Πριν από λίγες μέρες, στις 10 Αυγούστου 2023, μια από τέσσερις πυρκαγιές στο νησί Μάουι στο αρχιπέλαγος της Χαβάης έκαψε ολοσχερώς την ιστορική πόλη της Λαχάινα και σκότωσε τουλάχιστον 80 ανθρώπους, αν και φοβάμαι ότι ο αριθμός μπορεί να είναι μεγαλύτερος. Η καταστροφή αυτή είναι για μέρες τώρα η πρώτη είδηση στον Αμερικανικό τύπο, και μερικοί πολιτικοί αποκαλούν τις πυρκαγιές την χειρότερη φυσική καταστροφή στην ιστορία της Χαβάης, μη ενθυμούμενοι ίσως ότι 159 άνθρωποι πέθαναν στο τσουνάμι της 1ης Απριλίου 1946, που προξενήθηκε από σεισμό στις Αλεούτιες νήσους στην Αλάσκα. Είναι σημαντικό να δούμε διαφορές και ομοιότητες με τις πυρκαγιές στο Μάτι και στην Ρόδο, για να καταλάβουμε τι κάνουμε εμείς λιγότερο καλά ή τι κάνουμε καλύτερα.
Γνωρίζω το Μάουι εξ ίσου καλά όπως την Ρόδο και το Μάτι, και έτσι τα συμπεράσματα εξ αποστάσεως δεν είναι δύσκολα. Ας ξεκινήσουμε από την Ρόδο, ένα νησί με περίπου το ίδιο μήκος και πλάτος με το Μάουι. Oπως και στο Μάουι, η οικονομία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισμό, με περίπου 2.7 εκατομμύρια επισκέπτες το 2022, και το ανάγλυφο είναι ποικιλόμορφο. Το Μάουι είναι ένα τυπικό τροπικό Πολυνησιακό νησί, με βροχή ή ψιχάλισμα σχεδόν κάθε μερικές μέρες, κάτω από τις παλαιότερες κανονικές συνθήκες, δηλαδή πριν την κλιματική αλλαγή.
Υπήρξαν όμως μεγάλες διαφορές στην διαχείριση της κρίσης. Στο Μάουι έγινε εκκένωση και απομακρύνθηκαν περίπου 11.000 τουρίστες, κυρίως από δύο οικισμούς. Στην Ρόδο από δώδεκα οικισμούς απομακρύνθηκαν πάνω από 20.000 άνθρωποι, ενώ μερικοί αναφέρουν έως και 30.000. Στην Ρόδο περίπου 1.500 απεγκλωβίστηκαν δια θαλάσσης, ενώ στο Μάουι λιγότερο από είκοσι. Στην Ρόδο δεν θρηνήσαμε θύματα στις εκκενώσεις, αλλά θρηνήσαμε ένα εθελοντή πυροσβέστη.
Οι πυρκαγιές στο Μάουι έκαιγαν για δύο μέρες, στην Ρόδο για περίπου οχτώ. Στο Μάουι δεν υπήρχε προειδοποίηση αντίστοιχη του 112, πολλοί κάτοικοι ανέφεραν ότι δεν έλαβαν μηνύματα πριν τους φτάσει η πυρκαγιά, ενώ άλλοι που τα έλαβαν ισχυρίστηκαν ότι εξαφανίστηκαν από τα κινητά τους και δεν μπορούσαν να βρουν οδηγίες. Μερικοί ανέφεραν ότι χρειάστηκε να αγοράσουν μαξιλάρια και στρώματα από μαγαζιά για να κοιμηθούν σε σταθμούς συγκέντρωσης. Στην Ρόδο, οι Ροδίτες, ο Ερυθρός Σταυρός, και η Πολιτική Προστασία βοήθησαν να περιοριστεί στο μέγιστο δυνατό η ταλαιπωρία των επισκεπτών. Ειδικά οι προσπαθείς των κατοίκων χαίρουν ιδιαίτερης αναγνώρισης. Δεν φαίνεται, προς το παρόν, ότι στο Μάουι υπήρξε η ίδια αντιμετώπιση.
Αλλά ας συγκρίνουμε τι έγινε στην Λαχάινα με το τι έγινε στο Μάτι, πριν από πέντε χρόνια. Οι φωτογραφίες της καταστροφής είναι δυστυχώς σχεδόν όμοιες. Και στις δύο περιπτώσεις, οι άνεμοι ήταν κατιόντες από τα βουνά, με ταχύτητες μέχρι περίπου 90χλμ/ώρα στο Μάτι και 110χλμ/ώρα στο Μάουι. Στο Μάτι, η πυρκαγιά πήρε περίπου μισή ώρα για να επεκταθεί από την Λεωφόρο Μαραθώνος μέχρι την θάλασσα, δεν υπήρξε προειδοποίηση και σκοτώθηκαν 104 άνθρωποι. Στην Λαχάινα υπήρξε κάποια προειδοποίηση, που όπως φαίνεται δεν έφτασε έγκαιρα σε όλους, και η φωτιά πήρε λιγότερη ώρα να επεκταθεί από την αντίστοιχη Λεωφόρο Μαραθώνος μέχρι την θάλασσα.
Στο Μάτι η πυρκαγιά διήρκεσε περίπου δυο ώρες από το Νταού Πεντέλης έως την θάλασσα, στο Μάουι περίπου δύο μέρες, επειδή η αρχική πυρκαγιά σβήστηκε και αναζωπυρώθηκε. Στην Λαχάινα όλα τα σπίτια ήταν ξύλινα και περίπου 1.800 κάηκαν τελείως, ενώ στο Μάτι, λιγότερα από 300. Πολλοί κάηκαν στα αυτοκίνητα τους, στο μεν Μάτι μερικοί λόγω εσφαλμένων οδηγιών – ποιός θα ξεχάσει τους ανθρώπους που παραπέμφτηκαν στην Λεωφόρο Ποσειδώνος από την Μαραθώνος δηλαδή οδηγήθηκαν στο κολαστήριο – ενώ στην Λαχάινα άνθρωποι κάηκαν στα αυτοκίνητα μάλλον λόγω αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στην εκκένωση.
Πριν από πέντε χρόνια, μετά από την φονική πυρκαγιά στο Μάτι, δέχθηκα βίαιες ad hominem επιθέσεις μόνο και μόνο γιατί διατυπωσα δημόσια από την πρώτη μάλιστα ημέρα το απολύτως προφανές επιστημονικά, ότι αν είχε δοθεί εντολή εκκένωσης θα είχαν σωθεί ζωές,
Οι αρχικές μου εκτιμήσεις επιβεβαιώθηκαν πλήρως με μοντέλα προσομοίωσης της πυρκαγιάς και της εκκένωσης από μια επιστημονική ομάδα από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Η μελέτη μας και το συμπέρασμα μας για την ανάγκη άμεσης δημιουργίας του 112 για εκκενώσεις, καθώς και οι συνεχείς παροτρύνσεις μου στην κυβέρνηση που ξεκίνησαν το 2019 οδήγησαν στην υλοποίηση του 112, την άνοιξη του 2020. Όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη -και αποδεικνύεται διαρκώς- το 112 έχει σώσει εκατοντάδες ζωές με τις οδηγίες εκκένωσης. Παρόλα αυτά οι προσπάθειες κατασυκοφάντησης μου συνεχίζονται ακόμη και τώρα με ανυπόγραφες φυσικά αναρτήσεις σε ιστοσελίδες που παραποιούν βάναυσα τις δηλώσεις μου.
Αγνοούν βέβαια ότι αν οι νόμοι της φυσικής αναδεικνύουν αναμφισβήτητα την εξήγηση για την εξέλιξη ενός φυσικού φαινομένου που, όμως, δεν βολεύει τους επαγγελματίες σκοταδιστές, δεν φταίει ο επιστήμονας που την εκφράζει.
Το ζητούμενο είναι πως θα καταφέρουμε να προσαρμοστούμε στην νέα πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής όπου μεγάλες πυρκαγιές θα καίνε ακόμη και τροπικά νησιά, και να διερευνήσουμε πως θα περιορίσουμε τις αιτίες τους, αλλά και τις εκτάσεις που καίγονται. Προφανώς χρειάζεται καλύτερη διαχείριση των δασών μας, προσαρμογή στην κλιματική κρίση, επιμονή στην ενδυνάμωση της διάστασης της κλιματικής αλλαγής σε οποιαδήποτε περιβαλλοντική αδειοδότηση, μείωση των εκπομπών σε εθνικό αλλά και προσωπικό επίπεδο, περιορισμός της υπερκατανάλωσης και σπατάλης, αλλά και προσεκτική ανάλυση των μαθημάτων από το Μάουι και από άλλες καταστροφικές πυρκαγιές ανά τον κόσμο, ώστε να καταλάβουμε τι μπορούμε να κάνουμε πιο αποτελεσματικά, στα αχαρτογράφητα νερά που έχουμε αρχίσει ήδη να πλέουμε..
Τις επόμενες ημέρες, θα μάθουμε πολύ περισσότερα για τις οργανωμένες ή μη απομακρύνσεις κατοίκων στην Λαχάινα. Το αρχικό συμπέρασμα είναι ότι οι προειδοποιήσεις ήταν τουλάχιστον ελλείπεις και για αρκετούς ανύπαρκτες, και για αυτόν τον λόγο θρηνούμε θύματα. Η σύγκριση με την διαχείριση που έγινε στην Ρόδο δείχνει ότι η Ελληνική Πολιτική Προστασία έχει γυρίσει σελίδα μετά το Μάτι, τουλάχιστον όσον αφορά τις εκκενώσεις. Ελπίζω να συνεχίσουμε έτσι, γιατί τότε ίσως καταφέρουμε να αντικαταστήσουμε -αναφορικά με το θέμα των εκκενώσεων- την ανοησία που άκουγα πριν πέντε χρόνια «εδώ δεν είμαστε Αμερική» με το «σ’ αυτόν τον τομέα τα πάμε καλύτερα και από την Αμερική».
*O Κώστας Συνολάκης είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, τακτικό μέλος της Εθνικής Ακαδημίας των ΗΠΑ, και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.
