Σαμαρώθηκαν τον βαρύ εξοπλισμό και κινήθηκαν στις κορυφογραμμές της Πίνδου, αναζητώντας πληροφορίες που παραμένουν κρυμμένες εδώ και χιλιετίες στον πυθμένα αλπικών λιμνών. Στον δρόμο τους συνάντησαν χιονούρες και σε κάποια μέρη συνθήκες πολικές. Στην Γκίστοβα του Γράμμου μια στρώση πάγου κάλυπτε σε ορισμένα σημεία το νερό, αρκετά εύθραυστη για να αντέξει το βάρος ανθρώπων και εργαλείων, αλλά συνάμα όσο συμπαγής χρειαζόταν για να δυσκολέψει την πλεύση. Βύθισαν έναν αυτοσχέδιο «πυρηνολήπτη» και συνέλεξαν κυλινδρικά δείγματα ιζήματος. Σε αυτή τη λάσπη θα ανιχνεύσουν υπολείμματα ηφαιστειακής τέφρας, στρώματα σκόνης από τη Σαχάρα, αλλά και γύρη, ευελπιστώντας να ξεκλειδώσουν τα μυστικά για τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν χιλιάδες χρόνια πριν.
Η έρευνα πεδίου έγινε στα τέλη Μαΐου στην Γκίστοβα, καθώς και στις αλπικές λίμνες του Σμόλικα και της Αστράκας. Πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του διεθνούς διεπιστημονικού προγράμματος PalAeolus, στο οποίο μετέχουν ειδικοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό με στόχο την αναπαράσταση του παλαιοκλίματος και της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Πριν από λίγους μήνες είχαν ανηφορίσει στον Ολυμπο και πραγματοποίησαν δειγματοληψία αποσπώντας μικρά κομμάτια πάγου από το σπήλαιο της Χιονότρυπας.
Ακολούθησαν παρόμοια διαδικασία με συλλογή ιζημάτων από τις λιμνοθάλασσες Φανάρι στη Ροδόπη και Κορισσίων στην Κέρκυρα. Ορισμένα δείγματα έχουν ήδη σταλεί σε εργαστήρια στη Γαλλία, στη Ρουμανία και στην Ελλάδα για να γίνουν οι σχετικές αναλύσεις. Ανάλογα με τη χρονολόγηση του υλικού, οι ερευνητές θα επιχειρήσουν να ανασυνθέσουν το κλίμα, ιδανικά, των τελευταίων 5.000 ετών. «Προσπαθούμε να καταλάβουμε τον φυσικό ρυθμό του κλίματος, συνδυάζοντας πρωτοποριακά για την Ελλάδα αρχεία, από την αλπική ζώνη και τα ιζήματα που αποτίθενται στις παράκτιες λιμνοθάλασσες», λέει στην «Κ» ο γεωλόγος-ερευνητής Μιχάλης Στύλλας.
Ο Αουρέλ Περσόιου, ερευνητής από τη Ρουμανική Ακαδημία Επιστημών, εξηγεί ότι η αποστολή τους στοχεύει στην ανασύσταση της δυναμικής των ανέμων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Εφόσον διαπιστώσουν τις εναλλαγές του κλίματος που επικρατούσαν σε προηγούμενες γεωλογικές περιόδους, θα μπορέσουν να ερμηνεύσουν καλύτερα πώς επηρεάστηκαν κοινωνίες και πολιτισμοί του παρελθόντος, αλλά και να κατανοήσουν περισσότερο την κλιματική αλλαγή.
Στα δείγματα ιζήματος που συνέλεξαν οι επιστήμονες ανιχνεύονται υπολείμματα ηφαιστειακής τέφρας, στρώματα σκόνης από τη Σαχάρα και γύρη.
Η δειγματοληψία
«Οι αλπικές λίμνες είναι αποθετικά περιβάλλοντα και καταγράφουν τα πάντα», λέει στην «Κ» ο γεωλόγος Χρήστος Πέννος που συμμετείχε στην έρευνα. Οπως εξηγεί ο ίδιος, η ανίχνευση στρωμάτων σκόνης από τη Σαχάρα σε αυτά τα δείγματα είναι ένας σημαντικός παλαιοκλιματικός δείκτης που θα δείξει πώς ακριβώς δουλεύουν τα συστήματα του καιρού. Ακόμη, τα υπολείμματα ηφαιστειακής τέφρας που θα αναζητήσουν είναι ένας δείκτης που ενδέχεται να τους βοηθήσει στην προσπάθεια χρονολόγησης των δειγμάτων. Επειδή είναι μικρή η λεκάνη απορροής των αλπικών λιμνών, μόνο ένας σεισμός ή μια μεγάλη κατολίσθηση θα μπορούσαν να έχουν αναμοχλεύσει το ίζημα, αλλιώς θεωρείται ότι οι συνθήκες ιζηματογένεσης ήταν ομαλές στην πάροδο των χρόνων. Η ανάλυση των δειγμάτων σε εργαστήριο της Γαλλίας, όπου έχουν σχετική εμπειρία από έρευνες σε παλαιοσεισμούς στην Τουρκία, θα δείξει εάν είχαν γίνει διαταραχές στα δείγματα.
Για τις ανάγκες της δειγματοληψίας στις αλπικές λίμνες χρησιμοποίησαν μια μικρή φουσκωτή βάρκα στην οποία είχαν προσαρμόσει δύο ξύλινες εξέδρες με ένα βίντσι και γεωτρητικό εξοπλισμό. Ενας διάφανος σωλήνας που χρησίμευε για τη συλλογή του ιζήματος βυθιζόταν στο πιο βαθύ σημείο της αλπικής λίμνης και με προσεκτικές κινήσεις αφαιρούσε λάσπη.
«Οπως και στη συλλογή δειγμάτων στα σπήλαια, έτσι και στις αλπικές λίμνες, χρειάζεται ομαδική δουλειά», παρατηρεί ο Περσόιου. Στην Πίνδο οι ερευνητές είχαν στο πλευρό τους ανθρώπους των καταφυγίων που τους βοήθησαν σε κάθε βήμα, εθελοντές ορειβάτες από τα Γρεβενά, καθώς και μέλη του προγράμματος Λιμνάδες (LiMnADs Project), στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιούνται μετρήσεις για τις ανάγκες άλλης επιστημονικής έρευνας. Αυτές οι συνεργασίες, καθώς και η στήριξη τοπικών φορέων και εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης στις λιμνοθάλασσες σε Ροδόπη και Κέρκυρα, ήταν ένα από τα κέρδη μέχρι στιγμής της έρευνας, που επισημαίνει και ο Μιχάλης Στύλλας. Για έναν άνθρωπο με τις δικές του παραστάσεις, που έχει βρεθεί σε ορισμένα από τα πιο δυσπρόσιτα σημεία του κόσμου ως μέλος ορειβατικών ή επιστημονικών αποστολών, οι έρευνες στις αλπικές λίμνες είναι μια καινοτομία, μια ευκαιρία να «εξερευνήσουν την ανεξερεύνητη Ελλάδα».
