Διαβάζοντας τα νέα για την καταστροφή της υπό κατασκευή βιβλιοθήκη των Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, η σκέψη του γράφοντος ταξίδεψε λίγα χρόνια πριν σε μια συζήτηση του, στο Κολλέγιο Mansfield του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με Βρετανό πανεπιστημιακό. Ξέρεις, μου είπε, υπομειδιώντας, η Οξφόρδη ανακάλυψε τους Έλληνες εφοπλιστές μετά τις περικοπές στην δημόσια χρηματοδότηση των Βρετανικών πανεπιστημίων στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Δηλαδή τα Βρετανικά πανεπιστήμια, και μάλιστα τα πιο επίλεκτα και εύπορα, έχουν αποκτήσει στρατηγική προσπορισμού πόρων (fund raising) από την Ελληνική ευεργεσία εδώ και σαράντα χρόνια!
Στον δημόσιο διάλογο της χώρας, λοιπόν, κάθε φορά που έχουμε ένα τέτοιο συμβάν βανδαλισμού στα ΑΕΙ διαπιστώνετε η παρεπόμενη απώλεια πεπερασμένων πόρων του Έλληνα φορολογούμενου. Αυτό που παντελώς αγνοείται όμως είναι το γεγονός ότι οι βανδαλισμοί έχουν αποτρέψει την ελληνική ευεργεσία από το να κάνει δωρεές σε πάγια στοιχεία των ΑΕΙ, όπως βιβλιοθήκες και ερευνητικά κέντρα, που θα ξεπερνούσαν χωρίς δυσκολία το ένα δισεκατομμύριο ευρώ την τελευταία εικοσαετία. Διότι ποιος ευεργέτης αντιμέτωπος με την εδραιωμένη εικόνα των εγκαταστάσεων των δημοσίων ΑΕΙ – εγκατάλειψη, φθορά, γκράφιτι – και τα επαναλαμβανόμενα φαινόμενα βανδαλισμού θα έκανε μια μεγάλη δωρεά στο δημόσιο πανεπιστήμιο της τάξεως των 630 εκατομμυρίων ευρώ του Πολιτιστικού Κέντρου Σταύρος Νιάρχος ή των 100 εκατομμυρίων ευρώ του Κέντρου Μεταμοσχεύσεων του Ιδρύματος Ωνάση;
Τωόντι μόνο αν λάβουμε υπόψη την εδώ και δεκαετίες εδραιωμένη ανομία στα ΑΕΙ, και τους βανδαλισμούς που αποτελούν συστατικό της στοιχείο, μπορούμε να κατανοήσουμε αυτόν τον Ελληνικό εξαιρετισμό: την παντελή αποτυχία των Ελληνικών ΑΕΙ να καταστήσουν τις δωρεές από την ευεργεσία ως σημαντικό πυλώνα χρηματοδότησης τους, κάτι ολοένα και πιο δεδομένο για τα πανεπιστήμια της Ευρώπης, των ΗΠΑ και του Καναδά, από την κρίση του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του 1970 και έπειτα.
Είναι τόσο σημαίνων, διεθνώς, ο ρόλος του προσπορισμού πόρων από την ευεργεσία που η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαπιστώσει από το 2006 την ανάγκη τα πανεπιστήμια της ΕΕ να υιοθετήσουν τις σχετικές βέλτιστες πρακτικές. Ο στόχος που τέθηκε το 2006; Να προσεγγίσουν τα πανεπιστήμια άλλων χωρών-μελών τις κορυφαίες επιδόσεις των πανεπιστημίων του Ηνωμένου Βασιλείου και της Σουηδίας, όπου οι δωρεές της ευεργεσίας ήδη ξεπερνούσαν τότε το 16 % της συνολικής χρηματοδότησης των δαπανών τους έρευνας και ανάπτυξης (βλ. European Commission-Directorate General for Research, Engaging Philanthropy for university research, 2007). Στις δε ΗΠΑ σχετική ανάλυση δείχνει ότι άνω του 50 % των μεγάλων δωρεών σε αξία (δηλαδή δωρεών άνω των δέκα εκατομμύριων δολαρίων) κατευθύνεται στην ανώτατη παιδεία με την υγεία και τον πολιτισμό να ακολουθούν (βλ., Mega Gifts in American Philanthropy, Institute for Jewish & Community Research 2003).
Τα Ελληνικά ΑΕΙ, εφόσον αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η ανομία, θα επιτύχουν ανάλογη πρωτοκαθεδρία στον προσπορισμό δωρεών της ευεργεσίας, για δύο κύριους λόγους.
Πρώτον, όπως άλλωστε και στον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου (δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, το Πάντειο, το Μετσόβιο και ούτω καθεξής), η παιδεία, και η ανώτατη παιδεία συγκεκριμένα, εκλαμβάνεται ως στρατηγικής σημασίας, από την ευεργετική κοινότητα, για το μέλλον της χώρας όσο και των πόλεων και περιοχών της Ελληνικής περιφέρειας που φιλοξενούν τα ΑΕΙ.
Δεύτερον, εκατοντάδες απόφοιτοι των δημόσιων, Ελληνικών ΑΕΙ κατέχουν ηγετικές θέσεις στο οικονομικό γίγνεσθαι όχι μόνο της χώρας μας αλλά και χωρών όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Αυστραλία.
Μια χαρτογράφηση της πολλά υποσχόμενης σχέσης της ελληνικής ευεργεσίας με το δημόσια ΑΕΙ, θα ξεχώριζε τις παρακάτω ενδεικτικές και μόνο δυνατότητες προσπορισμού δωρεών:
- Των Πανεπιστημίων Πειραιά και του Μετσοβίου Πολυτεχνείου λόγω της εξειδίκευσης τους σε γνωστικά αντικείμενα που συνδέονται με την ναυτιλιακή δραστηριότητα.
- Των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Πελοποννήσου μια που από την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου έλκουν την καταγωγή τους διακεκριμένα μέλη της εφοπλιστικής κοινότητας.
- Τα μεγαθήρια Καποδιστριακό και ΑΠΘ, που έχουν στις τάξεις των αποφοίτων τους εξαιρετικά επιτυχημένους επιχειρηματίες και ηγετών πολυεθνικών σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία και σε κλάδους όπως της φαρμακοβιομηχανίας, της πληροφορικής και των χρηματοοικονομικών.
Ας σκεφτούμε λοιπόν, την επόμενη φορά που θα καταστραφεί ένα πάγιο στοιχείο στο δημόσιο πανεπιστήμιο, όχι μόνο το δημόσιο χρήμα που σπαταλήθηκε αλλά και το χρήμα της ευεργεσίας που δεν μπόρεσε να προσποριστεί, για την δημόσια, ανώτατη παιδεία στην χώρα μας.
*Ο Αντώνης Καμάρας είναι ερευνητικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ και συγγραφέας της μελέτης Diaspora and Transnational Philanthropy in Greece, SEESOX, 2019.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr