Προσπάθεια να μπει πολεοδομική τάξη στην πιο τουριστική ίσως περιοχή της χώρας, τη Μύκονο, επιχειρείται το τελευταίο διάστημα, γεγονός που βεβαίως δεν αφήνει καθόλου αδιάφορα τα αντικρουόμενα συμφέροντα που εδράζονται στο όμορφο νησί. Η πολεοδομική παρέμβαση είναι πολλαπλά δύσκολη σε μια περιοχή ήδη πολλαπλά παραβιασμένη από πλευράς δόμησης κι ενώ οι αξίες γης βρίσκονται στα ύψη, ειδικά σε συγκεκριμένα σημεία τουριστικής έντασης ή προοπτικής ανάπτυξης.
Στις 8 Αυγούστου 2022 υπογράφηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας η σύμβαση για την εκπόνηση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) για τη Μύκονο. Αντίστοιχη σύμβαση είχε υπογραφεί και για τη Σαντορίνη. Το ΤΕΕ έχει αναλάβει για λογαριασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος το πρόγραμμα πολεοδομικού σχεδιασμού, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μάλιστα, τις δύο συμβάσεις (για Μύκονο και Σαντορίνη) ανέλαβε η ίδια μελετητική ομάδα υπό το γραφείο «Σαμαράς και Συνεργάτες Α.Ε.».
Δύο ημέρες μετά, στις 10 Αυγούστου 2022, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς ανανέωσε για ακόμη ένα έτος την αναστολή δόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχές, ειδικά για τουριστικές εγκαταστάσεις. Η αναστολή δόμησης, προφανώς για να σταματήσει η αχαλίνωτη τσιμεντοποίηση, ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2020, άρα μέχρι το καλοκαίρι φέτος θα συμπληρώσει τρία χρόνια. Είναι ένα μέτρο που έχει υποστηρικτές, αλλά δεν λείπουν και οι έχοντες, που αντιδρούν.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι υποχρεωμένο να κινηθεί γρήγορα για μια υπόθεση που δεν είναι εύκολη. Με γνώμονα την ταχύτητα, το ΥΠΕΝ επέλεξε να εκπονηθούν ειδικά και όχι τοπικά πολεοδομικά σχέδια. Στην περίπτωση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου, ο συνολικός διαθέσιμος χρόνος είναι 14 μήνες, έναντι 2,5 ετών του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Βεβαίως, ο «καθαρός χρόνος» για τους μελετητές υπολογίζεται σε λιγότερο από έξι μήνες, χρονικό διάστημα που θεωρείται εξαιρετικά μικρό, καθώς πρέπει να συγκεντρωθεί όγκος στοιχείων.
Ενα ακόμη σοβαρό πρόβλημα στην εκπόνηση του σχεδίου είναι το έλλειμμα κατευθύνσεων από την πολιτεία, καθώς τα «ανώτερα» επίπεδα χωροταξικού σχεδιασμού έχουν είτε ακυρωθεί είτε βρίσκονται υπό αναθεώρηση. Πώς και σε ποια κατεύθυνση θα προτείνουν λύσεις στην αντιμετώπιση των σοβαρών πολεοδομικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων του νησιού; Το χωροταξικό του τουρισμού έχει ακυρωθεί (βρίσκεται νέο υπό εκπόνηση), ενώ το περιφερειακό χωροταξικό του Νοτίου Αιγαίου βρίσκεται υπό αναθεώρηση, με κύριο πρόβλημα τους όρους χωροθέτησης των ΑΠΕ. Ποιος θα αποφασίσει για την κατεύθυνση που πρέπει να πάρουν τα νησιά; Για το εάν θα επιτρέπεται η εκτός σχεδίου δόμηση ή η εγκατάσταση κι άλλων μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων και πόσων; Αυτά τα θέματα τα ρυθμίζει το κράτος και όχι οι μελετητές.
Εμπόδιο στην εκπόνηση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου είναι το έλλειμμα κατευθύνσεων από την πολιτεία.
Φέρουσα ικανότητα
Ενα σχετικό πολύ σοβαρό θέμα είναι το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας των νησιών, κοινώς πόσο κόσμο και ειδικά πόσους τουρίστες μπορούν να «σηκώσουν» χωρίς βλάβη στο περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η παρέμβαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο εδώ και πολλά χρόνια έχει αναδείξει την ανάγκη να υπολογίζεται η φέρουσα ικανότητα. Μάλιστα ειδικά για τα νησιά και τις Κυκλάδες, το ΣτΕ υποδεικνύει την ανάγκη ο υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας να λαμβάνει υπόψη την προστασία, όχι μόνο του ευαίσθητου περιβάλλοντός τους, αλλά και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και του νησιωτικού τοπίου.
Μάλιστα, στα τέλη του 2021 το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο σταμάτησε μια μεγάλη επένδυση για τουριστική μονάδα στη Μύκονο (και αντίστοιχα μία στην Ιο) σημειώνοντας την ανάγκη χωροταξικής οργάνωσης των νησιών, ώστε να μη λαμβάνονται αποφάσεις κατ’ εξαίρεση και «α λα καρτ», χωρίς υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας των νησιών. Και μάλιστα όχι με γενικόλογες αναφορές αλλά με σαφή κριτήρια και νομοθετημένο. Αξίζει να σημειωθεί πως οι επενδύσεις που σταμάτησαν από το ΣτΕ προχωρούσαν με το όχημα της στρατηγικής επένδυσης, στη Μύκονο με ειδικό σχέδιο χωρικής ανάπτυξης (ΕΣΧΑΣΕ), που τα προηγούμενα χρόνια υπερπηδούσε όλα τα εμπόδια, όχι πάντα για καλό.
Μάλιστα, οι λεγόμενες στρατηγικές επενδύσεις έχουν εξαιρεθεί από την αναστολή δόμησης που έχει αποφασίσει το ΥΠΕΝ, με αποτέλεσμα να προκαλέσει την αντίδραση του Δήμου Μυκόνου, που μιλάει για αδικία εις βάρος των άλλων κατηγοριών. Ο Δήμος Μυκόνου προσέφυγε πρόσφατα στο ΣτΕ για να μπλοκαριστούν και οι στρατηγικές επενδύσεις μέχρι να εκπονηθεί το ΕΠΣ.
Τα προηγούμενα χρόνια στην προσπάθεια να μπει κάποια τάξη στην πολεοδομική ζούγκλα της Μυκόνου από την πλευρά του υπουργείου Περιβάλλοντος εξαγγέλθηκαν διάφορα μέτρα, όπως για παράδειγμα ο εντοπισμός οικοδομικών αδειών που έχουν εκδοθεί παράνομα ή κτίρια με μεγάλες πολεοδομικές αυθαιρεσίες. Το καλοκαίρι του 2020 γινόταν λόγος για συνδυασμό δορυφορικών φωτογραφιών, επιτόπιων αυτοψιών ιδιωτών επιθεωρητών δόμησης και καταγγελιών, που θα οδηγούσε σε κατεδαφίσεις αυθαιρέτων. Ο βαθμός που προχωρούν και κυρίως το γιατί δεν προχωρούν όλα αυτά εξηγούν ίσως και την ένταση των συμφερόντων που αναπτύσσονται στο νησί της Μυκόνου.