Στο εργαστήριό τους επιστρέφουν πολλοί φαρμακοποιοί, προσθέτοντας στο φαρμακείο τους μία επιπλέον υπηρεσία, γνώριμη για την επιστήμη τους, αλλά εν υπνώσει για πολλούς: την παρασκευή γαληνικών σκευασμάτων. Αλοιφές, σιρόπια, γαλακτώματα, εναιωρήματα, αλλά και χάπια παρασκευασμένα στο εργαστήριο του φαρμακοποιού κατόπιν συνταγής του γιατρού, για θεραπείες προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες του ασθενούς, ειδικά όταν το φάρμακο δεν κυκλοφορεί σε μορφή ή περιεκτικότητα που τον εξυπηρετεί, ή ακόμη και όταν είναι σε έλλειψη ή έχει αποσυρθεί από την αγορά. Δεν χρειάζεται υψηλού κόστους εξοπλισμός, «1-2 ζυγαριές ακριβείας, μια καψουλιέρα, ένα γουδί και πρώτες ύλες, δραστικές ουσίες και έκδοχα, αλλά κυρίως οι γνώσεις που έχει ο φαρμακοποιός», σημειώνει στην «Κ» ο Α΄ αντιπρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου και πρόεδρος του Ινστιτούτου Διά Βίου Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Ανάπτυξης Φαρμακοποιών (ΙΔΕΕΑΦ), Σεραφείμ Ζήκας.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Φαρμακευτική Σχολή του ΕΚΠΑ πραγματοποιήθηκαν τα δύο πρώτα εκπαιδευτικά σεμινάρια παρασκευής γαληνικών σκευασμάτων για την Αττική, τα οποία διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος και το ΙΔΕΕΑΦ. Θα ακολουθήσουν δύο στην Αττική αύριο και μεθαύριο. «Υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον. Μέσα σε τρεις ημέρες αφότου ανακοινώσαμε ότι θα γίνουν τα σεμινάρια, καλύφθηκαν και οι 160 θέσεις», επισήμανε ο κ. Ζήκας. Στον πυρήνα των σεμιναρίων είναι η διασφάλιση της ποιότητας των γαληνικών σκευασμάτων στο εργαστήριο του φαρμακείου και οι βέλτιστες τεχνικές παρασκευής τους. Οπως ανέφερε ο πρόεδρος του ΠΦΣ Απόστολος Βαλτάς, «το φαρμακείο είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Για τον λόγο αυτό οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να εκπαιδεύονται και να εξειδικεύονται».
Αντίστοιχα σεμινάρια έχουν ξεκινήσει εδώ και τέσσερα χρόνια σε περιοχές εκτός Αττικής και Θεσσαλονίκης. Οπως επισημαίνει ο κ. Ζήκας, «σκεφτήκαμε ότι λόγω της κρίσης και των ελλείψεων φαρμάκων θα πρέπει να αξιοποιήσουμε μία ιδιότητα των φαρμακοποιών, που ήταν εν υπνώσει τόσα χρόνια». Και συνεχίζει: «Παλιά, ας πούμε την περίοδο της μεγάλης “ευημερίας”, είχε ενισχυθεί ο μεταπρατικός ρόλος του φαρμακοποιού και είχε υποβαθμιστεί το κομμάτι του εργαστηρίου. Ομως, ο ρόλος του φαρμακοποιού ενέχει αυτόν της παρασκευής σκευασμάτων. Και υπάρχουν ασθενείς που δεν καλύπτονται από τα έτοιμα σκευάσματα. Οπως άτομα με δερματικές παθήσεις που μπορεί να χρειαστούν έναν συνδυασμό δραστικών ουσιών, οπότε σε αυτή την περίπτωση κατόπιν συνταγής γιατρού μπορεί να παρασκευαστεί μια αλοιφή ή ένα γαλάκτωμα το οποίο θα καλύπτει τις εξατομικευμένες ανάγκες. Επίσης παιδιατρικοί ασθενείς, όπου είτε χρειάζεται διαφοροποίηση της δοσολογίας ή της μορφής του σκευάσματος. Παραδείγματος χάριν, προπρανολόλη για παιδιά (για καρδιαγγειακές παθήσεις) σε μορφή σιροπιού αντί για χάπι. Ασπιρίνη για παιδιά σε κατάλληλη δοσολογία. Ακόμη και κολλύρια, για την παρασκευή των οποίων απαιτούνται άσηπτες συνθήκες. Υπάρχουν φαρμακεία στην Αθήνα που παρασκευάζουν στο εργαστήριό τους γνωστό κολλύριο, το οποίο αυτή τη στιγμή είναι σε έλλειψη».
Ο Ηλίας Κατσόγιαννης, κοινοτικός φαρμακοποιός, MSc και υποψήφιος διδάκτορας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Τμήμα Ιατρικής, είναι ένας από τους φαρμακοποιούς με εν λειτουργία εργαστήριο παρασκευής γαληνικών σκευασμάτων. Οπως αναφέρει στην «Κ», «είμαι γόνος φαρμακευτικής οικογενείας, ο πατέρας μου γαλουχήθηκε σε εποχές που η δουλειά γινόταν μέσα στο εργαστήριο και μου πέρασε αυτή την αγάπη. Εγώ απλά είχα την υποχρέωση και την αποστολή να το πάω στο επόμενο επίπεδο. Να το φέρω στην εποχή μου». Ο κ. Κατσόγιαννης επισημαίνει ότι «οι φαρμακοποιοί δεν έχασαν ποτέ το ενδιαφέρον τους για τα γαληνικά σκευάσματα. Η φαρμακευτική αγορά, όμως, μετατοπίστηκε μέσα στα τελευταία 30-40 χρόνια αρκετές φορές από ένα μοντέλο ασθενοκεντρικό σε ένα μοντέλο φαρμακοκεντρικό και το αντίστροφο. Οσο το μοντέλο της θεραπείας και της αντιμετώπισης των παθήσεων γίνεται ανθρωποκεντρικότερο, δηλαδή ασχολούμαστε με τον κάθε ασθενή ξεχωριστά, υπάρχει διάθεση και της ιατρικής και της φαρμακευτικής κοινότητας να ασχοληθούμε πιο ενεργά με τα γαληνικά σκευάσματα».
«Παλιά, την περίοδο της μεγάλης “ευημε- ρίας”, είχε ενισχυθεί ο μεταπρατικός ρόλος του φαρμακοποιού», λέει στην «Κ» ο κ. Ζήκας, αντιπρόεδρος του ΠΦΣ.
Οι φαρμακοποιοί την περίοδο της πανδημίας χρειάστηκε σε αρκετές περιπτώσεις να «κλειστούν» ξανά στο εργαστήριό τους. «Κατά την πανδημία», τονίζει ο κ. Κατσόγιαννης, «οι φαρμακοποιοί σε όλο τον κόσμο χρειάστηκε να παρασκευάσουν στα εργαστήριά τους αντισηπτικά σκευάσματα με βάση τη συνταγή που είχε δώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την αντιμετώπιση της έκτακτης κατάστασης. Αυτό λοιπόν από μόνο του κατέδειξε με πάρα πολύ ηχηρό τρόπο το πόσο σημαντικό είναι οι φαρμακοποιοί να έχουν μια καλή σχέση με το εργαστήριό τους και να μπορούν να εξασκήσουν αυτό το κομμάτι της επιστήμης και της τέχνης τους καθημερινά. Επιπροσθέτως, στην περίοδο της πανδημίας σημειώθηκαν ορισμένες ελλείψεις φαρμάκων, οι οποίες σε κάποιες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, καλύφθηκαν έως έναν βαθμό από τα φαρμακεία και τα εργαστήριά τους. Στην Ελλάδα το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά ένα συγκεκριμένο ορμονικό φάρμακο, το δραστικό συστατικό του οποίου είναι η εστραδιόλη βαλεριανική και το οποίο ήταν σε έλλειψη. Τα κοινοτικά φαρμακεία ανταποκρίθηκαν άμεσα στο κάλεσμα της ιατρικής κοινότητας για την ανάγκη αυτή, προμηθεύτηκαν την πρώτη ύλη, μπήκαν στα εργαστήριά τους και παρασκεύασαν σκεύασμα το οποίο χρησιμοποιήθηκε από άτομα που ήταν σε θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και πάσχοντες με ορμονικά προβλήματα».
Σύμφωνα με τον κ. Κατσόγιαννη, αυτή τη στιγμή ο αριθμός των φαρμακείων που κάνουν σε συστηματική βάση γαληνικά σκευάσματα είναι μικρός, ωστόσο, όπως διευκρινίζει, ακόμη κι αν ένας πολίτης βρεθεί σε περιοχή που τα φαρμακεία δεν παρασκευάζουν γαληνικά σκευάσματα, οι φαρμακοποιοί θα τον καθοδηγήσουν στο πού πρέπει να πάει. Αλλωστε έχει δημιουργηθεί ομάδα στο facebook αφιερωμένη στα γαληνικά σκευάσματα, με περισσότερα από 6.500 μέλη.
Τρόπος αποζημίωσης
«Υπάρχει ενδιαφέρον από φαρμακοποιούς. Ομως, ο τρόπος αποζημίωσης των γαληνικών σκευασμάτων δεν δικαιολογεί την επένδυση για μεγάλο αριθμό φαρμακείων», σημειώνει ο κ. Κατσόγιαννης, διευκρινίζοντας ότι η επένδυση αφορά τον εξοπλισμό, τη συντήρηση και πιστοποίηση του εξοπλισμού αυτού -«μια ζυγαριά ακριβείας πρέπει να “καλιμπράρεται” ανά τακτά χρονικά διαστήματα», επισημαίνει–, αλλά και τη διατήρηση και τον εμπλουτισμό μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης με τις εξελίξεις στη φαρμακευτική. Τα γαληνικά σκευάσματα καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ, ενώ εδώ και περίπου δέκα μήνες συνταγογραφούνται και ηλεκτρονικά, σε αντίθεση με το παρελθόν όπου οι συνταγές ήταν χειρόγραφες. Ωστόσο, το ισχύον μοντέλο κοστολόγησης δεν έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. «Εχουν γίνει προτάσεις από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο για ένα νέο μοντέλο κοστολόγησης των γαληνικών σκευασμάτων, γιατί το ισχύον είναι εν πολλοίς ξεπερασμένο. Σκεφτείτε ότι περιλαμβάνει μορφές σκευασμάτων οι οποίες δεν υπάρχουν πλέον στην αγορά», επισημαίνει ο κ. Κατσόγιαννης.
Οι χαμηλές τιμές στην Ελλάδα οδηγούν σε απόσυρση φαρμάκων
Πρόβλημα χωρίς ορατή λύση φαίνεται να είναι οι ελλείψεις φαρμάκων στη χώρα μας. Κλασικά αντιβιοτικά, αντιδιαβητικά, αλλά και φάρμακα για το κεντρικό νευρικό σύστημα και άλλα βασικά λείπουν ή είναι σε μικρές –σε σχέση με τη ζήτηση– ποσότητες στα ράφια των φαρμακείων. «Το πρόβλημα του φαρμακοποιού είναι πλέον η διαχείριση των ελλειπτικών φαρμάκων», σημειώνει στην «Κ» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου Απόστολος Βαλτάς. Και εξηγεί ότι «για να μπορέσει να εξυπηρετήσει τους ασθενείς θα χρειάζεται να μιλήσει με τη φαρμακαποθήκη ή να επικοινωνήσει με τη φαρμακευτική εταιρεία και να ζητήσει να προμηθεύσουν απευθείας με φάρμακα. Και μέσα σε αυτή την κατάσταση, εταιρεία με μεγάλο αριθμό φαρμάκων σε περιορισμένη διάθεση ανακοίνωσε ότι από την 1η Ιουνίου θα σταματήσει να προμηθεύει απευθείας τα φαρμακεία, κάτι που αναμένεται να δυσκολέψει περισσότερο την κατάσταση», επισημαίνει ο κ. Βαλτάς.
«Γνωστό επώνυμο αναλγητικό με κωδεΐνη είχε τιμή 5,10 ευρώ, αποσύρθηκε και τώρα εισάγεται μέσω του ΙΦΕΤ και η τιμή του είναι στα 18,01 ευρώ».
Οι χαμηλές τιμές των φαρμάκων στην Ελλάδα οδηγούν και σε φαινόμενα απόσυρσής τους από την ελληνική αγορά. Οπως είχε επισημάνει πρόσφατα και ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, «παρατηρείται ολοένα και συχνότερα το φαινόμενο, φαρμακευτικά σκευάσματα χαμηλού κόστους να αποσύρονται από την αγορά φαρμάκου, όπως για παράδειγμα πρόσφατα συμβαίνει με το σκεύασμα Prezolon tabl 5mg (κορτιζονούχο φάρμακο), που έχει λιανική τιμή ένα ευρώ και η κυκλοφορία του σταματάει ύστερα από αίτημα της εταιρείας που το παράγει, επειδή δεν παρουσιάζει πλέον ουσιαστικό εμπορικό και οικονομικό ενδιαφέρον». Σύμφωνα με τον ΠΦΣ, «είναι βέβαιο ότι τα φάρμακα αυτά θα υποκατασταθούν στη συνταγογράφηση από ακριβότερα, είτε θα αναγκαστεί το ΙΦΕΤ να εισάγει σκευάσματα της ίδιας δραστικής ουσίας από το εξω-τερικό με πολλαπλάσια τιμή, επιβαρύνοντας τον προϋπολογισμό των ασφαλιστικών ταμείων και την τσέπη των ασθενών, αφού θα αυξηθεί και το ποσό συμμετοχής τους στη δαπάνη».
«Γνωστό επώνυμο αναλγητικό με κωδεΐνη είχε τιμή 5,10 ευρώ, αποσύρθηκε και τώρα εισάγεται μέσω του ΙΦΕΤ και η τιμή του είναι στα 18,01 ευρώ. Και αυτό είναι ένα από τα εκατοντάδες παραδείγματα», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Βαλτάς σημειώνοντας ότι «θα πρέπει να καταλάβει ο κόσμος ότι μερικές φορές είναι καλύτερη η αύξηση της τιμής παρά η απόσυρση του φαρμάκου. Και αυτό το κομμάτι δεν θα πρέπει να είναι πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης».
Εισαγωγές, αναγκαστικά σε υψηλότερες τιμές, γίνονται μέσω του ΙΦΕΤ και σε φάρμακα που είναι σε έλλειψη. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του αντιδιαβητικού Ozempic. Το ΙΦΕΤ κατάφερε να διασφαλίσει 15.000 συσκευασίες του φαρμάκου (έχει ήδη εισαγάγει τις 12.000) και οι οποίες από την προσεχή εβδομάδα θα διατεθούν στα φαρμακεία. «Μαθαίνω ότι η τιμή του θα είναι υπερτριπλάσια», σημειώνει στην «Κ» ο πρόεδρος του ΠΦΣ.