Μελέτη περίπτωσης των συνεπειών που έχει η επέμβαση στην κοίτη ενός ποταμού αποτελεί το Μουζάκι Καρδίτσας.
Το διώροφο κτίριο που υποχώρησε ολόκληρο μέσα στα νερά του Πάμισου ποταμού ήταν ουσιαστικά επανάληψη των όσων συνέβησαν κατά τον «Ιανό» λίγα χρόνια νωρίτερα. Το διαχρονικό μπάζωμα του ποταμού είναι και νομιμοποιημένο εδώ και μία δεκαετία, ενώ παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν «πυροσβεστικά» στο κομμάτι της κοίτης που διασχίζει το χωριό δεν στάθηκαν ικανές να προστατεύουν την περιοχή.
Ο Πάμισος ποταμός πηγάζει από τα Αγραφα και καταλήγει στον Πηνειό. Η κωμόπολη του Μουζακίου είναι το μεγαλύτερο από τα αστικά κέντρα που διασχίζει, σε μια σχέση που εδώ και έναν αιώνα παρουσίαζε διακυμάνσεις, ανάλογα με την «οργή» του ποταμού. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα πρώτα στοιχειώδη αντιπλημμυρικά έργα για την προστασία του Μουζακίου ανάγονται στη δεκαετία του ’30.
Το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο στην περιοχή έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ενώ ο Πάμισος οριοθετήθηκε το 2005. Εκείνη την περίοδο κατασκευάστηκαν σε μπαζωμένες εκτάσεις στην κοίτη του ποταμού το Κέντρο Υγείας και το κλειστό γυμναστήριο, καθώς και κάποια άλλα μικρότερα κτίρια. Στο γενικό πολεοδομικό σχέδιο, που εγκρίθηκε το 2012, ένα κομμάτι της μπαζωμένης κοίτης έχει ενταχθεί στο σχέδιο πόλης. Σύμφωνα με τον κ. Θάνο Γιαννακάκη, συντονιστή δράσεων για λύσεις από τη φύση, του WWF, η κοίτη του ποταμού στα σημεία που διασχίζει το Μουζάκι έχει μειωθεί στο βόρειο κομμάτι από τα 197 στα 63 μέτρα, ενώ στο νότιο από τα 213 στα 107 μέτρα.
«Εχουν γίνει πολλά λάθη», λέει ο δήμαρχος Μουζακίου Θεοφάνης Στάθης. «Εδώ και δεκαετίες μπάζωναν και ξαναμπάζωναν το ποτάμι, με αποτέλεσμα τα κτίρια να πλησιάζουν όλο και πιο πολύ την κοίτη του ποταμού».
Τον Σεπτέμβριο του 2020, στις πλημμύρες που προκάλεσε ο «Ιανός», το Κέντρο Υγείας Μουζακίου κατέρρευσε και παρασύρθηκε από το ποτάμι. Πριν από λίγες ημέρες το φαινόμενο επαναλήφθηκε, αυτή τη φορά με ένα ιδιωτικό κτίριο, που έπεσε σχεδόν ολόκληρο μέσα στο ποτάμι, αλλά και έναν στάβλο, αμφότερα στην παραποτάμια περιοχή. «Αυτά τα κτίρια δεν είναι καινούργια. Μετά τον “Ιανό” σταμάτησαν όλο να χτίζουν κοντά γιατί κατάλαβαν τι κίνδυνο διέτρεχαν», λέει ο κ. Στάθης.
Η κοίτη του ποταμού στα σημεία που διασχίζει τον οικισμό έχει μειωθεί στο βόρειο κομμάτι από τα 197 μέτρα στα 63, ενώ στο νότιο από τα 213 μέτρα στα 107.
Στα έργα αποκατάστασης των ζημιών μετά τον «Ιανό» εντάχθηκε και ο καθαρισμός, η επένδυση της κοίτης του Πάμισου με συρματοκιβώτια (σαρζανέτ). «Εκαναν παρεμβάσεις σε 600 μέτρα, όταν το ποτάμι είναι 12 χλμ.», λέει ο κ. Στάθης. «Είναι σαφές ότι πρέπει να γίνουν έργα σε όλο το μήκος του». Ηταν όμως αποτελεσματικά αυτά τα έργα; «Παραμορφώθηκαν, δεν κράτησαν», απαντάει. «Πρέπει να γίνει φράγμα στο Μουζάκι, αλλιώς δεν σωζόμαστε», εκτιμά.
«Κατά τη γνώμη μου, το φράγμα στο Μουζάκι δεν θα λύσει το πρόβλημα, αντίθετα μπορεί να το επιδεινώσει. Με τόσο μεγάλες ροές θα θέλει ξεμπάζωμα κάθε πέντε χρόνια, ενώ αν σπάσει, η καταστροφή θα είναι πολλαπλάσια. Για εμένα αυτό που πρέπει να γίνει είναι να αποκατασταθεί η κοίτη στο αρχικό πλάτος της», εκτιμά ο κ. Γιαννακάκης. «Τα έργα που έγιναν μετά τον “Ιανό” δεν είχαν κανένα νόημα. Είναι απλώς κομμάτι αυτού του αέναου κύκλου των παρεμβάσεων, που καταστρέφονται και μετά ξανακατασκευάζονται».