Επτά χρόνια μετά την τελευταία του ομιλία στην Ελλάδα, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα επέστρεψε στη σκηνή της Λυρικής για το ετήσιο συνέδριο «Nostos» του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. «Το δημοκρατικό ήθος απειλείται παγκοσμίως», είπε κατά την έναρξη της συζήτησής του με τον διευθυντή του Ιδρύματος, Ανδρέα Δρακόπουλο. «Ωστόσο, είμαι πεπεισμένος πως το πνεύμα της, το οποίο γεννήθηκε στην Αθήνα πριν από χιλιάδες χρόνια, συνεχίζει να αποτελεί πηγή έμπνευσης για ανθρώπους σε κάθε άκρη του κόσμου, και είμαι σίγουρος πως αν τους δώσουμε φωνή, αλλά και μια θέση στο τραπέζι των αποφάσεων, τότε θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε κάθε πρόκληση».
«Ο κόσμος έχει φτάσει σε ένα σημείο που δεν πιστεύει σε τίποτα, και αυτό ζημιώνει τη δημοκρατία μας. Πρέπει να συνομιλήσουμε με όσους διαφωνούμε. Αυτό θα οικοδομήσει νέες κοινωνίες. Να ασχοληθούμε με τους νέους που χρησιμοποιούν τα social media, ώστε να ακυρώσουμε τους φόβους μας. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις εντεινόμενες ανισότητες στην οικονομία, επίσης. Μια τάση που επιταχύνεται τα τελευταία χρόνια. Για να λειτουργήσει η δημοκρατία μας, πρέπει να έχουμε όλοι τα βασικά αγαθά. Να μπορεί ο καθένας να θρέψει την οικογένειά του. Οι οικονομικές βάσεις είναι σαθρές και αυτό δημιουργεί διαφορές και ανισότητες σε παγκόσμια κλίμακα», σημείωσε, μεταξύ άλλων, και πρόσθεσε: «Η Δημοκρατία είναι εγκλωβισμένη και πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε γι’ αυτό. Λέω στα παιδιά μου να κλείσουν τα τηλέφωνά τους, να βγουν έξω, να μιλήσουν με ανθρώπους. Να δουν τη μεγάλη εικόνα. Η ζωή είναι σύντομη, πρέπει να έχουμε το θάρρος να σηκωνόμαστε όταν πέφτουμε. Δείτε τι συμβαίνει στην Ουκρανία, τι συνέβη με το πρόσφατο ναυάγιο».
Επαινώντας το έργο της Σοφίας Κουβελάκη, διευθύντριας του HOME Project, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που φροντίζει ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στην Ελλάδα και συνεργάζεται με το Ιδρυμα Ομπάμα, η οποία και προλόγισε τη συζήτηση, ο πρώην πρόεδρος προέτρεψε για τη δημιουργία περισσότερων παρόμοιων πρωτοβουλιών. «Η ενσυναίσθηση είναι το θεμέλιο μιας λειτουργικής δημοκρατίας. Πρέπει να ξαναμάθουμε να ακούμε τους άλλους, να κατανοούμε τις ιστορίες τους και έτσι να εντοπίζουμε αυτά που μας ενώνουν», είπε.
Σε μια ενδιαφέρουσα δήλωση τόνισε πως μια λειτουργική δημοκρατία δεν απαιτεί την απόλυτη ισότητα, φέρνοντας ως παράδειγμα τον πατέρα της συζύγου του, Μισέλ. «Ο μπαμπάς της ανήκε στην εργατική τάξη, όμως ποτέ δεν ένιωθε μίσος για τους πλούσιους. Αυτό ήταν επειδή είχε την αίσθηση πως η σκληρή δουλειά του είχε ανταμοιβή και του επέτρεπε να στηρίξει την οικογένειά του. Αυτή η αίσθηση πως μπορεί κανείς να έχει μια αξιοπρεπή ζωή χωρίς να είναι απαραίτητα πλούσιος έχει εκλείψει στις μέρες μας». Αναφερόμενος στις ολοένα αυξανόμενες οικονομικές διαφορές της σύγχρονης εποχής, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, ζήτησε από τα κέντρα εξουσίας να μην εγκαταλείψουν τους πιο αδύναμους.
Οσον αφορά την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη Δημοκρατία, ο πρώην πρόεδρος παραδέχθηκε πως η πρόοδος της τεχνολογίας έχει συντελέσει στην επανάσταση της πληροφορίας, αλλά παράλληλα έχει δυσχεράνει τη συνύπαρξη διαφορετικών ατόμων σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία πιο δύσκολη. «Βλέπουμε την κυριαρχία της σκοτεινής πλευράς της τεχνολογίας. Βρισκόμαστε όλοι απομονωμένοι στις προσωπικές μας σφαίρες πληροφόρησης και ερχόμαστε σε επαφή μονάχα με υλικό που επιβεβαιώνει τις απόψεις και τις προκαταλήψεις μας. Ο κόσμος έχει φτάσει σε ένα σημείο που δεν πιστεύει σε τίποτα, και αυτό ζημιώνει τη δημοκρατία μας. Πρέπει να συνομιλήσουμε με όσους διαφωνούμε. Αυτό θα οικοδομήσει νέες κοινωνίες».
«Η ενσυναίσθηση είναι το θεμέλιο μιας λειτουργικής δημοκρατίας. Πρέπει να ξαναμάθουμε να ακούμε τους άλλους, να κατανοούμε τις ιστορίες τους και έτσι να εντοπίζουμε αυτά που μας ενώνουν».
Σε ερώτηση του Ανδρέα Δρακόπουλου για την τεχνητή νοημοσύνη, ο Μπ. Ομπάμα δήλωσε πως ενώ η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο της Ιστορίας, δεν είναι προετοιμασμένη να το διαχειριστεί σωστά.
Για τη ρωσική εισβολή
Με αφορμή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία για τον Μπαράκ Ομπάμα αποτελεί ιδεολογικό πεδίο μάχης, αλλά και τη διάβρωση των ατομικών ελευθεριών εξαιτίας της ανόδου του απολυταρχισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, οι δύο συνομιλητές συμφώνησαν πως απαιτείται μια συντονισμένη προσπάθεια για τη διάσωση του δημοκρατικού μοντέλου. «Πολλές χώρες στρέφονται στην Κίνα, απορρίπτοντας τη δημοκρατία ως δυτική πολυτέλεια. Αν και οι ρυθμοί σε μια δημοκρατία είναι πιο αργοί, μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει πείνα ούτε γενοκτονίες σε δημοκρατικές χώρες. Ναι, όταν όλοι έχουν φωνή τα πράγματα κυλούν αργά, και πολλές φορές απογοητευτικά. Αυτό όμως είναι απόρροια του συστηματικού σεβασμού και της πίστης στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και για αυτή πρέπει να αγωνιστούμε».
Η ομιλία Ομπάμα έκλεισε με έναν τόνο αισιοδοξίας και… Ελλάδας. «Οταν ήμουν στην Ακρόπολη χθες, ο ξεναγός μάς έλεγε πως υπάρχουν ερείπια πάνω στα οποία χτίστηκε η πόλη. Αυτό πρέπει να κάνουμε, να χτίσουμε πάνω στα ερείπια. Αυτό είναι η Δημοκρατία. Αν συνεργαστούμε και συμμαχήσουμε, θα ξαναχτίσουμε πάνω στα ερείπια. Αυτό είναι το μήνυμά μου στους νέους».
Το «παρών» έδωσαν, μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζορτζ Τσούνης, ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς κ.ά.
Ο δρόμος για την ψυχική ενδυνάμωση περνάει μέσα από τη γνώση
Με τις συμμετοχές να έχουν ξεπεράσει τις 7.000 συνεχίστηκε χθες το συνέδριο «Nostos» στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Με πυξίδα την ψυχική υγεία, οι πρωινές δράσεις επικεντρώθηκαν στην ανάγκη ανάπτυξης μηχανισμών στήριξης ψυχικής υγείας για τα παιδιά και τους νέους. Σε μια περίοδο έξαρσης του σχολικού εκφοβισμού και της κατάθλιψης, οι νεαρότεροι πάσχοντες πολλές φορές δεν έχουν επίγνωση των διαθέσιμων παροχών ή πρόσβαση σε αυτές και οδηγούνται έτσι στην απομόνωση και στην απόγνωση. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και οι εκπαιδευτικοί που έδωσαν το «παρών» στην εκδήλωση κατήγγειλαν από τη μεριά τους την υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση των δομών υποστήριξης, αλλά και την έλλειψη επιμορφωτικών προγραμμάτων ως τα κυριότερα εμπόδια στο έργο τους.
Ειδικότερα, πανεπιστημιακοί από όλο τον κόσμο μοιράστηκαν υπάρχουσες προσπάθειες ψυχικής ενδυνάμωσης και ενίσχυσης της πρόσβασης σε υποστηρικτικούς μηχανισμούς από όλο τον κόσμο, όπως η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων στην Ελλάδα (CAMHI) και το πρόγραμμα Αcompanya’m του νοσοκομείου παίδων Sant Joan de Déu της Βαρκελώνης, αλλά και αντίστοιχες δράσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Νιγηρία. Κοινή παραδοχή των ειδικών ήταν πως «η γνώση ανακουφίζει», κάνοντας έκκληση για ανάπτυξη προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης από τους αρμόδιους φορείς.
Από την άλλη, το φετινό συνέδριο επιχειρεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση της ψυχικής υγείας, φέρνοντας τον αθλητισμό και τις τέχνες στο προσκήνιο. Με κεντρικούς ομιλητές τον αρχηγό της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου Τάσο Μπακασέτα και τον Τόμι Κλαρκ, διευθύνοντα σύμβουλο του οργανισμού Grassroot Soccer, οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τη δύναμη του παιχνιδιού στη βελτίωση της ψυχικής υγείας, ενώ οι νεαρότεροι παρευρισκόμενοι είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε αθλητικές δραστηριότητες του Grassroot Soccer και του Γηπέδου Ζωής. «Βγήκα μπροστά και μίλησα γιατί νομίζω ότι ο κόσμος οφείλει να γνωρίζει ποια είναι η πραγματικότητα και πως η φήμη, τα χρήματα και όλα αυτά που βλέπουμε στην τηλεόραση και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μόνο ένα μέρος της ζωής των διασήμων. Πίσω από τις κάμερες πολλές φορές υπάρχουν μεγάλα προβλήματα ψυχικής υγείας», ανέφερε ο Τάσος Μπακασέτας. «Τα μηνύματα που έλαβα από πολύ κόσμο, και ειδικά παιδιά, πως οι δηλώσεις μου τους έδωσαν δύναμη, ήταν για μένα η μεγαλύτερη ανταμοιβή», πρόσθεσε.
Η κορύφωση των αθλητικών δράσεων πραγματοποιήθηκε με τους απογευματινούς αγώνες δρόμου δέκα και πέντε χιλιομέτρων, καθώς και τη διαδρομή ενός χιλιομέτρου για αθλητές των Special Olympics.
Η δημιουργική έκφραση
«Η τέχνη διευρύνει τους ορίζοντες της επικοινωνίας και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης», δήλωσε η Τάσα Γκόλντεν, διευθύντρια έρευνας του εργαστηρίου International Arts + Mind στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, η οποία συμμετείχε σε πάνελ για τον ρόλο των τεχνών στην ψυχική ευημερία. «Η δημιουργική έκφραση είναι ιδιαίτερα σημαντική στη διάγνωση και θεραπεία προβλημάτων ψυχικής υγείας», τόνισε η Γκόλντεν. Η συνεργασία με το ετήσιο μουσικό φεστιβάλ Release Athens, η φιλοξενία καλλιτεχνικών δράσεων, όπως η έκθεση της γνωστής φωτογράφου Ντάνα Κίντροβα και το συλλογικό έργο τέχνης «The Reflect Mural» του Κίεν Νγκουγιέν και του Ελληνα καλλιτέχνη Cacao Rocks, συμπληρώνουν το επίσημο σκέλος της οργάνωσης, προτρέποντας τη δημιουργική συναισθηματική έκφραση. «Κάποτε, ήμουν ο μόνος βουλευτής στο Κογκρέσο που υποστήριζε νομοσχέδιο για την ψυχική υγεία και την εξάρτηση. Κανένας άλλος δεν ήθελε την υπογραφή του εκεί. Οι όροι ήταν ταμπού. Πρέπει να κατανοήσουμε τις εξαρτήσεις και τα προβλήματα ψυχικής υγείας ως νόσο, και έχουμε να κάνουμε με μια βιοψυχοκοινωνική νόσο. Απαιτούνται τρία πράγματα: η παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης και συμβουλευτικής, αλλά πάνω από όλα η σύνδεση με την κοινωνία», πρόσθεσε από την πλευρά του ο Πάτρικ Κένεντι, πρώην μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
«Προϊόν αιώνων»
Το κεντρικό μήνυμα του συνεδρίου συνοψίστηκε στη διαδραστική ομιλία του δρος Ντάνιελ Κορντάρο, ιδρυτή και διευθύνοντος συμβούλου του Ινστιτούτου Contentment και πρώην καθηγητή στα πανεπιστήμια Γέιλ και Κολούμπια. «Πολλοί λένε πως από τα χρόνια της πανδημίας βιώνουμε μια επιδημία ψυχικής υγείας. Διαφωνώ. Αυτό που ζούμε είναι μια επανάσταση ψυχικής υγείας, η οποία αποτελεί το προϊόν αιώνων ανθρώπινης σκέψης και δημιουργίας. Από τις αρχαίες θεωρίες περί ευδαιμονίας μέχρι και τη σύγχρονη επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης, ο ανθρώπινος νους και οι δυνατότητές του βρίσκονται στο επίκεντρο».