«Πίσω από κάθε εργατικό δυστύχημα, υπάρχει το υπόστρωμα»

Ηταν 12 Δεκεμβρίου του 2012. Ο Μάκης Μιχαλόπουλος, σήμερα πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων στο ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης, βοηθούσε έναν συνάδελφο να δέσει ένα μεγάλο κόκκινο σπιράλ σε ένα φορτηγό για να το μεταφέρει. Την ώρα της εργασίας έσπασε το κλιπσάκι από το οποίο ο συνάδελφός του είχε περάσει το σχοινί και του καρφώθηκε στο μάτι. Αποτέλεσμα ήταν ένας τεράστιος πόνος, δύο εγχειρήσεις, μερική απώλεια της όρασης στο ένα μάτι και τρεις μήνες κατάθλιψης. «Σκεφτόμουν ότι ήμουν ανήμπορος και δεν μπορούσα να δουλέψω. Επανήλθα μετά από καιρό αλλά δεν μπορώ πια να κάνω την ίδια εργασία», περιγράφει μιλώντας στην «Κ». Η εταιρεία απέσυρε έπειτα το αυτοκίνητο, αλλά όπως λέει ο ίδιος η ζημιά είχε γίνει. «Αν το αυτοκίνητο ήταν σωστό, δεν ήταν διαλυμένο και υπήρχε και άλλο σημείο πρόσδεσης για το σπιράλ, θα ήταν καλύτερα τα πράγματα. Το πλαστικό κλιπσάκι ήταν σάπιο». Σχεδόν δέκα χρόνια μετά, ο κ. Μιχαλόπουλος υποστηρίζει ότι ελάχιστα έχουν αλλάξει στους χώρους εργασίας, λέγοντας πως είναι σύνηθες φαινόμενο η υπέρβαση ωραρίων, η μη παροχή μέτρων προστασίας και η μη τήρησή τους. «Για παράδειγμα, αντί να χρησιμοποιούν γερανό για να κάνουν μια εργασία που είναι ψηλά, ανεβαίνουν σε μια φαγάνα, τους σηκώνει το μηχάνημα και δουλεύουν χωρίς να είναι όμως ούτε δεμένοι, ούτε ασφαλισμένοι». 

«Η επιστροφή μετά την πανδημία έγινε με τόσο άγριους ρυθμούς που κλιμάκωσε τα εργατικά δυστυχήματα στη χώρα μας».

O πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος, Ανδρέας Στοϊμενίδης, αναφέρει πως αντί οι συνθήκες υγείας και ασφάλειας στην εργασία να βελτιώνονται, όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην Ελλάδα παρατηρείται μια επιδείνωση των συνθηκών μετά τον κορωνοϊό. «Παρότι περιμέναμε πως η βελτίωση του κλάδου της υγείας, που εξελίχθηκε πολύ μέσα στον κορωνοϊό και η τεχνολογία που αναπτύχθηκε, θα έδιναν εργαλεία -όπως προληπτικοί έλεγχοι, ηλεκτρονική καταγραφή στοιχείων και ανάλυση δεδομένων- για να βελτιώσουμε τα συστήματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, η επιστροφή μετά την πανδημία έγινε με τόσο άγριους ρυθμούς που κλιμάκωσε τα εργατικά δυστυχήματα στη χώρα μας».

Την άνοδο των δυστυχημάτων την ίδια περίοδο παρατηρεί και ο διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας, Γιώργος Τζιλιβάκης: «Δυστυχώς είχαμε μια έκρηξη των εργατικών ατυχημάτων γιατί επί 10 χρόνια είχαμε μια ύφεση στην οικονομία και στις κατασκευές και μετά δύο χρόνια καραντίνας. Όταν ξαφνικά βγήκαμε από την καραντίνα, ξεκίνησε η δραστηριότητα να αναπτύσσεται σιγά-σιγά, και η αυξημένη δραστηριότητα έφερε και αυξημένο κίνδυνο εργατικών ατυχημάτων».

Η επιδείνωση αυτή αντικατοπτρίζεται και στα νούμερα, σύμφωνα με τον κ. Στοϊμενίδη. Όπως περιγράφει, τον τελευταίο ενάμιση χρόνο η Ομοσπονδία έχει αρχίσει να καταγράφει σε μια ανεξάρτητη έρευνα όλα τα σοβαρά εργατικά ατυχήματα και δυστύχηματα, εντάσσοντας στα δεύτερα – σε αντίθεση με τις μέχρι τώρα μετρήσεις των άλλων φορέων- τα αγροτικά δυστυχήματα, τα δυστυχήματα που εμπλέκονται διανομείς και τους θανάτους από παθολογικά αίτια που συμβαίνουν εν ώρα εργασίας.

Σύμφωνα με την καταμέτρηση αυτή, ο αριθμός των νεκρών εν ώρα εργασίας φτάνει τους 104 το 2022 και τους 86 για το α’ εξάμηνο του 2023, αριθμοί υπερδιπλάσιοι των στατιστικών που παρουσίασε το 2021 το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) και η ΕΛΣΤΑΤ.

Μολονότι, τα νούμερα που έδωσε η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας στην «Κ» είναι διαφορετικά, φανερώνουν και αυτά αύξηση σε σχέση με το 2021. «Το 2022 τα αμιγώς εργατικά δυστυχήματα, δηλαδή αυτά που συμβαίνουν στον χώρο εργασίας και εξαιτίας της δουλείας ήταν 46. Το 2023, μέχρι τώρα, έχουμε 22», τόνισε ο Γιώργος Τζιλιβάκης, διευκρινίζοντας ωστόσο πως κάποια θανατηφόρα, όπως αυτό στα Τέμπη με τον θάνατο των σιδηροδρομικών, δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα της αρχής και άρα δεν προσμετρώνται από αυτήν.

Και η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία πάντως, παρότι παρουσιάζει μείωση των θανάτων εν ώρα εργασίας για το 2021, αναφέρει αύξηση των ατυχημάτων της τάξης του 12,9%, καταγράφοντας συνολικά 4.475 εργατικά ατυχήματα.  

Ο κ. Στοϊμενίδης, που τελεί χρέη προέδρου και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, αναφέρει πως πλην της διαφοράς του τρόπου μέτρησης, η έρευνα έγινε ώστε τα στοιχεία να δίνονται άμεσα και όχι μετά από δύο περίπου χρόνια, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ΕΛΣΤΑΤ που δημοσίευσε πριν από λίγες ημέρες τα δεδομένα του 2021. Μάλιστα, τονίζει πως στην Ελλάδα δεν προσμετράμε τις επαγγελματικές ασθένειες, τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφει περίπου 200.000 θανάτους τον χρόνο από ασθένειες που άπτονται του επαγγέλματος του θανόντα. Τα περισσότερα δυστυχήματα στην Ελλάδα εντοπίζονται στην κατηγορία των εργατών και μισθωτών εργαζομένων αλλά και των αγροτών. 

Το «υπόστρωμα» πίσω από κάθε εργατικό δυστύχημα

Τα αίτια της διαφαινόμενης αύξησης, κατά τον κ. Στοϊμενίδη, βρίσκονται στο γεγονός ότι η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία δεν αποτελούν πολιτική προτεραιτότητα αλλά και στην έλλειψη της κουλτούρας αυτής. «Αποκλειστικά υπεύθυνος για την ασφάλεια και την εργασία είναι νομικά ο εργοδότης. Στις σοβαρές εταιρείες τηρούνται τα μέτρα ασφάλειας, αλλά είναι μικρό το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από την εργασιακή αυτή συμπεριφορά», αναφέρει επισημαίνοντας πως τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα στους υπερεργολάβους και στον τουρισμό. 

«Πίσω από κάθε εργατικό δυστύχημα, υπάρχει το υπόστρωμα», τονίζει και εξηγεί ότι πριν συμβεί ένα θανατηφόρο δυστύχημα έχουν προηγηθεί από μικρά έως και σοβαρότερα ατυχήματα, στα οποία δεν δόθηκε η απαραίτητη προσοχή. Φέρνοντας ως πρόσφατο παράδειγμα τον μάγειρα στην Κρήτη που κάηκε με καυτό λάδι, διερωτήθηκε αν ο εργαζόμενος ήταν εκπαιδευμένος για κάτι τέτοιο, αν του είχαν παράσχει τα κατάλληλα μέτρα προστασίας όπως γάντια η ποδιές, αν είχε δεχθεί πίεση ώστε να τελειώσει αυτή την εργασία γρήγορα, πόσες ώρες δούλευε όταν συνέβη αυτό ακόμα και αν οι τεχνικές συνθήκες -καθαρό πάτωμα, σωστός εξοπλισμός- ήταν σύμφωνες με τον νόμο. Συχνά, όπως υποστηρίζει, οι εκπτώσεις στην τήρηση όλων των παραπάνω γίνονται με γνώμονα το κέρδος. 

Ο κ. Στοϊμενίδης θέτει και το ζήτημα της έλλειψης εκπαίδευσης, τονίζοντας πως πέρα από τη βαριά βιομηχανία όπου συνηθίζονται οι πολύωρες εκπαιδεύσεις, σε άλλους κλάδους συχνά δεν γίνεται ούτε μία συζήτηση με τον εργαζόμενο πριν πιάσει δουλειά, ούτε μία άτυπη ενημέρωση για τους βασικούς κανόνες ασφαλείας και τους κινδύνους που μπορεί να διατρέξει εν ώρα εργασίας. Χαρακτηριστικά αναφέρει πως πολλές φορές ούτε το δημόσιο δεν δίνει το καλό παράδειγμα ως εργοδότης, την ώρα που στο εξωτερικό υπάρχει συνεννόηση μεταξύ εργοδοτών, εργαζομένων και κυβερνήσεων. Ο πρόεδρος της ΟΣΕΤΕΕ θέτει και το ζήτημα των ελέγχων, υποστηρίζοντας πως η ανεξάρτητη αρχή επιθεώρησης εργασίας αντιμετωπίζει προβλήματα στελέχωσης, οργάνωσης και τεχνολογικής επάρκειας. 

Ενίσχυση της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας

Απαντώντας στην κριτική αυτή, ο κ. Τζιλιβάκης σημείωσε ότι από τότε που δημιουργήθηκε η ανεξάρτητη αρχή γίνονται περισσότεροι έλεγχοι και μάλιστα πιο εστιασμένοι. Παραδέχθηκε ωστόσο ότι χρειάζεται ενίσχυση σε προσωπικό και ανήγγειλε την ενίσχυση της αρχής με περισσότερα άτομα. «Έχουμε 71 θέσεις επιθεωρητών που έχουν εγκριθεί και αργούν οι διαδικασίες μέσω ΑΣΕΠ, ενώ αναμένεται να έρθουν και άλλοι εργαζόμενοι μέσω κινητικότητας του Δημοσίου».

Σύμφωνα με τα δεδομένα της αρχής, η πλειοψηφία των εργατικών δυστυχημάτων το 2022 ήταν στα εργοτάξια και τις κατασκευές ενώ οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούσαν πτώσεις από ύψος και απώλεια ελέγχου μηχανήματος. 

Παρότι, όπως αναφέρει ο ίδιος, γίνονται στοχευμένοι ελέγχοι στους κλάδους όπου τα στατιστικά δείχνουν ότι γίνονται τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα και δυστυχήματα, αυτό δε φτάνει, καθώς χρειάζεται να αναπτυχθεί μια συνολική κουλτούρα υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Με τον σκοπο αυτό, η αρχή ετοιμάζει ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα εκπαίδευσης σε συνεργασία με όλους τους κοινωνικούς φορείς. «Δεν πρέπει να κάνουμε καμία εργασία αν δεν έχουμε εξασφαλίσει τις συνθήκες ασφάλειας», τονίζει. 

«Οσοι ερχόμαστε στη δουλειά, τόσοι να γυρίζουμε».

Ο Μάκης Μιχαλόπουλος συνεχίζει να εργάζεται από διαφορετικό πόστο μετά το ατύχημά του, καθώς έχει χάσει ένα μέρος της όρασής του και δεν μπορεί να σηκώνει βαριά φορτία υπό τον φόβο αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς. Όπως λέει, έχει γίνει γραφικός πια, υπενθυμίζοντας σε όλους τους συναδέλφους να τηρούν τα μέτρα ασφαλείας και φωνάζοντας για την παροχή και επάρκεια όλων των μέτρων ατομικής προστασίας. Έντεκα χρόνια μετά παραδέχεται πως ένα σοβαρό εργατικό ατύχημα σε σημαδεύει για πάντα. «Το άγχος είναι εκεί. Όταν τελειώσει το έργο, δεν ξέρω τι δουλειά θα μπορέσω να βρω. Το μότο που λέω εγώ σε όλους είναι “Όσοι ερχόμαστε στη δουλειά, τόσοι να γυρίζουμε”».