Χαμογελαστοί άνθρωποι, ταξίδια, πάρτυ, αναμμένα τζάκια, πληθωρικά εορταστικά τραπέζια, χαρές και ρεβεγιόν! Για πολλούς, το παραπάνω χριστουγεννιάτικο «πλαίσιο» αντί να προκαλεί προσμονή και ευχαρίστηση, πυροδοτεί τα εντελώς αντίθετα συναισθήματα- άγχος και μελαγχολία.
O όρος, είναι αρκετά παλιός. Mια από τις πρώτες «εμφανίσεις» του Christmas Blues (σ.σ σε ελεύθερη απόδοση: χριστουγεννιάτικη μελαγχολία) ήταν το 1985 σε ένα άρθρο των New York Times με τίτλο: «Αντιμετώπιση της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων διακοπών».
«Προφανώς δεν έχουμε να κάνουμε με “επίσημη” ψυχολογική διαταραχή, όμως σύμφωνα με τις πρόσφατες έρευνες, τα Christmas Blues επηρεάζουν ολοένα και περισσότερους ανθρώπους» λέει στην «Κ» η Συμβουλευτική Ψυχολόγος Οικογένειας, Χριστιάνα Γερμανού, η οποία σημειώνει ότι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Αμερικανικού Συλλόγου Ψυχολόγων (APA), 38% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι το στρες τους ανεβαίνει κατακόρυφα την περίοδο των γιορτών.
Όπως συνεχίζει να εξηγεί: «Το ενδιαφέρον είναι ότι σύμφωνα με την έρευνα, οι γυναίκες είναι πολύ πιο ευάλωτες απέναντι στη χριστουγεννιάτικη μελαγχολία.
Επίσης, για ανθρώπους που πάσχουν από αγχώδη διαταραχή ή κατάθλιψη, τα Χριστούγεννα μπορούν να λειτουργήσουν σαν πολύ αρνητικοί καταλύτες».
Μια χαρά υποχρεωτική και οικονομικά απαιτητική
Ξεκινώντας να περιγράφει τον «διαβρωτικό» για την ψυχολογία αρκετών ανθρώπων, τρόπο που λειτουργούν τα Χριστούγεννα, η κα Γερμανού σημειώνει πως τη συγκεκριμένη περίοδο, όλα γύρω μας εστιάζουν στο πόσο…: «υπέροχα, φωτεινά, λαμπερά, χαρούμενα κ.τ.λ είναι τα Χριστούγεννα. Τα οποία, πια, “κάνουν την εμφάνιση τους” ολοένα και πιο νωρίς – βλέπουμε δηλαδή ότι οι γιορτές έχουν φτάσει να ξεκινούν από τα μέσα Νοεμβρίου. Σε κάθε περίπτωση, έχει αρχίσει να έχει την αίσθηση του υποχρεωτικού να ακολουθεί ο κόσμος αυτό το μοτίβο της “ετσιθελικής” χαράς».
Η κα Γερμανού, λέει πως μια από τις πιο βασικές πηγές του στρες τα Χριστούγεννα, είναι η οικονομική τους διάσταση. Η αλήθεια είναι πως οι γιορτές «απαιτούν» πια ολοένα και περισσότερα χρήματα, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι που ούτως ή άλλως «ζορίζονται» οικονομικά στην καθημερινότητα τους, αυτές τις ημέρες να «ζορίζονται» ακόμα περισσότερο.
Όπως εξηγεί η κα Γερμανού: «Η πρωταρχική υποτίθεται, βαθύτερη ουσία των γιορτών ως μια περίοδος έκφρασης της αγάπης, της ειρήνης και της αλληλεγγύης, εξανεμίζεται σταδιακά. Οι σύγχρονες επιταγές των Χριστουγέννων “θέλουν” ταξίδια, απόκτηση αγαθών, αγορές καλών δώρων για τους φίλους και τους συγγενείς. Παρά την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, τα Χριστούγεννα συνεχίζουν να καθρεφτίζουν στο μυαλό πολλών την οικονομική επιφάνεια ενός ατόμου. Δυστυχώς, η κοινωνία μας βασίζεται ακόμα σε μεγάλο βαθμό στο φαίνεσθαι και στην εικόνα. Φέτος ειδικά που ο πληθωρισμός πιέζει έντονα τους πολίτες, το οικονομικό άγχος των γιορτών διογκώνεται εκ των πραγμάτων».
Πάντως, η φετινή κακή οικονομική κατάσταση, μπορεί και πρέπει τελικά να λειτουργήσει θετικά, από την άποψη ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι όλες αυτές οι «απαιτήσεις» δεν είναι πια φυσιολογικές, δεν είναι διαχειρίσιμες, δεν είναι ανθρώπινες. «Το γεγονός ότι πολλοί δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους και τις ανάγκες τους μέσα σε όλο αυτό το επίπλαστο κλίμα, το κάνει πιο εύκολο να το απομυθοποιήσουν και να έρθουν πιο κοντά στον εαυτό τους» σημειώνει η οικογενειακή ψυχολόγος.
Δύσκολες οι γιορτές για όσους βιώνουν μια απώλεια
Ένας δεύτερος, εξίσου σημαντικός παράγοντας που μπορεί να πυροδοτήσει τη χριστουγεννιάτικη μελαγχολία, είναι η αίσθηση μοναξιάς με την οποία έρχονται αντιμέτωποι άνθρωποι που βιώνουν έναν χωρισμό ή την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ή, άνθρωποι που έχασαν ένα δικό τους αγαπημένο πρόσωπο, μια προγενέστερη εορταστική περίοδο.
«Αυτή η σχεδόν υποχρεωτική λοιπόν χαρά, έρχεται σε αντιδιαστολή με τα αισθήματα ενός ανθρώπου που είναι θλιμμένος και θέλει να ζήσει το πένθος του» εξηγεί η κα. Γερμανού.
Ο μεγάλος φόρτος εργασίας των γυναικών και η ανάγκη των παιδιών για γιορτή
Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια ομάδα που απολαμβάνει -και έτσι πρέπει –περισσότερο από όλους τις γιορτές και μια άλλη που αναλαμβάνει τη… λάντζα αυτών. Η αγορά των δώρων, οι στολισμοί του σπιτιού, η προετοιμασία των χριστουγεννιάτικων τραπεζιών, το πρόγραμμα για τις βόλτες και την απασχόληση των παιδιών, όλα αυτά συνεχίζουν σε μεγάλο ποσοστό να περνούν από τα χέρια της μαμάς/συζύγου. Όπως εξηγεί η κα Γερμανού: «πρόκειται για μια έκφανση της μέσης ελληνικής οικογένειας, η οποία συνεχίζει να είναι ισχυρή».
Κατά την ίδια, όλα τα παραπάνω, δεν έχουν σχεδόν καμία εφαρμογή στα παιδιά. Πολύ λογικό αν σκεφτεί κανείς πως τα παιδιά δεν έχουν κανένα από τα άγχη που έχουν οι μεγάλοι. Όπως εξηγεί η κα. Γερμανού: «Τα παιδιά απολαμβάνουν και ευχαριστιούνται με γνήσια χαρά τα Χριστούγεννα, νιώθουν ελεύθερα και αφήνουν και τη φαντασία τους ελεύθερη μέσα σε όλο αυτό το κλίμα γιορτής».
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια, σύμφωνα με την κα Γερμανού, πως δεν μπορούμε να δείξουμε στα παιδιά τα αρνητικά της μαζικής εμπορευματοποίησης των γιορτών. «Πρέπει να τους εξηγούμε τι είναι πραγματοποιήσιμο και τι όχι. Οι γονείς δεν πρέπει να έχουν ένα επιπρόσθετο άγχος να κάνουν τέλεια τα Χριστούγεννα για τα παιδιά τους, ικανοποιώντας κάθε πιθανή και απίθανη επιθυμία τους» καταλήγει η ψυχολόγος.
Η κα Γερμανού δίνει και μερικές συμβουλές για το πώς μπορούν να αποφορτιστούν οι γιορτές από το στρες και τη μελαγχολία.
Συμβουλές καταπολέμησης της χριστουγεννιάτικης μελαγχολίας
1. Ελαχιστοποίηση των απαιτήσεων και των προσδοκιών. Το να πάρουμε πιο οικονομικά δώρα ή ακόμα και να δωρίσουμε κάτι που φτιάξαμε εμείς, είναι εκτός από οικονομικό και πιο κοντά στην αληθινή «φιλοσοφία» των Χριστουγέννων. Ο φετινός δύσκολος χειμώνας είναι μια ευκαιρία για να γίνουμε σε αυτά τα θέματα πιο ευέλικτοι και προσαρμοστικοί, αποβάλλοντας τις ενοχές για όσα δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε από οικονομικής άποψης.
2. Διατήρηση της ρουτίνας. Είτε βρισκόμαστε σε άδεια διακοπών είτε όχι, το να κρατάμε όσες περισσότερες από τις καθημερινές μας συνήθειες μπορούμε, μάς βοηθά στο να «απομυθοποιούμε» τα Χριστούγεννα και να μην τα βλέπουμε ως μια περίοδο που πρέπει όλα είναι έντονα, γιορτινά και μέσα στην ευδαιμονία. Η ρουτίνα λειτουργεί ως ένα σταθερό σημείο αναφοράς μέσα στη «φρενίτιδα» των γιορτών.
3. Να λέμε «όχι» σε όσα δεν μας αρέσουν αλλά «πρέπει» να γίνουν γιατί «έτσι συμβαίνει στις γιορτές». Ένα από αυτά, είναι για παράδειγμα τα εορταστικά τραπέζια. Σύμφωνα με την κα Γερμανού, αν δεν θέλουμε να οργανώσουμε ή να παρευρεθούμε σε κάποιο, δεν πρέπει και να το κάνουμε.
4. Να αποφασίσουμε πως δεν υπάρχει το τέλειο δώρο, το τέλειο ρεβεγιόν, οι τέλειες γιορτές.
5. Να επιλέξουμε με ποιες δουλειές θα ασχοληθούμε εμείς και με ποιες ο/ η σύντροφος μας ή οι φίλοι μας. Η συνεργασία για έναν σκοπό χριστουγεννιάτικο ενισχύει το δέσιμο ανάμεσα στους ανθρώπους, εκτός από το να διαμοιράζει τις ευθύνες.
6. Να κοιμηθούμε όσο περισσότερο μπορούμε. Ο ύπνος ξεκουράζει το μυαλό και το σώμα, γεμίζει τις μπαταρίες, κατευνάζει το άγχος.
7. Να είμαστε επιεικείς με τον εαυτό μας όταν κάνουμε τον απολογισμό μας για τη χρονιά που πέρασε. Το ότι δεν ήταν μια «τέλεια» χρονιά και πολλά από όσα θέλαμε δεν συνέβησαν, είναι πραγματικά η πιο ρεαλιστική και ανθρώπινη εκδοχή της καθημερινότητας όλων μας.