Διάβασα με πολύ ενδιαφέρον τα άρθρα του Αλέξη Παπαχελά και του Στάθη Καλύβα (των οποίων την επιστημοσύνη και την ευαισθησία εκτιμώ ιδιαίτερα) με τίτλους: «Τι είδους τουρισμό θέλουμε;», «Το ξέφρενο πάρτι ξανάρχισε» και «Μια Ελλάδα δίχως καλοκαίρι;» που αναφέρονται στον ελληνικό τουρισμό και στις προοπτικές του, θετικές και αρνητικές. Τα άρθρα αυτά προκάλεσαν μια μεγάλη σειρά άλλων δημοσιευμάτων κάθε είδους και προέλευσης, κυρίως στο Διαδίκτυο.
Ολος αυτός ο προβληματισμός είναι χωρίς αμφιβολία γόνιμος και ευπρόσδεκτος. Θεωρώ αυτονόητο ότι γίνεται για να βοηθήσει τον ελληνικό τουρισμό να ξεπεράσει τα προβλήματά του, και όχι για να τον στήσει στον τοίχο.
Οταν μιλάμε όμως για τον τουρισμό είναι απαραίτητο να έχουμε μια επαρκή γνώση της συνθετότητάς του τόσο σαν οικονομική δραστηριότητα όσο και σαν κοινωνικό φαινόμενο. Πρέπει με δυο λόγια να ξέρουμε κάτω από ποιες συνθήκες παράγεται το τουριστικό προϊόν. Αλλιώς είναι εύκολο να οδηγηθούμε σε κριτικές που δεν φτάνουν στην ουσία των πραγμάτων και άθελά τους παράγουν μια στρεβλή εικόνα, άσχετα αν αυτή είναι καλύτερη ή χειρότερη από την πραγματική. Γιατί βέβαια ο ελληνικός τουρισμός δεν είναι η Μύκονος και η Σαντορίνη, ούτε οι ιδιωτικές πτήσεις των lear jets, ή οι πολυτελείς βίλες που κτίζονται σε κάποια νησιά της μόδας. Ολα αυτά είναι μικρά τμήματά του, που προβάλλονται δυσανάλογα, ίσως λόγω της εντύπωσης που κάνουν και της δημοσιότητας που προκαλούν.
Για να συνεισφέρω σε αυτή την καλύτερη γνώση θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο παράγοντες που είναι κυρίαρχοι στην παραγωγή του τουριστικού μας προϊόντος, δεν γίνονται όμως αντιληπτοί στον βαθμό που πρέπει από την κοινή γνώμη. Αν αυτοί οι παράγοντες δεν βρεθεί τρόπος να βελτιωθούν, φοβάμαι ότι θα ματαιοπονούμε σε θεωρητικές προσεγγίσεις που θα χάνονται μόλις στεγνώσει η μελάνη. Θα προσπαθήσω συνοπτικά να τους περιγράψω:
Α. Ο τουρισμός είναι η δραστηριότητα των πολλών και των μικρών. Τα μεγάλα μεγέθη στον ελληνικό τουρισμό είναι ελάχιστα. Από τα 20 δισ. ευρώ του αναμενόμενου τουριστικού μας συναλλάγματος το 2022, ο τζίρος των 100 μεγαλύτερων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων της χώρας, με όλα τα ξενοδοχεία που διαθέτουν, μετά βίας ξεπερνά τα 3 δισεκατομμύρια. Το τουριστικό μας προϊόν παράγεται από ένα εξαιρετικά μεγάλο, σύνθετο και ετερόκλητο πλήθος μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Ξενοδοχεία και ξενοδοχειάκια, ενοικιαζόμενα δωμάτια, airbnb, εστιατόρια, ταβέρνες και ταβερνάκια, μαγαζιά που πουλούν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, κάμπινγκ, μπαρ, νυχτερινά κέντρα, ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και σκάφη, σούπερ μάρκετ, καφετέριες. Θα μπορούσε να γράψει κανείς σελίδες ολόκληρες. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι είναι διασκορπισμένοι σε κάθε γωνιά της επικράτειας και ιδιαίτερα σε περιοχές όπου η ζωή δεν είναι καθόλου εύκολη και που θα είχαν με βεβαιότητα ερημώσει χωρίς τον τουρισμό. Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη αν ληφθεί υπόψη το πολύ μεγάλο μέγεθος της παράνομης τουριστικής δραστηριότητας που ασκείται (σε πλήρη, δυστυχώς, γνώση και αποδοχή των τοπικών κοινωνιών) από ασυνείδητους. Για να καταλάβουμε καλύτερα την κατάσταση, ας κάνουμε μια σύγκριση με τη ναυτιλία, που αποτελεί τον δεύτερο μεγάλο κλάδο της ελληνικής οικονομίας. Εκεί το τελικό αποτέλεσμα παράγεται από μερικές εκατοντάδες πολύ μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν φυσικά τις δυνατότητες να προσαρμοσθούν στα δεδομένα του παγκόσμιου ανταγωνισμού (μπορούν όμως εξίσου εύκολα να μεταφέρουν οποτεδήποτε την έδρα τους εκτός Ελλάδας). Από όλον αυτόν τον κόσμο του τουρισμού λείπει κατά κύριο λόγο ένα πράγμα: η γνώση. Τα πολύ μικρά μεγέθη των επιχειρήσεων κάνουν την απόκτηση της γνώσης ατομικά ανέφικτη. Στο σημείο αυτό η πολιτεία έχει τεράστια ευθύνη, γιατί έχει αδρανήσει εντελώς. Αυτή θα έπρεπε να ήταν η σημαντικότερη επένδυση στον τουρισμό. Γνωρίζω ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο και απαιτεί αποφασιστικότητα και υπομονή. Είναι όμως μονόδρομος.
Β. Το ελληνικό Δημόσιο είναι συνεταίρος στην παραγωγή του τουριστικού προϊόντος. Αντίθετα με οποιονδήποτε άλλο κλάδο της οικονομίας όπου ο ρόλος του κράτους είναι υποστηρικτικός και ελεγκτικός, στον τουρισμό το ελληνικό Δημόσιο (και στις τρεις βαθμίδες του, αλλά κυρίως στην τοπική αυτοδιοίκηση) προσφέρει και το ίδιο υπηρεσίες που καταναλώνει ο τουρίστας. Πρώτα απ’ όλα η διαφήμιση και η προβολή. Στη συνέχεια οι δρόμοι, τα πάρκα, οι πλατείες, τα μνημεία, τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, η καθαριότητα, η αποκομιδή των απορριμμάτων είναι υπηρεσίες που προσφέρονται από το Δημόσιο και προφανώς είναι εξαιρετικά σημαντικές. Αν σκεφτούμε οι ίδιοι τι μας έκανε να πούμε ότι μια περιοχή που επισκεφθήκαμε στο εξωτερικό μάς άρεσε και θα θέλαμε να ξαναπάμε, θα δούμε ότι κύριο ρόλο έπαιξαν όλα αυτά που προανέφερα. Στο κάτω κάτω, ένα κακό ξενοδοχείο μπορείς να το αλλάξεις, δεν μπορείς όμως να αλλάξεις τη συνολική εικόνα του προορισμού.
Από τα 20 δισ. ευρώ του αναμενόμενου τουριστικού μας συναλλάγματος το 2022, ο τζίρος των 100 μεγαλύτερων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων μετά βίας ξεπερνά τα 3 δισεκατομμύρια.
Το ελληνικό Δημόσιο είναι λοιπόν ένας άτυπος και εξ ανάγκης συνεταίρος καθενός επιχειρηματία του τουρισμού και επομένως από τη δική του επάρκεια επηρεάζεται το τελικό αποτέλεσμα. Εδώ καταγράφεται μια βαριά παθογένεια στη χώρα μας, καθώς, δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό οι αιρετοί άρχοντες αλλά και πολλές δημόσιες υπηρεσίες (με τις φωτεινές εξαιρέσεις πάντα) δεν έχουν πρώτα απ’ όλα τη γνώση, αλλά πολύ συχνά δεν έχουν ούτε τη διάθεση να λειτουργήσουν όπως οφείλουν, δηλαδή σαν επιχειρηματίες. Αυτό οδηγεί πολλές φορές σε τραγελαφικές καταστάσεις που τις ξέρουμε όλοι και που εκθέτουν όχι μόνο τον τουρισμό, αλλά και τη χώρα μας γενικότερα.
Παρ’ όλα αυτά, βλέπουμε τον ελληνικό τουρισμό να κάνει θαύματα στηρίζοντας ουσιαστικά την ελληνική οικονομία. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;
Κατά τη γνώμη μου πρέπει να συσταθεί άμεσα και από μηδενική βάση ένα νέο υπουργείο Τουρισμού. Ενα υπουργείο σύγχρονο, ισχυρό, τεχνοκρατικά δομημένο και business oriented, που θα αντικαταστήσει το σημερινό μικρό, «παλαιάς κοπής» και ισχνού προϋπολογισμού υπουργείο. Το νέο αυτό υπουργείο να μελετήσει και να ενσωματώσει τις βέλτιστες πρακτικές από αντίστοιχους οργανισμούς του εξωτερικού και να στελεχωθεί (παράλληλα με όσα ικανά στελέχη του υπάρχουν σήμερα) με κορυφαίους επιστήμονες και επαγγελματίες από τον ιδιωτικό τομέα, που θα προσληφθούν μέσω διεθνών διαγωνισμών με συμβάσεις μακράς διάρκειας και θα αμειφθούν όπως στον ιδιωτικό τομέα. Αλλιώς δεν θα έρθουν.
Στη συνέχεια, να προχωρήσει άμεσα στη σύσταση αποκεντρωμένων υπηρεσιών τουρισμού, τουλάχιστον σε κάθε έδρα περιφέρειας (ή και πυκνότερα σε περιοχές με μεγάλη τουριστική δραστηριότητα), που θα είναι εξίσου καλά οργανωμένες και στελεχωμένες με το κεντρικό υπουργείο. Εργο των υπηρεσιών αυτών θα είναι να ξεκινήσουν χωρίς χρονοτριβή την επικοινωνία και την επαφή με τις τοπικές κοινωνίες, με τους εκλεγμένους άρχοντές τους και κυρίως με τους επαγγελματίες των τουριστικών περιοχών. Να τους καταλάβουν, να τους συμβουλεύσουν, να τους κινητοποιήσουν, αλλά και να τους ελέγξουν. Ακούγεται δύσκολο αλλά ίσως δεν είναι και τόσο.
Τα οικονομικά μεγέθη του τουρισμού μας είναι πλέον πολύ μεγάλα και ως τέτοια οφείλουμε να τα αντιμετωπίσουμε.
Θα ήμουν πραγματικά πολύ ευτυχής να δω ένα τέτοιο υπουργείο να γεννιέται.
* O κ. Σταύρος Ανδρεάδης είναι επίτιμος πρόεδρος του ΣΕΤΕ.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr