«Κι όλοι περιμένουν πάλι τη στιγμή, να ξαναρθεί, το καράβι στο λιμάνι να φανεί…»
Ελένη Καραΐνδρου (παράφραση)
Η 21η Μαΐου 2022 θα καταγραφεί στην ιστορία της Αλεξανδρούπολης ως μια «D DAY». Ηταν ημέρα Σάββατο όταν το γιγαντιαίο «USS Arlington» του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού έδεσε στο λιμάνι και ξεκίνησε η «απόβαση» χιλίων και πλέον πεζοναυτών με στόχο την «κατάληψη» του κέντρου της πόλης. Οι πάντες αιφνιδιάστηκαν. Περίμεναν Τούρκους, Βούλγαρους και Ρουμάνους εκδρομείς και τους προέκυψαν ένστολοι Αμερικανοί.
Στη θέα εικοσάχρονων παιδιών, νέοι και νέες, να «περιπολούν», μπουλούκια, στα παραλιακά καφέ, στις ψησταριές και στα νεανικά στέκια, στα επονομαζόμενα «Λαδάδικα της Αλεξανδρούπολης», η αγορά της εστίασης πήρε φωτιά. «Ξαφνιαστήκαμε, δεν περιμέναμε μια τέτοιας έκτασης έφοδο στα μαγαζιά μας. Πλημμύρισε το κέντρο της πόλης, η κατανάλωση εκτοξεύτηκε στα ύψη. Στο μαγαζί μου εγώ έχω δεκαέξι κωδικούς κρέατος και τους δοκίμασαν όλους. Ηταν ευγενέστατοι, έτρωγαν τα πάντα, με προτίμηση στο θρακικό πρωινό. Γούσταραν τη διασκέδαση και δεν παρεκτρέπονταν», λέει στην «Κ» ο τέως πρόεδρος των καταστημάτων εστίασης της Αλεξανδρούπολης και ιδιοκτήτης ψησταριάς στην οδό Κουντουριώτου, Γεώργιος Δαβής.
Κάποιοι που είχαν πληροφορηθεί για την επερχόμενη επέλαση στην αγορά προετοιμάστηκαν. Ο «τατουατζής» Νίκος Κατσούλης, για παράδειγμα, προσέλαβε επιπλέον προσωπικό και άνοιξε το μαγαζί του και την Κυριακή. «Με είχαν εντοπίσει και έκλεισαν ραντεβού μέσω Διαδικτύου ενόσω βρίσκονταν εν πλω και ήρθαν περισσότεροι από πενήντα να τους κάνω τατουάζ».
Στις «επιδρομές» στην αγορά οι Αμερικανοί ναύτες είχαν μαζί τους και συνοδοιπόρους. Γονείς, δηλαδή, συγγενείς και φίλους, που είχαν καταφθάσει αεροπορικώς και κατέλυσαν σε ξενοδοχεία για να τους συναντήσουν και να περάσουν μαζί ένα τετραήμερο, δεδομένου ότι οι αγαπημένοι τους επί πολλούς μήνες βρίσκονται στις ανά τον πλανήτη θάλασσες και ωκεανούς.
«Με είχαν εντοπίσει και έκλεισαν ραντεβού μέσω Διαδικτύου ενόσω βρίσκονταν εν πλω και ήρθαν περισσότεροι από πενήντα να τους κάνω τατουάζ».
Οσο οι Αμερικανοί ναύτες διασκέδαζαν στα μαγαζιά της πόλης, σε κάποιους τοίχους έκανε την εμφάνισή του το αλήστου μνήμης σύνθημα «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι». Μόνο που, εν προκειμένω, μάλλον το «φαγάδες των αυγών» θα απέδιδε καλύτερα την πραγματικότητα των ημερών, αφού, με βάση κάποιες εκτιμήσεις της αγοράς, εκείνες τις μέρες καταναλώθηκαν περισσότερα από 25.000 αυγά! «Η έλευση των Αμερικανών έγινε αισθητή ακόμα και στις κότες», λέει χαριτολογώντας ο Γιώργος Αλαβάντας, ιδιοκτήτης καφέ στην παραλία που σερβίρει θρακιώτικο πρωινό.
«Την πρώτη μέρα μού τηλεφώνησαν έντρομοι οι υπάλληλοι, λέγοντάς μου ότι ξέμειναν νωρίς νωρίς από αυγά, ενώ μόλις είχα φέρει γύρω στα τριακόσια. Η προτίμησή τους στο πρωινό ήταν αυγά με θρακιώτικο καβουρμά. Αν μπορέσουμε να το εκμεταλλευτούμε αυτό, η οικονομία της πόλης θα επιζήσει».
Οταν, το πρωί της Τετάρτης 25 Μαΐου, το μήκους 200 μέτρων «USS Arlington» απέπλευσε, άφησε πίσω του μια γερή «ανάσα» στην αγορά και μια γενικευμένη αίσθηση αναμονής και ελπίδας στην κοινωνία, ότι «αυτά που ακούγονται πως πρόκειται να γίνουν» στην πόλη θα αλλάξουν την εικόνα της και την τσέπη των κατοίκων της.
Δεν «ακούγονται» μόνο, έχουν δρομολογηθεί κιόλας. Η μετατροπή του λιμανιού σε κόμβο διέλευσης στρατευμάτων, οπλικών συστημάτων και εφοδιοπομπών, αλλά και μεταφοράς φορτίων σιδηροδρομικών προς και από τη Μαύρη Θάλασσα και τη Βαλτική, βρίσκεται σε εξέλιξη, όπως και οι εργασίες για την εγκατάσταση της εξέδρας FSRU, που σύντομα θα τη βάλει γερά στον ενεργειακό χάρτη.
«Είναι η στιγμή που οι συγκυρίες επιτρέπουν στην Αλεξανδρούπολη να αποκαλύψει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και εμείς γινόμαστε κοινωνοί των εξελίξεων αυτών, έχοντας ως κύρια μέριμνά μας τα οφέλη για την τοπική κοινωνία και οικονομία να είναι πολλαπλά, που μεταφράζονται σε δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης, πόλο έλξης ιδιωτικών επενδυτικών σχημάτων και, κυρίως, ισχυρό αίσθημα ασφάλειας», τονίζει στην «Κ» ο δήμαρχος της πόλης Γιάννης Ζαμπούκης.
«Οι άνθρωποι νομίζουν ότι θα νοικιάσουν τα σπίτια τους 600 ευρώ. Εδώ γράφουν και λένε συνέχεια για μια αμερικανική βάση με 5.000 Αμερικανούς που ήταν να εγκατασταθούν από τον Μάρτιο σε στρατόπεδο έξω από την πόλη και ακόμα δεν τους έχουμε δει», λέει ο Νίκος Κατσούλης. Ανθρωπος που αναπνέει το κλίμα της «πιάτσας», όπως και ο κ. Κατσούλης, ο Γιώργος Αλαβάντας επισημαίνει την ανάγκη «να εκμεταλλευτούμε αυτή την κατάσταση», αλλά τα βάζει και με τους ντόπιους πολιτικούς, που καλλιεργούν υπέρμετρες προσδοκίες.
«Πριν από τέσσερα χρόνια μάς έλεγαν πως όπου να ’ναι θα αρχίσει η εγκατάσταση 18.000 Αμερικανών, φουσκώνοντας τις ελπίδες του κόσμου». Ο πρόεδρος του εμπορικού συλλόγου, Βασίλης Κασαπίδης, σημειώνει: «Yπάρχει και ένας σταθερός αριθμός Αμερικανών στρατιωτών που μένουν ήδη εδώ και αρκετό καιρό σε στρατόπεδα της πόλης, οι οποίοι, πέρα από καφέ και εστιατόρια, επισκέπτονται και εμπορικά καταστήματα, κυρίως ένδυσης, και ψωνίζουν».
Διεθνές ενδιαφέρον για επενδύσεις σε ακίνητα
Η ιδιοκτήτρια μεσιτικού γραφείου κ. Ματούλα Ποντιούδη-Χατζημιχαήλ περιγράφει την εικόνα που καταγράφεται στον κλάδο. «Παρατηρείται μια κινητικότητα κυρίως στο να δούμε τι ακίνητα υπάρχουν και πού μπορεί να διατεθούν. Δεν ξέρουμε όμως ακόμα τι θα γίνει. Αν έρθουν οι Αμερικανοί, που ακούγεται ότι θα έρθουν, η πόλη θα πρέπει μέσα σε λίγους μήνες να διπλασιαστεί και δεν ξέρω αν είμαστε έτοιμοι. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν κατοικίες διαθέσιμες, καθώς λόγω κρίσης δεν υπήρχε ανοικοδόμηση. Τώρα έχουν αρχίσει να χτίζονται κάποιες οικοδομές προσβλέποντας στην ανάπτυξη λόγω λιμανιού και φυσικού αερίου. Βέβαια έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τον ανταγωνισμό της Αθήνας. Ηδη κάποιες κατοικίες για Αμερικανούς αξιωματούχους κατασκευάστηκαν μέσα σε στρατόπεδα από αθηναϊκές εταιρείες που ανέλαβαν ακόμα και τη σίτισή τους. Εμφανίστηκε ήδη το φαινόμενο επιχειρήσεις από την Αθήνα να ενοικιάζουν ερείπια και μισογκρεμισμένες μονοκατοικίες και να τα δηλώνουν ως έδρα τους για να παίρνουν εδώ τις δουλειές. Εχει αρχίσει πάντως να εκδηλώνεται και διεθνές ενδιαφέρον για επενδύσεις σε ακίνητα. Πρόσφατα ήρθαν Αραβες επενδυτές, ενώ ενδιαφέρθηκαν και Ισπανοί με την προοπτική να εγκατασταθούν συμπατριώτες τους στρατιωτικοί. Ολοι πάντως βρισκόμαστε σε αναμονή…».
Επί του παρόντος, τα αντισταθμιστικά οφέλη περιορίζονται στις όλο και πιο συχνές επισκέψεις στην πόλη στρατιωτικών αξιωματούχων του ΝΑΤΟ προς υποστήριξη της διέλευσης στρατιωτικών εφοδιοπομπών που πυκνώνουν λόγω των δραματικών εξελίξεων στη ΝΑ Ευρώπη με επίκεντρο την Ουκρανία.
Λίγες ώρες αφότου το «Arlington» απέπλευσε, κατέφθασε το θηριώδες αμερικανικό φορτηγό «ARC Endurance», το οποίο αφού ξεφόρτωσε στρατιωτικό υλικό των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων που μετέχουν στο ΝΑΤΟ, φόρτωσε αυτό που έφθασε από βαλκανικές και βαλτικές χώρες στην Αλεξανδρούπολη, προκειμένου να το μεταφέρει στις ΗΠΑ.
Oπως μας εξήγησε ο πρόεδρος του Οργανισμού Λιμένος κ. Κώστας Χατζημιχαήλ, από τον Ιούνιο έως και τα τέλη Σεπτεμβρίου εξελίσσονται πέντε επιχειρήσεις διέλευσης 2.500 «κομματιών», οχημάτων, θωρακισμένων, αρμάτων κ.ά. προς και από τις θερμές περιοχές, και η κινητικότητα αναμένεται να αυξηθεί μετά και τις δηλώσεις Μπάιντεν από τη Μαδρίτη περί ενίσχυσης των στρατιωτικών δυνάμεων στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης προς αντιμετώπιση της ρωσικής επιθετικότητας.
Παράλληλα, η δημόσια στοχοποίηση της Αλεξανδρούπολης από τον Ερντογάν και το Κρεμλίνο δίνει τροφή σε περιθωριακούς κύκλους για την καλλιέργεια κλίματος φόβου στην τοπική κοινωνία.
«Κυκλοφορούν φήμες ότι θα μας βομβαρδίσουν οι Ρώσοι ή οι Τούρκοι γιατί έχουμε αμερικανική βάση, που δεν έχουμε», λέει ο Νίκος Κατσούλης. Φήμες που πάντως δεν δείχνουν ικανές να πλήξουν το αίσθημα ασφάλειας και τις προσδοκίες της κοινωνίας για το μέλλον της Αλεξανδρούπολης, η οποία υπό το πρίσμα των επερχόμενων μεταβολών θα είναι σε μερικά χρόνια «μια άλλη πόλη», όπως (θέλουν να) πιστεύουν οι άνθρωποί της.
Ο διαγωνισμός για το λιμάνι
Το ενδιαφέρον αυτό το διάστημα εστιάζεται στην κατάληξη του διαγωνισμού για το υπό παραχώρηση λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει και οι πληροφορίες φέρουν ως πιθανότερες ημερομηνίες κατάθεσης των δεσμευτικών προσφορών των τεσσάρων επενδυτικών πλευρών την 22α ή την 29η Ιουλίου, με προοπτική να έχει γίνει εντός του καλοκαιριού γνωστός ο νέος διαχειριστής.
Οι διεκδικητές:
1. Η Quintana Infrastructure & Development.
2. Η κοινοπραξία Interna-tional Port Investments Alexa-ndroupolis, η οποία απαρτίζεται από τις εταιρείες Blacksummit Financial Group, Euroports, EFA Group και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.
3. Η Κοινοπραξία Cameron S.A., Goldair Cargo A.E. και Bollore Africa Logistics.
4. Ο ΟΛΘ Α.Ε.
Οι δύο πρώτες είναι αμερικανικών συμφερόντων, ενώ η τρίτη κοινοπραξία γαλλικών συμφερόντων και των ομίλων Κοπελούζου (γνωστού και από τη συνεργασία του με την Gazprom αλλά και κινεζικούς ενεργειακούς ομίλους) και «Καλλίνικου». Ο ΟΛΘ Α.Ε. του ομίλου Σαββίδη δεν αναμένεται να υποβάλει ανταγωνιστική προσφορά, όπως παραδέχονται οψίμως πηγές της εισηγμένης.
Με οικονομικούς όρους, το πλειοψηφικό πακέτο θα καταλήξει σε εκείνον που «θα δώσει τα περισσότερα», πληρώντας τις προϋποθέσεις και δεσμεύσεις του διαγωνισμού.
Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης όμως, ειδικά σήμερα, δεν είναι ένα απλό εμπορικό λιμάνι. Είναι πρωτίστως δίαυλος για τις επιχειρησιακές στρατιωτικές ανάγκες του ΝΑΤΟ και της Δύσης γενικότερα στη νυν σύγκρουση με τη Ρωσία, που ουδείς μπορεί να προβλέψει πόσο θα διαρκέσει και πώς θα εξελιχθεί.
Ο τέως πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα κ. Τζέφρι Πάιατ στο σχεδόν καθημερινό «πηγαινέλα» στην Αλεξανδρούπολη δεν έπαυε να διαμηνύει ότι το λιμάνι δεν μπορεί «να πάει» σε άλλα χέρια πλην αμερικανικών. Το ίδιο επαναλαμβάνουν με κάθε ευκαιρία κορυφαίοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Γεωστρατηγικό «σταυροδρόμι» των μεγάλων δυνάμεων
Μπορεί η Αλεξανδρούπολη να εμφανίζεται με μια «πινέζα» στον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής ως υψίστης στρατηγικής σημασίας κόμβος του ΝΑΤΟ και της Δύσης, δεν ανακάλυψαν όμως τώρα οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι τα γεωγραφικά της πλεονεκτήματα.
Από την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι τότε ισχυροί παίκτες είχαν παρουσία με διπλωματικές αποστολές στο Δεδέαγατς, όπως λεγόταν τότε. Κάποια υπολείμματα σώζονται ακόμα σήμερα και οι ενδιαφερόμενοι επιχειρούν να τα αναδείξουν ως ιστορικά αποτυπώματα για να νομιμοποιήσουν την ανανέωση της παρουσίας τους.
Η γεωγραφική εγγύτητα του λιμανιού ως φυσικού παρατηρητηρίου και ορμητηρίου για τα στενά των Δαρδανελλίων και του Βοσπόρου και επομένως τον έλεγχο του διαύλου Μαύρης Θάλασσας – Μεσογείου, δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορες τις τότε μεγάλες δυνάμεις.
Γαλλία, Ρωσία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία, αλλά και η (μικρή) Ελλάδα, διατηρούσαν προξενεία. Ο ερειπωμένος παλιός γαλλικός σιδηροδρομικός σταθμός, ο περίφημος φάρος και το «σπίτι της Μαρίας Αντουανέτας» έχουν απομείνει ως ψήγματα γαλλικής «αύρας» μιας άλλης εποχής.
Οι Ρώσοι προβάλλουν το ρυμοτομικό σχέδιο στο οποίο οικοδομήθηκε η σύγχρονη πόλη, ως έργο μηχανικών τους. Αυτό, όμως, αμφισβητείται από ξένους ιστορικούς ερευνητές, που σ’ ένα συνέδριο πέρυσι στην Αλεξανδρούπολη εμφάνισαν στοιχεία ότι το σχέδιο κατάρτισαν πολύ πριν Γάλλοι και Οθωμανοί μηχανικοί.
«Από τον Ιούνιο του 1870, οπότε και ουσιαστικά αποφασίστηκε η ίδρυση της Αλεξανδρούπολης (τότε Δεδέαγατς), η πόλη εξελίχθηκε γρήγορα σε μεταφορικό και εμπορικό κέντρο, αλλά και σε σημείο συνάντησης διπλωματικών αποστολών, αναδεικνύοντας από την αρχή τη σημαντική γεωστρατηγική της θέση που έμελλε να αποτελέσει σημείο αναφοράς κατά τον 21ο αιώνα», εξηγεί στην «Κ» η καθηγήτρια Παρευξείνιων Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Μαρία Δημάση.
Το 1873 συστήθηκε στη νεοϊδρυθείσα πόλη προξενικό πρακτορείο της Αυστροουγγαρίας. Το 1874 το γαλλικό προξενικό πρακτορείο έφυγε από την πόλη της Αίνου και εγκαταστάθηκε στο Δεδέαγατς, επίσης. Ακολούθησε το 1875 το ιταλικό προξενείο ενώ από το 1876 λειτούργησε ελληνικό υποπροξενείο, στο οποίο υπηρέτησαν εξέχοντες διπλωμάτες, μεταξύ των οποίων μνημονεύονται ο Ιων Δραγούμης και ο Ευθύμιος Κανελλόπουλος. Από το 1877 καταγράφεται η παρουσία του υποπροξενείου της Αγγλίας. Το 1893 ιδρύθηκε το ρωσικό υποπροξενείο, το 1895 το προξενείο της Περσίας (αν και η παρουσία του πρώτου Πέρση διπλωμάτη αναφέρεται το 1882) και τελευταίο, το 1903, λειτούργησε υποπροξενείο της Γερμανίας.
Τον 19ο αιώνα
Οι λόγοι της ίδρυσης του Δεδέαγατς το κατέστησαν από την αρχή μία πολυπολιτισμική πόλη της εποχής. Αναφέρεται ενδεικτικά ότι το 1877 είχε 1.200 κατοίκους, από τους οποίους οι 600 ήταν Ελληνες, οι 100 Βούλγαροι, οι 200 Οθωμανοί και οι υπόλοιποι ήταν Αρμένιοι, Εβραίοι κ.ά.
Βασικό πλεονέκτημα της πόλης συνιστά το εξαιρετικό ρυμοτομικό της σχέδιο, το οποίο οραματίστηκε ο Ιωάννης Φιμερέλλης, πολιτικός διοικητής της, ζητώντας το από τον στρατιωτικό διοικητή του ρωσικού συντάγματος (κατά τη ρωσική κατοχή 1878-1879). Ρώσοι μηχανικοί το εκπόνησαν, το παρέδωσαν και η πόλη σχεδιάστηκε βάσει αυτού.
Ο Ελευθέριος Τσινατράκης στο «Επετειακό Λεύκωμα 2022, εκατόν πενήντα χρόνια από τη λειτουργία σιδηροδρόμου και λιμένος στην Αλεξανδρούπολη» αποδομεί την επικρατούσα άποψη για τον συντάκτη του ρυμοτομικού σχεδίου της πόλης. Αναφέρει συγκεκριμένα: «Στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο που διεξήχθη στην Αλεξανδρούπολη το 2021 από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και το Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης, ο καθηγητής Βέλι Αϊντίν του Πανεπιστημίου της Ραιδεστού παρουσίασε ίδιο (με το ρωσικό) ρυμοτομικό σχέδιο του Δεδέαγατς. Ηταν οθωμανικής προέλευσης του 1874, ήτοι τέσσερα χρόνια πριν έλθουν οι Ρώσοι. Πράγματι εδώ έχουμε μια μεγάλη ανατροπή στην ιστορία της πόλης μας. Το ρυμοτομικό σχέδιο ήταν έργο Δυτικοευρωπαίων και Οθωμανών μηχανικών και όχι Ρώσων.
Ισχυρή υπήρξε η παρουσία των Γάλλων στην πόλη, κυρίως κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυσή της. Με πολλούς τρόπους συνέβαλαν στην οικονομική – εμπορική της ανάπτυξη, αλλά και στη διπλωματική και ευρύτερα πολιτισμική. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ονόματα που συνδέονται με τη λειτουργία του σιδηροδρόμου, το κτίριο του γαλλικού σταθμού, την ύπαρξη καθολικής παροικίας, καθολικής Εκκλησίας και τη λειτουργία του σχολείου ‘’Αγιος Ιωσήφ’’, τη Σχολή Θηλέων «Κολλέγιο Αγιος Φραγκίσκος», το Επισκοπείο – Ιερά Μονή Φραγκισκανών.
Ακόμα και ο εμβληματικός Φάρος της Αλεξανδρούπολης που άναψε πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1880 ήταν έργο της γαλλικής εταιρείας φάρων και φανών της Μεσογείου, κατόπιν σύμβασης με την τότε οθωμανική κυβέρνηση».
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr