Πριν από λίγο καιρό, στο ιατρείο της παθολόγου – υπερτασιολόγου Μαρίας Ποικιλίδου στη Θεσσαλονίκη χτύπησε την πόρτα μια κοπέλα. «Μου ζήτησε να της γράψω το φάρμακο για την παχυσαρκία. Ηταν νεαρή με δείκτη μάζας σώματος 26, είχε πέντε παραπανίσια κιλά δηλαδή και κανένα άλλο πρόβλημα υγείας. Της εξήγησα ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις για συνταγογράφηση των ενέσεων αφού δεν ήταν παχύσαρκη και ότι σχετικά εύκολα μπορεί να χάσει το βάρος που επιθυμεί με διατροφή και άσκηση. “Δηλαδή, τι να κάνω, να πάω να παχύνω και να ξανάρθω;” μου απάντησε».
Είναι ένα από τα πάμπολλα περιστατικά που έχουν να διηγηθούν γιατροί και φαρμακοποιοί από τότε που τα νέα φάρμακα για τη ρύθμιση του διαβήτη, που βρέθηκε ότι βοηθούν και στην απώλεια βάρους (Victoza, Trulicity, Ozempic κ.ά., με δραστικές ουσίες τις λιραγλουτίδη, σεμαγλουτίδη και ντουλαγλουτίδη), άρχισαν να κυκλοφορούν και να γίνονται ευρέως γνωστά και στην Ελλάδα.
Μολονότι τα σκευάσματα αυτά αποτελούν πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των γιατρών για την αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 αλλά και στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, μεγάλη ζήτηση παρατηρείται σήμερα και από ανθρώπους που θέλουν να χάσουν λίγα κιλά χωρίς τον κόπο της δίαιτας και της άσκησης.
Δεν είναι τυχαίο ότι ενόψει καλοκαιριού οι ενέσεις έχουν ήδη εξαφανιστεί από τα ράφια των φαρμακείων. «Μόνο αν είσαι ξάδελφος φαρμακοποιού τα βρίσκεις», λέει χαρακτηριστικά γιατρός στην «Κ».
Η Καρντάσιαν
Ολα ξεκίνησαν πριν από περίπου ένα χρόνο στο Met Gala στη Νέα Υόρκη, όπου η Κιμ Καρντάσιαν εμφανίστηκε φορώντας το iconic φόρεμα της Μέριλιν Μονρόε. Οπως η ίδια είπε στους δημοσιογράφους, χρειάστηκε να χάσει 8 κιλά σε τρεις εβδομάδες προκειμένου να μπει στο στενό φόρεμα, κάνοντας τις φήμες να οργιάζουν σχετικά με το πώς τα κατάφερε. Στο TikΤok η λέξη «σεμαγλουτίδη» άρχισε να τρεντάρει, μολονότι η Καρντάσιαν δεν έχει κάνει ποτέ κάποιο σχετικό σχόλιο.
Τον περασμένο Οκτώβριο επίσης ο Ελον Μασκ, γνωστός για τις κακές διατροφικές του συνήθειες, εμφανίστηκε φανερά αδυνατισμένος. Οταν ρωτήθηκε στο Twitter για το μυστικό του, απάντησε «Διαλειμματική δίαιτα. Και Wegovy» (σ.σ. σεμαγλουτίδη για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας). Το πιο… κακά κρυμμένο μυστικό του Χόλιγουντ είχε αποκαλυφθεί.
Στην πρόσφατη 95η τελετή απονομής των βραβείων Οσκαρ, ο παρουσιαστής Τζίμι Κίμελ τρόλαρε το κοινό: «Κοιτώντας γύρω σ’ αυτή την αίθουσα, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ: Κάνει το Ozempic (σ.σ. το δημοφιλέστερο σκεύασμα, σεμαγλουτίδη για την αντιμετώπιση του διαβήτη) για μένα;».
Σήμερα μόνο το χάσταγκ #ozempic έχει 737 εκατ. θεάσεις στο TikTok. Κάποιες χιλιάδες αντιστοιχούν και στους Ελληνες. Δεν είναι μόνο από όσους θέλουν να αποκτήσουν γρήγορα σώμα «παραλίας». Είναι και από εκείνους που τα τελευταία χρόνια είχαν αρχίσει να αγαπούν ξανά τον εαυτό τους και τα παραπανίσια κιλά του. Σχεδόν εν μια νυκτί χάθηκαν κεκτημένα χρόνων του κινήματος του body positivity για την αποδοχή του σώματός μας.
Τι είναι όμως αυτά τα φάρμακα και, κυρίως, είναι πράγματι «θαυματουργά»; Οπως εξηγεί στην «Κ» ο παθολόγος με εξειδίκευση στον σακχαρώδη διαβήτη και πρόεδρος της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, Ευθύμιος Καπάνταης, πρόκειται για φάρμακα που αναπτύχθηκαν για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 τα οποία μιμούνται τη δράση των ινκρετινών, ορμονών που παράγει το σώμα μας όταν τρώμε για την παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας και μείωσης των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Κάποια στιγμή βρέθηκε ότι μειώνουν το σωματικό βάρος, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Αίσθημα κορεσμού
«Τα κατασκευασμένα αυτά πεπτίδια φαίνεται ότι δρουν στην περιοχή του υποθαλάμου του εγκεφάλου που είναι το κέντρο της όρεξης, ενώ ταυτόχρονα φέρνουν πιο μεγάλο κορεσμό, κάνοντας πιο αργή την κένωση του στομάχου». Με άλλα λόγια, ο ασθενής αισθάνεται «γεμάτος» πιο γρήγορα και για πιο πολλή ώρα. Οπως λέει ο κ. Καπάνταης, η πρώτη ουσία που πήρε έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων ήταν η λιραγλουτίδη με την ονομασία Victoza (1,8 mg) για τον έλεγχο του διαβήτη. Αμέσως μετά, από την ίδια εταιρεία (Novo Nordisk) και με την ίδια δραστική ουσία κυκλοφόρησε το Saxenda (3 mg) για τον έλεγχο του σωματικού βάρους. Μολονότι και το Victoza βοηθούσε τα παχύσαρκα άτομα να χάνουν κάποιο βάρος, βρέθηκε ότι με μεγαλύτερη δόση επιτυγχάνονταν πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν και τα δύο σκευάσματα. Μάλιστα, με υπουργική απόφαση τον Ιανουάριο, το Saxenda εντάχθηκε στον κατάλογο των αποζημειούμενων φαρμάκων για τους παχύσαρκους με δείκτη μάζας σώματος >40, εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο ή και υπνική άπνοια. Προς το παρόν πάντως δεν έχει μπει στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση.
Ασθενείς «βαφτίζονται» από τους γιατρούς τους ως διαβητικοί ώστε να εξασφαλίσουν συνταγή για τα φάρμακα ή τα παίρνουν με συνταγή συγγενούς που είναι διαβητικός.
Λίγο αργότερα εγκρίθηκε στην Ευρώπη και η κυκλοφορία της σεμαγλουτίδης, ουσίας που ανέπτυξε η Novo Nordisk ως εναλλακτική λύση μακράς δράσης στη λιραγλουτίδη. Ο λόγος για το αντιδιαβητικό φάρμακο Ozempic με μέγιστη δοσολογία το 1 mg και το Wegovy (στα 2,4 mg) για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, τα οποία χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή μία φορά την εβδομάδα, αντί για μία φορά την ημέρα που χορηγείται η λιραγλουτίδη. Κλινική δοκιμή που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine το 2021 έδειξε ότι η σεμαγλουτίδη οδήγησε σε μέση απώλεια βάρους 15% σε μια ομάδα σχεδόν 2.000 ασθενών και το ένα τρίτο της ομάδας μελέτης έχασε περισσότερο από το 20% του βάρους του (η λιραγλουτίδη οδηγεί σε μέση απώλεια βάρους 10%).
Ψευτοδιαβητικοί
Καθώς το Wegovy δεν κυκλοφορεί ακόμη στη χώρα μας ενώ και το Saxenda είναι δυσεύρετο, γιατροί φέρεται να συνταγογραφούν τα αντιδιαβητικά φάρμακα (Victoza και Ozempic) και για απώλεια βάρους (διπλασιάζοντας τη χορηγούμενη δόση).
Ασθενείς «βαφτίζονται» διαβητικοί χωρίς να είναι ή συνταγογραφούνται τα φάρμακα σε διαβητικούς για να τα πάρουν συγγενείς τους που είναι παχύσαρκοι. Φυσικά μπορεί κάποιος να αγοράσει τα συγκεκριμένα σκευάσματα και χωρίς συνταγή, πληρώνοντας 110 ευρώ για τη μηνιαία θεραπεία με Ozempic (το Saxenda κοστίζει 240 ευρώ). Με συνταγή, η συμμετοχή είναι 10%. Σημειώνεται ότι η θεραπεία διαρκεί μήνες, οπότε το συνολικό κόστος μπορεί να είναι υψηλό. Οχι όμως όσο στην Αμερική, όπου ένα κουτί Ozempic κοστίζει πάνω από 1.000 δολάρια.
Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα οι διαβητικοί να στερούνται σκευάσματα που έχουν ανάγκη. Φαρμακοποιός του κεντρικού τομέα της Αθήνας που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του (τα στοιχεία του είναι στη διάθεσή μας) αναφέρει ότι η ζήτηση είναι τεράστια. «Ερχονται άνθρωποι χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα βάρους και ζητούν Ozempic ή Trulicity (σ.σ. αντιδιαβητικό φάρμακο με δραστική ουσία την ντουλαγλουτίδη). Τις περισσότερες φορές έρχονται με συνταγή ως διαβητικοί. Εμείς δεν μπορούμε να πούμε κάτι εφόσον το έχει γράψει γιατρός. Αλλοι το ζητούν ιδιωτικά, χωρίς συνταγή. Κάπως έτσι όμως δεν βρίσκουμε φάρμακα για ανθρώπους που όντως τα έχουν ανάγκη». Ολα σήμερα είναι σε έλλειψη. «Χρωστάω πέντε Trulicity των 0,75 και τέσσερα του 1,5 mg», λέει χαρακτηριστικά. «Εξαντλήσαμε τη διάθεση για περπάτημα στην πανδημία. Εχει ξεχάσει ο κόσμος να προσπαθεί. Θέλει ένα μαγικό χάπι – ή μια μαγική ένεση εν προκειμένω».
Η ζήτηση είναι στα ύψη και στην περιφέρεια. Η κ. Ντίνα Κεφαλά, φαρμακοποιός στην Καρδίτσα, λέει χαρακτηριστικά στην «Κ»: «Τα ζητάνε απεγνωσμένα γιατί έχουν εύκολο αποτέλεσμα. Με το Ozempic και το Saxenda γίνεται πόλεμος ποιος θα προλάβει ένα κουτί. Είναι φυσικά σε έλλειψη. Το Ozempic βρίσκουν τρόπο να το γράψουν με ένδειξη για διαβήτη. Είναι πολύ έντονη η τάση της κοινωνίας για εύκολο αδυνάτισμα χωρίς αλλαγή των συνηθειών».
Σύμφωνα με τους ειδικούς, πάντως, τα φάρμακα μπορούν πράγματι να βοηθήσουν πολλούς ανθρώπους. Ποσοστό 63% των Ελλήνων ηλικίας άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Η παχυσαρκία δεν είναι αισθητικό πρόβλημα, είναι νόσος με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. «Εχω ασθενείς με νοσογόνο παχυσαρκία που παίρνουν αυτές τις ενέσεις καταβάλλοντας σημαντικά ποσά κάθε μήνα», λέει η κ. Ποικιλίδου. «Αν σκεφτεί όμως κανείς τι έχουν δώσει σε ψυχολόγους, διαιτολόγους, σε κλάμα όλη τους τη ζωή, τα φάρμακα είναι βάλσαμο γι’ αυτούς».
Οταν τελείωνε την ειδικότητά της πριν από 10 χρόνια, δεν υπήρχαν τέτοια φάρμακα στη φαρέτρα των γιατρών όσον αφορά την παχυσαρκία. «Είχαμε το Xenical, αλλά είχε τρομερές παρενέργειες και δεν μπορούσε να υπάρξει μακροχρόνια θεραπεία. Τα σύγχρονα φάρμακα λίγοι τα διακόπτουν λόγω παρενεργειών (σ.σ. οι κύριες είναι ναυτία, εμετός, διάρροια, δυσκοιλιότητα). Είναι ήπιες συνήθως και οι ασθενείς τις ανέχονται βλέποντας τη σοβαρή μείωση των κιλών. Στα χέρια ενός έμπειρου γιατρού, δηλαδή, και με καλή διατροφή, το φάρμακο λειτουργεί. Δυστυχώς δεν μπορούν όλοι να αντεπεξέλθουν στο κόστος».
Δεν είναι φυσικά πανάκεια. Το φάρμακο διαρκεί μόνο όσο το παίρνεις. «Η παχυσαρκία είναι νόσος χρόνια και υποτροπιάζουσα», συνεχίζει η κ. Ποικιλίδου. «Σταματώντας τη θεραπεία, η πείνα θα επανέλθει. Σύμφωνα με μελέτες, αν κάποιος σταματήσει τα φάρμακα στις 20 εβδομάδες, στις 48 εβδομάδες θα έχει πάρει τα κιλά του πίσω αν δεν προσέξει». Οπως λέει και ο κ. Καπάνταης, είτε κάποιος θα αλλάξει διατροφική συμπεριφορά είτε θα… παίρνει τα φάρμακα σε όλη του τη ζωή. «Τα φάρμακα για την παχυσαρκία είναι επικουρικά μιας ισορροπημένης διατροφής και δραστηριότητας». Σημειώνεται ότι υπάρχει ένα ποσοστό ασθενών στους οποίους δεν έχουν αποτέλεσμα. «Αν το πρώτο τρίμηνο δεν έχουν απώλεια βάρους 5%, σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουν τη θεραπεία», λέει η κ. Ποικιλίδου.
Και άλλα σκευάσματα
Και η φαρέτρα των γιατρών συνεχώς μεγαλώνει. Μεταξύ άλλων, σύντομα θα βγει ξανά στην αγορά το Mysimba (ναλτρεξόνη και βουπροπιόνη), ένα χάπι που μειώνει την επιθυμία για λιχουδιές, όπως και στο προσεχές μέλλον το Mounjaro (τιρζεπατίδη) από την εταιρεία Eli Lilly, που έχει βρεθεί ότι οδηγεί σε απώλεια 22% του βάρους, ποσοστό απώλειας βάρους που επιτυγχάνεται συνήθως μόνο μέσω βαριατρικής χειρουργικής. Με όλες αυτές τις εξελίξεις οι ειδικοί εκτιμούν ότι δεν αποκλείεται στο μέλλον να μειωθούν οι βαριατρικές επεμβάσεις.
«Εκτιμάται ότι η αγορά των φαρμάκων για την παχυσαρκία θα μπορούσε να φθάσει τα 150 δισ. δολάρια μέχρι το 2031, πλησιάζοντας τη σημερινή αγορά των φαρμάκων για τον καρκίνo», καταλήγει η κ. Ποικιλίδου.
150 δισ. δολάρια εκτιμάται ότι θα μπορούσε να φτάσει μέχρι το 2031 ο τζίρος της αγοράς των φαρμάκων για την παχυσαρκία, πλησιάζοντας εκείνον της σημερινής αγοράς των φαρμάκων για τον καρκίνo.