«Αφού μπορούν οι ψαράδες να το κάνουν, οι πολιτικοί δεν έχουν καμία δικαιολογία», λέει ο Λευτέρης Αραπάκης, ιδρυτής της «Εναλεία» (ΜΚΟ που συγκεντρώνει πλαστικά από τη θάλασσα), πρέσβης της Μεσογειακής Ακτής από το πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ.
Βρισκόμαστε μπροστά στο αλιευτικό σκάφος του πατέρα του, που είναι αγκυροβολημένο στο Κερατσίνι, εκεί που το 2017 ξεκίνησαν όλα. Οι ψαράδες που βρίσκονται τριγύρω τον φωνάζουν με το μικρό του όνομα, «τον γνωρίζουμε από τόσο δα», λένε και με το χέρι τους δείχνουν ούτε ένα μέτρο από το έδαφος. Λίγο πιο πέρα βρίσκονται δυο τρεις κύριοι με πουκάμισα και σακάκια φανερά εκτός επαγγέλματος. Είναι οι εκπρόσωποι των Ηνωμένων Εθνών που βρέθηκαν στην Ελλάδα την προηγούμενη Παρασκευή, για την παρουσίαση της δράσης της «Εναλεία», η οποία πριν από λίγες ημέρες ξεκίνησε τη συνεργασία της και με τους ψαράδες της Αιγύπτου. Διάλεξαν τη συγκεκριμένη δράση ως εορταστική εκδήλωση ενόψει της ημέρας Περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου, μια κίνηση συμβολική που δείχνει την εμπιστοσύνη τους για τα όσα έχουν γίνει. Τα οποία άλλωστε δεν είναι καθόλου λίγα: Από το 2018 έως σήμερα έχει συλλέξει 500.000 κιλά πλαστικού από τη θάλασσα σε συνεργασία με 1.200 ψαράδες σε όλη την Ελλάδα, που ξεψαρίζουν σε 43 λιμάνια σε όλη τη χώρα. Περίπου 800 ακόμα αλιείς από την Ιταλία και την υπόλοιπη Μεσόγειο «ψαρεύουν» και πλαστικά και τα παραδίδουν στους εκπροσώπους της «Εναλεία» που βρίσκονται σε 28 λιμάνια έτσι ώστε να οδηγηθούν σε ανακύκλωση.
Στο τέλος της περιγραφής –κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης– όσων έχουν γίνει μέσα σε λίγα χρόνια από τους ψαράδες, ο Λευτέρης αναφέρθηκε στην υποχρέωση των πολιτικών να προχωρήσουν ένα βήμα πιο πέρα. Ο Λευτέρης Αραπάκης, γιος αλιέα, βρέθηκε από νωρίς ανάμεσα στους ανθρώπους του επαγγέλματος και στα ψάρια. Ως φοιτητής στην ΑΣΟΕ τα βράδυ δούλευε στην ιχθυόσκαλα και το καλοκαίρι στο Πέραμα έφτιαχνε σκάφη. «Ωραία δουλειά», λέει χαμογελώντας ειρωνικά, «αλλά τουλάχιστον μετά πίναμε μπίρες».
Τα δίχτυα έβγαιναν με ολοένα και λιγότερα ψάρια αλλά συχνά γεμάτα πλαστικά, τα οποία οι ψαράδες ξαναπετούσαν στη θάλασσα ως άχρηστα για αυτούς. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να συγκεντρώνουν αυτά τα πλαστικά και να τα παραδίδουν στους εκπροσώπους της «Εναλεία» που τους περιμένουν στο λιμάνι. «Οι ποσότητες που φέρνει ο καθένας ζυγίζονται και στη συνέχεια λαμβάνουν αντίτιμο για τις ποσότητες πλαστικού που φέρνουν. Τα χρήματα δεν είναι πολλά, αλλά λειτουργούν ως κίνητρο ανταγωνισμού», λέει ο Λευτέρης Αραπάκης.
Πρωτεργάτες
Στην αρχή όλα ήταν δύσκολα, παραδέχεται. «Οσοι έβγαζαν πλαστικά ήταν λίγοι και οι άλλοι τους έδειχναν. Σήμερα συμβαίνει το αντίθετο, όποιος δεν βγάζει πλαστικά είναι ο παράξενος», διηγείται. Πώς κατάφερε να τους πείσει; Χρησιμοποίησε κάποιους ως πρωτεργάτες. Ο Νικόλαος Μέντης είναι δεκαετίες τώρα ψαράς στον Σαρωνικό. Πάντα έβγαζε τα πλαστικά από τη θάλασσα: «Οταν βλέπουμε μια σακούλα στη θάλασσα πρέπει να τη μαζέψουμε. Αν δεν τη μαζέψουμε εμείς θα την πιάσει η προπέλα και θα μείνουμε στο πέλαγος», λέει. Εδώ και μερικά χρόνια όμως μπήκε δραστήρια στο κυνήγι των πλαστικών. Ο Λουκάς Ράλλης, φίλος του πατέρα του Λευτέρη, ψαρεύει και αυτός περισσότερα από 25 χρόνια στον Σαρωνικό. Το ψάρεμα των πλαστικών όμως είναι η αποστολή του, για να σώσει το περιβάλλον αλλά κυρίως τη δουλειά του. Τα δελφίνια, λέει, έχουν γίνει πιο πολλά τα τελευταία χρόνια γιατί η θάλασσα είναι πιο καθαρή. «Τρώνε τα ψάρια βέβαια», λέει γελώντας αλλά χαλάλι τους. Οταν ήταν μικρός ναυάγησε και έμεινε 48 ώρες σε ένα ξύλο στη μέση της θάλασσας. «Τα δελφίνια με φύλαξαν κάνοντας κύκλους γύρω από τη σχεδία», διηγείται.
Η οργάνωση πριν από λίγες ημέρες ξεκίνησε τη συνεργασία της και με τους αλιείς της Αιγύπτου.
Με το σκάφος του Λουκά βρεθήκαμε λίγο αργότερα μεσοπέλαγα για να παρακολουθήσουμε δύτες να συλλέγουν δίχτυα από τον βυθό της θάλασσας. Οι ψαράδες παραδίδουν τα δίχτυα που δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιήσουν στην «Εναλεία». Ομως πολλά δίχτυα εγκαταλείπονται στη θάλασσα προκαλώντας μεγάλες καταστροφές. Η διαδικασία της συλλογής είναι δύσκολη, αλλά τα οφέλη μεγάλα αφού τα δίχτυα παραμένουν για δεκαετίες μέσα στη θάλασσα.
Τα πλαστικά που συγκεντρώνονται από τη θάλασσα μεταφέρονται από την «Εναλεία» στην εταιρεία Keep Sea Blue η οποία βρίσκεται στα Μέγαρα. Ο Λευτέρης Μπαστάκης εξηγεί ότι τα πλαστικά που έχουν βρεθεί για καιρό στη θάλασσα έχουν αλλοιωθεί. Αν ανακυκλώσουμε μπουκάλια νερού, για παράδειγμα, παίρνουμε υλικό το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθούν νέοι περιέκτες τροφίμων. Τα πλαστικά από τη θάλασσα δεν μπορούν να δώσουν καλής ποιότητας «νέο» πλαστικό.
Στους κάδους
Καθώς το 70% των πλαστικών που καταλήγουν στη θάλασσα προέρχεται από την ξηρά, είναι σημαντικό να πετάμε τα πλαστικά μας στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης συσκευασιών, τους γνωστούς μπλε κάδους. «Αν πετάξουμε ένα μπουκάλι από νερό για παράδειγμα στον δρόμο, είναι εξαιρετικά αντιοικονομικό να το μαζέψει κάποιος, οπότε το πιθανότερο είναι να μείνει εκεί. Το κυριότερο είναι λοιπόν να χρησιμοποιούμε τους κάδους ανακύκλωσης», επισημαίνει.
«Να θυμόμαστε όμως ότι ρίχνουμε υλικά συσκευασίας όχι οτιδήποτε είναι πλαστικό, όπως ένα παιχνίδι ή κάτι ογκώδες». Ο ίδιος διευκρινίζει ότι δεν είναι ανάγκη να πλένουμε ό,τι ρίχνουμε στον κάδο ανακύκλωσης γιατί τα υλικά αυτά πλένονται στο εργοστάσιο. Επίσης, προσθέτει: «Μη ρίχνετε τις στάχτες από τα τζάκια στους κάδους ανακύκλωσης. Είναι η αιτία που συμβαίνουν συχνά φωτιές στα εργοστάσια ανακύκλωσης».