Τα πρόσφατα κρούσματα του κορωνοϊού επιβεβαιώνουν την τελευταία πρόβλεψή μας στις 3/5/22, κατά την οποία είχαμε προβλέψει την εμφάνιση νέου κύματος στη χώρα μας μόλις εμφανιστούν οι υποκατηγορίες ΒΑ.4 και ΒΑ.5 της «Ομικρον», οι οποίες είναι πιο μεταδοτικές από τις υποκατηγορίες ΒΑ.2 και ΒΑ.1.
Κύριο χαρακτηριστικό της πανδημίας είναι τα επαναλαμβανόμενα κύματα, τα οποία οδηγούνται από την εμφάνιση νέας γενιάς μεταλλάξεων με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα. Η προσαρμοστικότητα περιλαμβάνει κάθε χαρακτηριστικό που επηρεάζει τη γενετική ανάπτυξη του ιού, όπως ο δείκτης αναπαραγωγής, η ικανότητα να παρακάμπτει την ανοσία και ο χρόνος αναπαραγωγής. Ο γρήγορος εντοπισμός αυτών των χαρακτηριστικών και η ακριβής πρόβλεψη της δυναμικής τους είναι υψηλής σημασίας για την εξέλιξη κάθε μετάλλαξης. Οι επιστήμονες, αναλύοντας τις μεταλλάξεις κάθε γενιάς που επικρατεί, προσπαθούν να εντοπίσουν γενετικούς παράγοντες που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση του γονότυπού τους με το περιβάλλον. Αυτό βοηθάει να κατανοηθεί η βιολογία της μεταδοτικότητας και της παθογένειας και να προβλεφθεί ο γονότυπος νέων γενιών του ιού, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέα κύματα της πανδημίας. Ηδη έχουν συμβεί αρκετές γενετικές αλλαγές του ιού, όπως μεταλλάξεις με αυξημένο ιικό φορτίο, μεταλλάξεις με μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, μεταλλάξεις με παράκαμψη των αντισωμάτων κ.λπ. Οι μεταλλάξεις κάθε γενιάς κατακερματίζονται σε υποκατηγορίες με μικρές διαφορές στην προσαρμοστικότητα, έως ότου όλες μαζί εκτοπιστούν από μια πιο προσαρμοστική μετάλλαξη.
Τελευταία έρευνα σε δείγμα 7,5 εκατ. δεδομένων σε «μεγάλα δεδομένα» (big data) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μετάλλαξη «Ομικρον» έχει τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα από όλες τις μεταλλάξεις μέχρι σήμερα, και υπολογίζεται περίπου 9 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με την Α. Η έρευνα έδειξε ότι η παράκαμψη της ανοσίας είναι αυτή που δίνει τη δύναμη της προσαρμοστικότητας των υποκατηγοριών της μετάλλαξης «Ομικρον». Η υπομετάλλαξη ΒΑ.2.12.1 παρακάμπτει την ανοσία σχεδόν 2 φορές περισσότερο από τη ΒΑ.2 ακόμα και την αναμνηστική δόση. Οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 παρακάμπτουν την ανοσία πάνω από 4 φορές περισσότερο από τη ΒΑ.2. Η τελευταία ενημέρωση του CDC δείχνει ότι έχουμε το 35% των νέων περιπτώσεων που αντιστοιχούν στις παραλλαγές BA.4, ΒΑ.5, οι οποίες έχουν τη μεγαλύτερη ανοσολογική διαφυγή από οποιαδήποτε άλλη από την έναρξη της πανδημίας και το 56% από τη BA.2.12.1.
Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι οι υποκατηγορίες της «Ομικρον» δημιουργούν περισσότερα συμπτώματα και επηρεάζουν περισσότερο τις καθημερινές δραστηριότητες. Νέα δεδομένα υποστηρίζουν ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 είναι πιο λοιμογόνες από τη ΒΑ.2. Τα συμπτώματα μετά τη νόσηση σε πολλούς ασθενείς επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια πρόσφατη έρευνα δείχνει 50%-70% λιγότερο long COVID με την «Ομικρον» σε σύγκριση με τη «Δέλτα». Αλλά επειδή ο αριθμός των λοιμώξεων με την «Ομικρον» και τις υποπαραλλαγές της είναι σημαντικά υψηλότερος από οποιοδήποτε προηγούμενο κύμα, συμπεριλαμβανομένου της «Δέλτα», ο κίνδυνος εμφάνισης σε απόλυτους αριθμούς του long COVID ίσως είναι ακόμα μεγαλύτερος.
Ενα άλλο χαρακτηριστικό της «Ομικρον» είναι οι επαναμολύνσεις. Πριν από την «Ομικρον» οι επαναμολύνσεις ήταν κάτω από το 1%. Ο κίνδυνος επαναμόλυνσης είναι σημαντικά αυξημένος λόγω των νέων μεταλλάξεων ακίδας στις οποίες εκτιθέμεθα. Το BA.2.12.1 παρουσίασε τη μετάλλαξη L452Q και το BA.4, ΒΑ.5 πρόσθεσε 2 άλλες βασικές μεταλλάξεις. Πρόσφατη έρευνα δίνει για αυτούς που εκ νέου νοσούν, διπλάσια πιθανότητα απώλειας ζωής και πενταπλάσια πιθανότητα εισαγωγής στο νοσοκομείο.
Οι θαμώνες σε χώρους εστίασης, καφετέριες και μπαρ βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς έρχονται πολύ κοντά χωρίς μάσκα.
Στη χώρα μας υπάρχει αρκετά ισχυρό «τείχος ανοσίας», καθόσον περίπου το 30% του πληθυσμού έχει μολυνθεί, το 71% είναι εμβολιασμένο με 2 δόσεις, το 74% με μία δόση και το 55% με την αναμνηστική. Ομως περίπου το 25% δεν έχει εμβολιαστεί και παραμένει ευάλωτο. Οι εμβολιασμοί επιφέρουν προστασία και αποφυγή της βαριάς νόσησης. Παρ’ όλα αυτά, το νέο κύμα έχει εμφανιστεί και αναπτύσσεται, με τον κινητό μέσο των 7 ημερών των κρουσμάτων τις τελευταίες 3 εβδομάδες να έχει σχεδόν τριπλασιαστεί.
Είναι πλέον γνωστό ότι η μετάδοση του ιού γίνεται μέσω του αέρα και κυρίως στους μη αεριζόμενους χώρους. Οι θαμώνες σε χώρους εστίασης, καφετέριες και μπαρ βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς έρχονται πολύ κοντά χωρίς μάσκα. Αλλά και σε άλλες δραστηριότητες όπου συναθροίζονται άτομα χωρίς μάσκα βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο. Πρόσφατα πειράματα απέδειξαν ότι ο καθαρισμός του αέρα σε ένα εστιατόριο μπορεί να μειώσει τη μετάδοση του ιού από το 28,9% στο 3,4% των θαμώνων, δηλαδή μειώνει 8,5 φορές το ποσοστό μεταδοτικότητας.
Η μη ύπαρξη υπερφορτωμένων νοσοκομείων δεν πρέπει να μας καθησυχάζει. Πολλά δεδομένα συνηγορούν ότι θα εμφανιστεί μια άλλη παραλλαγή του ιού, είτε πιο μεταδοτική είτε με μεγαλύτερη νοσηρότητα. Οσοι παραμένουν μη εμβολιασμένοι ή χωρίς την αναμνηστική δόση είναι ευάλωτοι. Η χρήση της μάσκας σε κλειστούς χώρους και σε εξωτερικούς συνωστισμούς, η τήρηση αποστάσεων και ο εξαερισμός θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούνται.
* Ο κ. Γιώργος Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.