Πριν από πέντε χρόνια, η ερευνητική ομάδα Υπολογιστικής Νοημοσύνης και Βαθιάς Μάθησης του Τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ ξεκίνησε να συνεργάζεται με την ομάδα Ασύρματων και Φωτονικών Συστημάτων και Δικτύων. Σήμερα, χάρη στη δουλειά των δύο ομάδων η Ελλάδα έχει εγγράψει τον ταχύτερο επεξεργαστή τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο με τη χρήση φωτός. Τα πλεονεκτήματα του φωτονικού επεξεργαστή του ΑΠΘ είναι ότι λειτουργεί σε ταχύτητες έως 50 GHz, δηλαδή 25 φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα των σύγχρονων GPU επεξεργαστών, με ταυτόχρονη δυνατότητα για 10 φορές χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας.
«Δηλαδή επιτυγχάνει μεγαλύτερη ταχύτητα και σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας», παρατηρεί, μιλώντας σήμερα στην «Κ», ο κ. Αναστάσιος Τέφας, καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Υπολογιστικής Νοημοσύνης και Βαθιάς Μάθησης και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας μαζί με τον αναπληρωτή καθηγητή κ. Νίκο Πλέρο, που είναι επικεφαλής της ομάδας Ασύρματων και Φωτονικών Συστημάτων και Δικτύων. Η επιτυχία τους καταδεικνύει την αξία των Ελλήνων επιστημόνων, οι οποίοι πρέπει να υπερβούν ουκ ολίγα εμπόδια.
– Πόσο δύσκολο είναι για μια μικρή ερευνητική ομάδα να φτάσει σε ένα τόσο υψηλό επίπεδο;
– Η δυσκολία είναι μεγάλη λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησης της έρευνας στη χώρα μας. Στη δική μας περίπτωση έπρεπε πρώτα να διασφαλίσουμε χρηματοδότηση για τις ιδέες μας κυρίως από ευρωπαϊκούς πόρους και δευτερευόντως από εθνικούς. Για τις ελληνικές ερευνητικές ομάδες, πολλές φορές η απευθείας χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι και ο μόνος τρόπος για να κάνουν υψηλού επιπέδου έρευνα. Παράγοντες που μπορεί να μας δυσκολεύουν, όπως περιορισμένοι πόροι και υποδομές, καθώς και ο πολύ μεγάλος ανταγωνισμός, μπορούν να αντιμετωπιστούν, σε κάποιο βαθμό, με σωστή στρατηγική και ερευνητική προσέγγιση.
Σημαντικό ρόλο παίζει η συνεργασία με άλλες ερευνητικές ομάδες, εθνικά και διεθνή δίκτυα, η προώθηση και επικοινωνία των αποτελεσμάτων και πάνω από όλα η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Δηλαδή, τους εξαιρετικούς νέους ερευνητές που φοιτούν και αποφοιτούν από τα ελληνικά ΑΕΙ. Η επίτευξη υψηλού επιπέδου σε οτιδήποτε κάνουμε απαιτεί χρόνο, αφοσίωση και συνεχή προσπάθεια.
– Πού πάσχει η έρευνα στην Ελλάδα;
– Στην Ελλάδα υπάρχουν ερευνητές υψηλού επιπέδου, οι οποίοι όμως αγωνιούν για το αν θα έχουν χρήματα να βιοποριστούν αλλά και να προχωρήσουν την έρευνά τους την επόμενη χρονιά, αν θα μπορέσουν να υποστηριχθούν οικονομικά σε προσπάθειες δικτύωσης και προβολής της δουλειάς τους σε διεθνές επίπεδο με συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια. Δυστυχώς, σταθερή ροή χρηματοδότησης, με τεράστιο ανταγωνισμό, υπάρχει μόνο απευθείας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία βγάζει προσκλήσεις για ερευνητικές προτάσεις, για όλα τα επιστημονικά αντικείμενα, μία ή δύο φορές τον χρόνο.
Τα ποσοστά επιτυχίας, ωστόσο, είναι μικρά, μιας και συνήθως επιτυγχάνει 1 στις 15 προτάσεις. Συνεπώς, θα πρέπει να προσαρμοστεί και η ερευνητική πολιτική της χώρας μας με σταθερές ετήσιες προσκλήσεις προς τα ΑΕΙ και τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας για ερευνητικά έργα σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα.
– Εχει η Ελλάδα συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες χώρες ώστε να ενισχυθεί η θέση της ως κόμβου καινοτομίας;
– Η Ελλάδα διαθέτει υψηλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό με εξειδίκευση σε διάφορους τομείς. Η υψηλή ποιότητα της εκπαίδευσης και η έμφαση στην ακαδημαϊκή έρευνα δημιουργούν ικανότητες και γνώσεις που μπορούν να συμβάλουν στην καινοτομία.
Η υψηλή ακαδημαϊκή εκπαίδευση συνδυάζεται με τον πλούτο του ελληνικού πολιτισμού. Τέλος, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, ως γέφυρας ανάμεσα στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, αλλά και η κυρίαρχη θέση της στα Βαλκάνια, μπορεί να δημιουργήσουν ευκαιρίες για συνεργασίες και καινοτομία.
– Τι πρέπει να κάνουμε για να περιορίσουμε τη φυγή των καλών νέων επιστημόνων και να διευκολύνουμε την επιστροφή όσων έφυγαν;
– Να αυξήσουμε σημαντικά τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης με όρους που συνάδουν με τη διεθνή πραγματικότητα σε μισθούς, υποδομές και δυνατότητες περαιτέρω χρηματοδότησης και ανάπτυξης των ερευνητικών ομάδων. Η ενίσχυση της έρευνας και της ακαδημαϊκής κοινότητας θα ενθαρρύνει τους νέους επιστήμονες να παραμείνουν στη χώρα και να συμβάλουν στην καινοτομία. Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του ακαδημαϊκού και επιστημονικού κόσμου με τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες απασχόλησης και εφαρμογής των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην πράξη.
Συνολικά, πρέπει να δημιουργηθεί ένα σταθερό ευνοϊκό περιβάλλον για τους νέους επιστήμονες στην Ελλάδα, με ευκαιρίες ανάπτυξης, αναγνώρισης και αμοιβής. Είναι πραγματικά λυπηρό το ότι έχουμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε με κάποιους από τους καλύτερους Ελληνες ερευνητές μόνο κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών τους, μιας και αμέσως μετά φεύγουν στο εξωτερικό. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές δεν φεύγουν για καλύτερο επίπεδο σπουδών αλλά για καλύτερες πιθανότητες εύρεσης αξιοπρεπούς εργασίας και εξέλιξης.
Το παράδειγμα της Πορτογαλίας
– Τι χρειάζεται για την ενίσχυση της καινοτομίας στη χώρα;
– Πέρα από την προφανή αύξηση της χρηματοδότησης, θα ήθελα να σημειώσω επίσης την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ του ακαδημαϊκού, βιομηχανικού και επιχειρηματικού τομέα. Είναι σημαντικό να δημιουργηθούν επιπλέον μηχανισμοί, που θα ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και δημοσίου τομέα. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό αφού μπορούμε να εφαρμόσουμε στην Ελλάδα επιτυχημένα πρότυπα που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση.
Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της δημιουργίας ειδικών προγραμμάτων και φορέων που θα διευκολύνουν τη μεταφορά τεχνολογίας και την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Η δημιουργία τέτοιων μηχανισμών εντός των ΑΕΙ της χώρας είναι επίσης πολύ σημαντική. Η αξιοκρατική κατανομή των κονδυλίων έρευνας και καινοτομίας μπορεί να διασφαλιστεί μέσα από επιτροπές αξιολόγησης, που δεν περιλαμβάνουν Ελληνες καθηγητές και ερευνητές.
Είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται συστηματικά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, η επιτροπή αξιολόγησης των προτάσεων έρευνας και καινοτομίας αποτελείται εξ ολοκλήρου από ερευνητές εκτός Πορτογαλίας. Εχω συμμετάσχει τα τελευταία τρία χρόνια στην επιτροπή αυτή και θεωρώ ότι είναι πολύ καλό πρότυπο λειτουργίας.