Σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία των ελληνικών πανεπιστημίων δρομολογεί το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας, με το οποίο ολοκληρώνεται ο κύκλος των μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Χθες, η ηγεσία του υπουργείου παρουσίασε επιγραμματικά βασικές πτυχές του νομοσχεδίου, το οποίο αποτελείται από 320 άρθρα και θα δοθεί προς δημόσια διαβούλευση τις επόμενες ημέρες για να ψηφισθεί εντός του θέρους. Εσωτερικό Erasmus, κοινά και διπλά πτυχία, startups φοιτητών, νέες αξιοκρατικές διαδικασίες εκλογής καθηγητών, βιομηχανικά διδακτορικά, νέο μοντέλο διοίκησης των ΑΕΙ, είναι ορισμένες από τις παρεμβάσεις που προβλέπει το ν/σ. «Πρόκειται για νομοθέτημα που στοχεύει στη δυναμική προσαρμογή του ελληνικού πανεπιστημίου στις ανάγκες της κοινωνίας, την παροχή νέων δυνατοτήτων στα πανεπιστήμια, στους φοιτητές, στους πανεπιστημιακούς και στους πολίτες, την προσαρμογή στις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις, την επίλυση χρόνιων ζητημάτων που ήταν αρρύθμιστα ή μερικώς ρυθμισμένα, καθώς και την κωδικοποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας για την παροχή ενός ολοκληρωμένου πλαισίου. Βασικές έννοιες που διαπνέουν σχεδόν το σύνολο των ρυθμίσεων είναι η ενίσχυση της αυτονομίας, της ευελιξίας και της αποτελεσματικότητας των ελληνικών πανεπιστημίων, η αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων από το υπουργείο προς τα ίδια τα πανεπιστήμια, η διεπιστημονικότητα, η κινητικότητα φοιτητών και ερευνητών, η ανάπτυξη συνεργασιών, η εξωστρέφεια και η παραγωγή γνώσης, έρευνας και καινοτομίας που διαχέονται προς όφελος της κοινωνίας», ανέφερε το υπουργείο Παιδείας.
Ειδικότερα, μεγάλο βάρος δίνει το υπουργείο στις νέες δυνατότητες που έχουν οι φοιτητές, με τη νέα οργάνωση σπουδών. Ενδεικτικά:
• Δίνεται η δυνατότητα στα ΑΕΙ να οργανώσουν κοινά προγράμματα σπουδών διεπιστημονικού χαρακτήρα (joint degree – απονομή από κοινού τίτλου σπουδών) και διπλά προγράμματα σπουδών (dual major – απονομή 2 πτυχίων) με άλλα τμήματα του ίδιου ή άλλου πανεπιστημίου εντός ή εκτός Ελλάδας.
• Δίνεται η δυνατότητα στους φοιτητές να επιλέξουν μαθήματα άλλων τμημάτων, της ίδιας ή άλλης σχολής εντός του ίδιου ΑΕΙ, κατά τις προπτυχιακές σπουδές.
• Δίνεται η δυνατότητα στα ΑΕΙ να οργανώσουν περισσότερα του ενός προπτυχιακά προγράμματα σπουδών ανά Τμήμα, εφόσον επαρκεί το ανθρώπινο δυναμικό και οι υποδομές για τη λειτουργία τους. Αυτό μπορεί να χρηματοδοτηθεί από ιδιώτες.
Εσωτερικό Erasmus, startups φοιτητών, νέες αξιοκρατικές διαδικασίες εκλογής καθηγητών, βιομηχανικά διδακτορικά, νέο μοντέλο διοίκησης, μερικές από τις αλλαγές.
• Θεσμοθετούνται τα επαγγελματικά μεταπτυχιακά, κατόπιν συμφώνου συνεργασίας με ιδιωτικούς φορείς, στα οποία θα μπορούν να διδάσκουν και εμπειρογνώμονες από την αγορά εργασίας.
• Επίσης, θεσμοθετούνται βιομηχανικά διδακτορικά. Δηλαδή, για παράδειγμα, μια εταιρεία που παράγει ανεμογεννήτριες και αναζητεί έναν νέο τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων της, μπορεί να συμπράξει με ένα ΑΕΙ και έναν υποψήφιο διδάκτορα προκειμένου να πραγματοποιήσει έρευνα πάνω σε αυτό το αντικείμενο.
• Θεσμοθετούνται προγράμματα σπουδών δευτερεύουσας κατεύθυνσης (minor degree) τουλάχιστον ενός έτους για προπτυχιακούς φοιτητές, με απονομή διακριτού τίτλου σπουδών σε άλλο επιστημονικό πεδίο.
• Δίνεται η δυνατότητα στα ΑΕΙ να οργανώσουν προγράμματα εφαρμοσμένων επιστημών και τεχνολογίας με διάρκεια 7 εξαμήνων (3,5 ετών), 210 ECTS και υποχρεωτική πρακτική άσκηση.
• Θεσμοθετείται το «Ελληνικό Erasmus» φοιτητών μεταξύ ελληνικών ΑΕΙ. Δηλαδή, π.χ., ένας φοιτητής της Αρχιτεκτονικής θα μπορεί να παρακολουθήσει ένα εξάμηνο στη Σχολή Καλών Τεχνών ή ένας φοιτητής Νομικής σε τμήμα Οικονομικών άλλου ΑΕΙ.
• Καταργείται το όριο των δύο εβδομάδων για την παράταση του εξαμήνου εάν κρίνεται απαραίτητο για έκτακτους λόγους (π.χ. καταλήψεις), και πλέον τα όργανα του ΑΕΙ μπορούν να αποφασίζουν πότε θα ολοκληρωθεί το εξάμηνο. Επίσης, καταργείται το ελάχιστο όριο των 13 εβδομάδων μαθήματος, οι οποίες πρέπει να γίνουν για να θεωρείται ότι το μάθημα έχει διδαχθεί επαρκώς. Η διάταξη κατά ορισμένους θα επιτρέπει στις φοιτητικές παρατάξεις να κάνουν καταλήψεις και μετά να πιέζουν τους καθηγητές να ολοκληρωθούν τα μαθήματα κανονικά, έστω κι αν οι ίδιοι θεωρούν ότι ένα μάθημα δεν έχει διδαχθεί επαρκώς.
Πιο εύκολη η αναγνώριση των πτυχίων εξωτερικού
«H διαδικασία αναγνώρισης πτυχίων από πανεπιστήμια του εξωτερικού γίνεται πιο γρήγορη και αποτελεσματική, φιλική προς τον πολίτη», δηλώνει το υπουργείο Παιδείας, αλλάζοντας τη διαδικασία αναγνώρισης ξένων πτυχίων. Συγκεκριμένα, η διαδικασία αναγνώρισης διαχωρίζεται σε δύο άξονες:
• Για την ακαδημαϊκή αναγνώριση τίτλου σπουδών για τη συνέχιση των σπουδών σε επόμενο κύκλο, καταργείται η ατομική αίτηση αναγνώρισης πτυχίου. Παράλληλα, ιδρύονται Εθνικό Μητρώο Αναγνωρισμένων Ιδρυμάτων της αλλοδαπής και Εθνικό Μητρώο Τύπων Τίτλων Σπουδών Αναγνωρισμένων Ιδρυμάτων της αλλοδαπής. Εφόσον ένα ίδρυμα περιλαμβάνεται στο πρώτο μητρώο, κατόπιν απόφασης του Δ.Σ. του ΔΟΑΤΑΠ, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, τα πτυχία που εκδίδει εντάσσονται στο δεύτερο και θεωρούνται αναγνωρισμένα. Οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να απευθυνθούν στο ελληνικό ΑΕΙ για μεταπτυχιακές σπουδές απευθείας, δίχως αίτηση αναγνώρισης στον ΔΟΑΤΑΠ.
• Για την αναγνώριση ακαδημαϊκού τίτλου σπουδών που επιτρέπει την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, καταργούνται οι διαδικασίες της «ισοτιμίας» και της «ισοτιμίας με αντιστοιχία». Καταργείται ο θεσμός του ειδικού εισηγητή και της εκτελεστικής επιτροπής που αξιολογούν την ισοτιμία, που δυσκόλευαν περαιτέρω τη διαδικασία. Αντ’ αυτών, δημιουργείται Εθνικό Μητρώο Αξιολογητών και πλέον, διοικητικοί υπάλληλοι κάνουν τον «προέλεγχο» του φακέλου και αν είναι πλήρης τον παραπέμπουν στον πρόεδρο. Τέλος, προβλέπεται, κατόπιν αξιολόγησης, η δυνατότητα γραπτής εξέτασης ή/και πρακτικής άσκησης πλέον του τίτλου.
Νέο μοντέλο διακυβέρνησης
Με το ν/σ εισάγεται νέος τρόπος διακυβέρνησης των ΑΕΙ, «με στόχο την ενίσχυση της συλλογικότητας, της λογοδοσίας, της εξωστρέφειας και της αποτελεσματικότητας στον τρόπο λήψης αποφάσεων των ιδρυμάτων», όπως λέει το υπουργείο. Συγκεκριμένα θεσμοθετείται το Συμβούλιο Διοίκησης του πανεπιστημίου, το οποίο αποτελείται από έξι εσωτερικά μέλη που εκλέγονται από το σύνολο των μελών ΔΕΠ του ΑΕΙ και πέντε εξωτερικά μέλη που επιλέγονται με αυξημένη πλειοψηφία από τα αναδειχθέντα εσωτερικά μέλη, κατόπιν διεθνούς πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Τα εξωτερικά μέλη προέρχονται από καθηγητές ΑΕΙ της αλλοδαπής, πρόσωπα με ευρεία αναγνώριση ή συμβολή στον πολιτισμό, στις τέχνες, στα γράμματα ή στις επιστήμες, στην οικονομία ή στην κοινωνία και εκπροσώπους διεθνών οργανισμών ή κοινωνικών εταίρων. Το συμβούλιο ασκεί κυρίως διοικητικές, οικονομικές, διαχειριστικές και στρατηγικές αρμοδιότητες. Ο πρύτανης, που είναι και πρόεδρος του συμβουλίου, εκλέγεται με αυξημένη πλειοψηφία από τα μέλη του. Επιλέξιμα για τη θέση του πρύτανη είναι τα έξι εσωτερικά μέλη του συμβουλίου. Η εκλογή του πρύτανη πραγματοποιείται κατόπιν αξιολόγησης αντικειμενικών προσόντων των υποψηφίων (διοικητικά, ακαδημαϊκά και ερευνητικά), της τεκμηριωμένης πρότασής τους για την ανάπτυξη του ΑΕΙ σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, καθώς και της πρότασής τους για ομάδα υποψηφίων για το αξίωμα των αντιπρυτάνεων του ΑΕΙ. Ο πρύτανης δύναται να παύεται σε περίπτωση σπουδαίου λόγου και στη βάση αυξημένης πλειοψηφίας (8/11) από το συμβούλιο. Δίνεται η δυνατότητα επιλογής εκτελεστικού διευθυντή, που επιλέγεται από το συμβούλιο, κατόπιν δημόσιας πρόσκλησης για στελέχη αυξημένων προσόντων εντός ή εκτός του ΑΕΙ, με θητεία παράλληλη με αυτή του συμβουλίου. Η σύγκλητος ασκεί κυρίως ακαδημαϊκές και ερευνητικές αρμοδιότητες.
Αντιδράσεις κομμάτων και πανεπιστημιακών
Αρνητικό ήταν το πρόσημο των πρώτων αντιδράσεων της πανεπιστημιακής κοινότητας στο ν/σ. Πρυτάνεις ανέφεραν στην «Κ» ότι δημιουργείται σύγχυση ως προς τους ρόλους του Συμβουλίου και του πρύτανη. «Σκεφτείτε τα “καπέλα” του πρύτανη: είναι το πρόσωπο που επιλέγεται από το Συμβούλιο και προεδρεύει αυτού», δήλωσε πρύτανης. Μάλιστα, πολλοί θεωρούν ότι το νέο σύστημα διοίκησης επιτρέπει στους νυν πρυτάνεις να ελέγχουν το Συμβούλιο. Και αυτό διότι η πλειοψηφία των 4 εσωτερικών μελών στα 6 του Συμβουλίου θα επιλέγει τα 5 εξωτερικά μέλη. Μάλιστα, λέγεται πως στις εκλογές των εσωτερικών μελών θα δημιουργούνται συμμαχίες μεταξύ των υποψηφίων για το ποιον θα προκρίνουν για τη θέση του πρύτανη, εάν εκλεγούν.
Κόμματα της αντιπολίτευσης χθες εστίασαν σε ρύθμιση για θεσμοθέτηση συμβουλίου φοιτητών σε κάθε ΑΕΙ. Το συμβούλιο φοιτητών θα εκλέγεται από ενιαίο ψηφοδέλτιο και θα εκπροσωπείται στα όργανα διοίκησης και στις επιτροπές που συμμετέχουν εκπρόσωποι των φοιτητών. «Πλανάται πλάνην οικτράν η κυβέρνηση, αν νομίζει ότι θα ξεμπερδέψει έτσι απλά με τους φοιτητές, το κίνημά τους και τις διεκδικήσεις τους. Οι απέλπιδες προσπάθειες υπονόμευσης των φοιτητικών συλλόγων και αντικατάστασής τους με “απολιτίκ” παραμάγαζα, που θα επικυρώνουν την πολιτική του “Πανεπιστημίου Α.Ε.”, θα πάρουν καθαρή και μαζική απάντηση από τους φοιτητές», ανέφερε η ΚΝΕ. Από την πλευρά του, ο πρώην υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου ανέφερε ότι «για τη διοίκηση του πανεπιστημίου δημιουργείται ένα πανίσχυρο όργανο (από 6 μέλη-καθηγητές του πανεπιστημίου και 5 από “επίλεκτους” εκτός πανεπιστημίου), το οποίο επιλέγει τον πρύτανη από τα 6 εσωτερικά μέλη. Αν σήμερα, π.χ., ένας πρύτανης εκλέγεται από 500-3.500 καθηγητές –ανάλογα με το πόσο μεγάλο είναι ένα πανεπιστήμιο–, οι μελλοντικοί πρυτάνεις θα εκλέγονται από τα 11 μέλη, εκ των οποίων οι 5 δεν θα είναι καν μέλη του πανεπιστημίου».