουαρίου, πάνω από τον βράχο της Ακρόπολης κάνουν την εμφάνισή τους οι ποντικοβαρβακίνες. Το αρπακτικό πουλί ξεχειμωνιάζει στον Ιερό Βράχο και αν είστε τυχεροί θα το δείτε να ξεκουράζεται στα βράχια με ανοιγμένα τα φτερά του κάτω από τον ήλιο. Τις καλές μέρες βγαίνουν από τις φωλιές τους και τα βραχοκιρκίνεζα και γυροπετούν πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο ψάχνοντας τροφή. Δεκαοχτούρες, κοκκινολαίμηδες, τρυποφραχτήδες, μαυροσκούφηδες, ψαρόνια, κοτσύφια, λευκοσουσουράδες και δεκάδες ακόμη ιπτάμενοι επισκέπτες της Ακρόπολης ψάχνουν αυτή την εποχή κάτι να τσιμπολογήσουν ανάμεσα στους θάμνους.
Για να δει κανείς αυτή την πολύχρωμη και κελαηδιστή πλευρά της Ακρόπολης θα πρέπει να αφήσει το ζεστό του κρεβάτι πολύ νωρίς το πρωί, όπως κάνουν εδώ και πολλά χρόνια ο βιολόγος και ορνιθολόγος Γρηγόρης Τσούνης με τον γιο του, τον περιβαλλοντολόγο Λάμπρο Τσούνη. «Στις 6.30 βγαίνουμε εμείς, αλλά αυτό ίσως δεν είναι για τον πολύ κόσμο. Την ώρα που ανοίγει ο αρχαιολογικός χώρος είναι μια χαρά», μας λέει γελώντας ο Γρηγόρης Τσούνης. Με μεγάλη εμπειρία στον χώρο και δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά, ο κ. Τσούνης εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Ακρόπολης το 1989. Επειτα από λίγα χρόνια ήρθε στον κόσμο ο γιος του και από τότε οι οικογενειακές βόλτες μετατράπηκαν σταδιακά σε επιστημονική παρατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος μέσα και γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο. «Είναι ένα από τα πιο όμορφα οικοσυστήματα της Ελλάδας», μας λέει.
Ποιο είναι όμως το μυστικό που κάνει τον Ιερό Βράχο να παραμένει ένα ασφαλές καταφύγιο για δεκάδες πτηνά, θηλαστικά (αλεπούδες, σκαντζόχοιροι, νανονυχτερίδες), ερπετά (φίδια, σαύρες, χελώνες, κροκοδειλάκι), 20 διαφορετικά είδη πεταλούδας και 450 είδη φυτών; Οπως μας λένε οι δύο ερευνητές, σημαντικό ρόλο έπαιξε το πρόγραμμα ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων στις αρχές του 2000, που μείωσε την όχληση από τα αυτοκίνητα και τους ρύπους στην περιοχή. «Το 2004 είχαμε μια έκρηξη από πεταλούδες και πτηνά», σημειώνουν και τονίζουν επίσης πως τα ζώα, και ειδικά τα πτηνά, βρίσκουν ιδανικές τις θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στον αρχαιολογικό χώρο για να ξεχειμωνιάσουν και δεν απειλούνται από κυνηγούς. «Στην πραγματικότητα το οικοσύστημα έγινε ενιαίο όπως έγινε μετά την ενοποίηση», λένε καθώς τα πτηνά και τα φυτά της Ακρόπολης τα συναντάμε και στους λόφους του Φιλοπάππου, στην Αρχαία Αγορά και σε γειτονιές της Πλάκας.
Για να δει κανείς αυτή την πολύχρωμη και κελαηδιστή πλευρά της Ακρόπολης θα πρέπει να αφήσει το ζεστό του κρεβάτι πολύ νωρίς το πρωί.
Οι δύο ερευνητές δημιούργησαν ένα βιβλίο-οδηγό με τα πτηνά, τα φυτά και τα ζώα του Ιερού Βράχου με τίτλο «Στα μονοπάτια της Ακρόπολης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Σημαντικός σταθμός στην πορεία τους ήταν η ανακάλυψη και επιβεβαίωση του σπάνιου ενδημικού φυτού που φύεται μόνο στα βράχια της περιοχής, της μικρομέριας της Ακρόπολης (Micromeria acropolitana). Το φυτό παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1906 από δύο Γάλλους βοτανολόγους και παρουσιάστηκε δύο χρόνια μετά από τον Αυστριακό βοτανολόγο Γιούγκεν φον Χαλάκσι. Πρόκειται για ένα πολυετές αρωματικό φυτό που το ύψος του κυμαίνεται από 5 έως 30 εκατοστά και ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Μάιο με μικρά ροζ λουλούδια. Τα ίχνη του όμως είχαν χαθεί για περίπου έναν αιώνα από την πρώτη παρατήρησή του. Το 2006 οι δύο ερευνητές εντόπισαν έναν μικρό πληθυσμό από μικρομέριες και τρία χρόνια μετά το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης επιβεβαίωσε την ανακάλυψή τους. «Είναι ένα από τα πιο σπάνια φυτά του κόσμου και το βρίσκουμε μόνο στην Ακρόπολη», μας λέει ο κ. Τσούνης.
Σήμερα ο πληθυσμός της μικρομέριας δεν είναι μεγάλος και οι ερευνητές τονίζουν την ανάγκη προστασίας του. Προτείνουν τη δημιουργία ενός βραχόκηπου στην είσοδο του Θεάτρου του Διονύσου, όπου συνήθως συναντάται το φυτό, ώστε να είναι ορατό και αναγνωρίσιμο από τους επισκέπτες αλλά και να περιοριστεί η εξάπλωσή του μέσα στα αρχαία σπαράγματα του χώρου. Θεωρούν επίσης απαραίτητη τη σήμανση της ευρύτερης περιοχής για την ευαισθητοποίηση των επισκεπτών, οι οποίοι έχουν την κακή, για τα ενδημικά είδη, συνήθεια να κόβουν άγρια λουλούδια και φυτά από την περιοχή. «Θεωρούμε πως πρέπει να δημιουργηθούν ορισμένες νησίδες άγριας ζωής στην περιοχή για να αναπτυχθούν πιο ελεύθερα τα είδη που υπάρχουν. Απαραίτητες είναι και μικρές εστίες νερού για να πίνουν τα πουλιά», σημειώνουν. Μέσα στα χρόνια ο πληθυσμός των πουλιών δεν έχει ιδιαίτερες μεταβολές, αλλά οι ερευνητές ανησυχούν για τις πιέσεις που θα δεχθούν μελλοντικά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Σε λίγες μέρες, πάντως, που θα μπει ο Φεβρουάριος, στον ουρανό της Ακρόπολης θα βλέπουμε συχνότερα σπίνους, καρακάξες, καλόγερους και γαλαζοπαπαδίτσες και τα πρώτα σημάδια ότι η φύση ξυπνάει για την έλευση της άνοιξης.
