Δεν έπρεπε να χάσει τη μηχανότρατα από τα μάτια του. Ο Σουηδός καπετάνιος Πίτερ Χάμαρστεντ δάμασε δυσθεώρητα κύματα και ξεγλίστρησε από μανιασμένες καταιγίδες για να παραμείνει στο κατόπι της. Το καταζητούμενο από την Ιντερπόλ παράνομο αλιευτικό «Thunder» λυμαινόταν επί μία δεκαετία τις θάλασσες, αποκομίζοντας κατά εκτιμήσεις κέρδη άνω των 76 εκατ. δολαρίων από την εμπορία της παράνομης λείας του. Για δύο χρόνια δεν είχαν καταγραφεί ίχνη του, ήταν ένα πλοίο–φάντασμα, ώσπου οι ακτιβιστές μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης το εντόπισαν στα παγωμένα νερά της Ανταρκτικής. Το κυνήγι μόλις ξεκινούσε.
«Ηταν ένα αλιευτικό που μπορούσε να εξαφανίζεται», λέει στην «Κ» σε τηλεφωνική επικοινωνία από τις ΗΠΑ ο Χάμαρστεντ. Ως κυβερνήτης του πλοίου «Bob Barker», της μη κυβερνητικής οργάνωσης Sea Shepherd, ακολούθησε την παράνομη μηχανότρατα επί 110 ημέρες, διασχίζοντας τρεις ωκεανούς και 11.000 ναυτικά μίλια. Κάθε τόσο, ανάλογα με τα ύδατα στα οποία έπλεαν, ενημέρωνε τις κατά τόπους λιμενικές αρχές ζητώντας να επέμβουν. Ακόμη κι αν δεν υπήρχε άμεση ανταπόκριση στα αιτήματά του, η επίμονη παρακολούθηση απέφερε καρπούς, οι λαθραλιείς δεν θα έριχναν δίχτυα για μπακαλιάρους όσο είχαν βλέμματα καρφωμένα πάνω τους. «Αυτό μου έδινε κίνητρο», εξηγεί ο Χάμαρστεντ. «Οσο βρισκόμασταν εκεί, μαζί τους, σώζαμε θαλάσσια πλάσματα».
Η καταδίωξη έληξε με τη σκόπιμη βύθιση του «Thunder» από τον καπετάνιο του το 2015 στα ανοιχτά της Νιγηρίας, σε μια απόπειρα να χαθούν για πάντα στον βυθό τα ίχνη της παράνομης δραστηριότητάς του. Αυτή είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές ιστορίες του Σουηδού θαλασσοπόρου Χάμαρστεντ. Στα 37 του χρόνια έχει να διηγηθεί εμπειρίες από εκστρατείες κατά της παράνομης αλιείας στα νησιά Γκαλάπαγκος, καθώς και περιπετειώδεις συναντήσεις με ιαπωνικά φαλαινοθηρικά στην Ανταρκτική. Στις αρχές του καλοκαιριού βρέθηκε και στην Ελλάδα για να εγκαινιάσει μια διαφορετική αποστολή της οργάνωσης Sea Shepherd στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου.
Τους τελευταίους μήνες, το σκάφος «Emanuel Bronner» συνδράμει εθελοντικά το ελληνικό Λιμενικό με περιπολίες εστιάζοντας σε περιπτώσεις παράνομης αλιείας, αλλά και σε συγκεκριμένα σημεία του θαλάσσιου πάρκου όπου απαγορεύεται η πλεύση σκαφών, ή άλλες δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή των οικοσυστημάτων. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων είναι η μεγαλύτερη προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή στην Ευρώπη, με πλούσια βιοποικιλότητα, έκταση περίπου 2.200 τετραγωνικών χιλιομέτρων και ειδικούς περιορισμούς και ρυθμίσεις σχετικά με την αλιευτική δραστηριότητα.
Στις 10 Αυγούστου η Sea Shepherd εντόπισε σκάφος που κινούνταν παράτυπα στην περιοχή – Στο φορτίο του βρέθηκε ξιφίας κάτω του ορίου βάρους και επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Λιμενικό.
Η Βάλια Στεφανουδάκη, διευθύντρια των Sea Shepherd Ελλάδας, λέει στην «Κ» ότι η οργάνωση αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί στην περιοχή μετά την περυσινή θανάτωση με ψαροντούφεκο του «Κωστή», μιας φώκιας monachus-monachus. Εξηγεί ότι δεν έχουν οι ίδιοι δικαιοδοσία επιβολής προστίμων, μπορεί όμως να επιβαίνει λιμενικός στο δικό τους σκάφος κατά τις περιπολίες ή ειδοποιούν την ακτοφυλακή για να επέμβει εφόσον διαπιστώσουν εκείνοι κάποια παράβαση.
Στις 10 Αυγούστου εντόπισαν εντός της προστατευόμενης περιοχής ένα σκάφος από την Κάλυμνο, που είχε εισέλθει στο πάρκο χωρίς άδεια αλιείας. Λιμενικοί που ερεύνησαν το φορτίο του βρήκαν έναν ξιφία βάρους 6,5 κιλών, ο οποίος υπολειπόταν κατά 3,7 κιλά από το επιτρεπόμενο όριο και επέβαλαν τις αντίστοιχες κυρώσεις. «Είμαι χαρούμενος που βρίσκονται εδώ, τους θεωρώ γνήσιους οικολόγους», λέει ο Χρήστος Φλωρούς, αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος στην Αλόννησο, για την παρουσία του σκάφους «Emanuel Bronner» στην περιοχή.
Ο Χάμαρστεντ αναφέρει ότι στην Αλόννησο εφαρμόζουν ένα μοντέλο παρόμοιο με αντίστοιχες προηγούμενες δράσεις τους στη Σικελία. Η παρουσία τους στην Ελλάδα σηματοδοτεί έως ένα βαθμό τη νέα τακτική που ακολουθούν στις μάχες που δίνουν κατά της υπεραλίευσης, έχοντας πλέον άμεση σύμπραξη με τις τοπικές λιμενικές αρχές.
Η οργάνωση Sea Shepherd ιδρύθηκε το 1977 και για πολλά χρόνια οι δράσεις της επικεντρώνονταν στην έρευνα, καταγραφή και παρεμπόδιση παράνομων αλιευτικών, και συγκεκριμένα φαλαινοθηρικών, στα πιο απομακρυσμένα υδάτινα οικοσυστήματα. Τους έχουν αποκαλέσει στο παρελθόν «οικο-πειρατές», καθώς επί δεκαετίες οι ακτιβιστές της προσπαθούσαν να αναπληρώσουν τα κενά επιτήρησης που υπάρχουν στην ανοιχτή θάλασσα και επιτρέπουν σε παράνομα σκάφη να δρουν ανενόχλητα, εγείροντας ανά περιπτώσεις ερωτήματα σχετικά και με τα όρια δικαιοδοσίας τους.
Ο Χάμαρστεντ έγινε μέλος της οικολογικής οργάνωσης Sea Shepherd μόλις ενηλικιώθηκε και σταδιακά πήρε μέρος στις πρώτες του αποστολές. Σήμερα είναι διευθυντής εκστρατειών της Sea Shepherd Global. «Εκτιμάται πως διεθνώς ένα στα πέντε ψάρια αλιεύεται παράνομα», τονίζει. «Σαφώς και η έκταση του φαινομένου διαφέρει ανάλογα με το πού βρισκόμαστε. Υπολογίζεται ότι στη Δυτική Αφρική το ποσοστό των παράνομων αλιευμάτων φτάνει το 40%, ενώ στην Ευρώπη πλησιάζει το 10%».
Οι συλλήψεις
Ο βασικές δράσεις τους υλοποιούνται από το 2016 στην Αφρική. Παρέχουν δικά τους επανδρωμένα πλωτά μέσα σε οκτώ κράτη ώστε να περιπολούν επαρκώς τα ύδατά τους. Τα έξοδα των πληρωμάτων και των καυσίμων καλύπτονται από δωρεές (όπως συμβαίνει και στην περίπτωση του σκάφους που περιπολεί στην Αλόννησο τους τελευταίους μήνες), ενώ στα πλοία τους επιβαίνουν στελέχη των τοπικών λιμενικών αρχών.
Μέσω αυτής της σύμπραξης ο Χάμαρστεντ λέει ότι έχουν συλληφθεί για παράνομη αλιεία 78 σκάφη στην Αφρική. Οι βάσεις γι’ αυτές τις συνεργασίες μπήκαν κατά τη διάρκεια εκείνης της επικής καταδίωξης του «Thunder», όταν ο Χάμαρστεντ επικοινωνούσε με την ακτοφυλακή διαφόρων κρατών ζητώντας τη συνδρομή τους. Οι Αρχές της Γκαμπόν τότε εμφανίστηκαν πρόθυμες να σταθούν στο πλευρό του και να συλλάβουν τη διαβόητη μηχανότρατα εφόσον έπλεε σε δικά τους ύδατα.
Τα δίχτυα των διεθνών κυκλωμάτων
Η περίπτωση του «Thunder» θεωρείται η πιο μακρά καταδίωξη παράνομου αλιευτικού στην Ιστορία, ενώ τα χαρακτηριστικά της μηχανότρατας δείχνουν πως ο κόσμος της παράνομης αλιείας διεθνώς ακολουθεί πρακτικές που θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό το οργανωμένο έγκλημα. Εφερε σημαία Νιγηρίας κατά το τελευταίο ταξίδι του, ενώ ένα πλέγμα εξωχώριων εταιρειών είχε επιστρατευτεί για να καλύψει τα ιδιοκτησιακά του ίχνη, τα οποία τελικά οδηγούσαν στην Ισπανία.
Ο Χάμαρστεντ παρατηρεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις διεθνή κυκλώματα που εμπλέκονται σε υποθέσεις παράνομης αλιείας παράλληλα σχετίζονται είτε με εμπόριο ναρκωτικών είτε με διακίνηση ανθρώπων. Επισημαίνει ακόμη ότι χρησιμοποιούν παρόμοια λιμάνια, σε κάποιες περιπτώσεις στη Γαλικία, περιοχή της βορειοδυτικής Ιβιρικής Χερσονήσου, για να μεταφέρουν και να διοχετεύσουν την παράνομη λεία τους. Για τις αστυνομικές και δικαστικές έρευνες που ακολούθησαν μετά τη βύθιση του «Thunder», χρειάστηκε να κινητοποιηθούν και να συνεργαστούν δεκάδες χώρες, όπως θα συνέβαινε και σε μια μεγάλη υπόθεση ναρκωτικών.