Δεν είναι η πρώτη φορά που «ξεσπιτώνεται». Πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ο Λάμπρος Βασιλόπουλος και άλλοι αθλητές της εθνικής ομάδας αναζήτησαν στο εξωτερικό προπονητική έδρα, μέχρι να ολοκληρωθεί το στέγαστρο στο ποδηλατοδρόμιο του ΟΑΚΑ. Το «Καλατραβάκι», όπως αποκαλούν οι ποδηλάτες τη μεταλλική κατασκευή γιατί υπολείπεται σε μέγεθος εκείνης του Ολυμπιακού Σταδίου, είχε ως στόχο να αναβαθμίσει αισθητικά την εγκατάσταση. Ωστόσο, μόλις παραδόθηκε προς χρήση, οι αθλητές έκπληκτοι διαπίστωσαν ότι «έμπαζε νερά».
«Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας, όποτε έβρεχε δεν μπορούσες να κάνεις προπόνηση», λέει ο κ. Βασιλόπουλος, ομοσπονδιακός προπονητής ποδηλασίας σήμερα. «Στο δεξιό βιράζ μαζευόταν αρκετό νερό και δεν περνούσε το ποδήλατο. Εκαναν κάποιες προσπάθειες να το επιδιορθώσουν μέσα στα χρόνια, τοποθέτησαν πλεξιγκλάς, αλλά το πρόβλημα παρέμεινε». Οπως φαίνεται, αυτή δεν ήταν η μόνη αστοχία. Σύμφωνα με μαρτυρίες αθλητών και προπονητών, η θέρμανση δεν λειτουργούσε τον χειμώνα, ενώ και η ξύλινη πίστα δεν είχε συντηρηθεί επαρκώς για να αντισταθμίσει τη φθορά του χρόνου.
Το πρόσφατο κλείσιμο του ποδηλατοδρομίου στο ΟΑΚΑ, έως ότου ελεγχθεί και αποκατασταθεί το ζήτημα με τη στατική επάρκεια του στεγάστρου, δεν άφησε στους αθλητές της ποδηλασίας εγχώρια εναλλακτική. Ενα ποδηλατοδρόμιο στα Τρίκαλα που επρόκειτο να κατασκευαστεί με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 έμεινε ημιτελές και το κουφάρι της ξύλινης πίστας του σήμερα σαπίζει εκτεθειμένο στις διαθέσεις του καιρού. Ούτε ένα παλιότερο στάδιο στη Ρόδο μπορεί να τους εξυπηρετήσει, γιατί δεν είναι διεθνών προδιαγραφών. Οπως εξηγεί ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ποδηλασίας, το μήκος της πίστας του είναι μεγαλύτερο από 250 μέτρα και η κλίση στα βιράζ (στροφές) δεν είναι 45 μοιρών.
Ως λύση για τα μέλη της εθνικής ομάδας επιλέχθηκε το ποδηλατοδρόμιο στη Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας, όπου το κόστος χρήσης της πίστας εκτιμάται ότι φτάνει έως και στα 150 ευρώ την ώρα. Η ομοσπονδία αναμένεται να λάβει κρατική επιχορήγηση για να καλύψει τα επιπλέον έξοδα, δεν έχει διευκρινιστεί όμως τι θα γίνει με τους αθλητές μικρότερων ηλικιών και διαφορετικών σωματείων που προπονούνταν στο ποδηλατοδρόμιο της Αθήνας.
Η… αξιοποίηση
Η υπόθεση των δύο στεγάστρων στο ΟΑΚΑ δεν ανέδειξε για μία ακόμη φορά μόνο την ελλιπή ή ανύπαρκτη συντήρηση ορισμένων ολυμπιακών εγκαταστάσεων, αλλά και τα διαχρονικά προβλήματα αξιοποίησής τους. Καθώς οδεύουμε στη συμπλήρωση δύο δεκαετιών από τη διεξαγωγή των Αγώνων του 2004, η Ελλάδα σε αρκετές περιπτώσεις ακόμη αναζητεί τρόπους επαρκούς διαχείρισης της κληρονομιάς της.
Ηταν Ιούνιος του 2014, όταν ο τότε γενικός γραμματέας Τουριστικών Υποδομών και Επενδύσεων, Γιάννης Πυργιώτης, περιέγραφε αναλυτικά το πρόβλημα σε παρουσίαση βιβλίου του Κώστα Μπακούρη, διευθύνοντος συμβούλου της οργανωτικής επιτροπής των Αγώνων την περίοδο 1998-2000. «Η υπόθεση των εγκαταστάσεων ξεκινάει από τον φάκελο διεκδίκησης, ο οποίος είχε υποτιμήσει τις ανάγκες. Βασίστηκε περισσότερο στο θυμικό και στην ιστορική κληρονομιά των Αγώνων», είχε πει.
Ο Πυργιώτης υπήρξε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς και εντεταλμένος σύμβουλος, υπεύθυνος για τα ολυμπιακά έργα. Γνώριζε καλά τι είχε συμβεί με τα δημόσια έργα εκείνης της περιόδου και περιέγραφε τις παθογένειες. «Χτίσαμε πολύ περισσότερο από όσο χρειαζόμασταν», είχε εξηγήσει. «Το σύστημα μελετών ήταν τέτοιο, που οι αμοιβές ήταν ανάλογες με το κόστος του έργου, οπότε ο κάθε μελετητής που είχε αναλάβει ένα έργο φρόντιζε να το διογκώσει και ο εργολάβος που ήταν από πίσω, ακόμη περισσότερο».
Η λύση των προσωρινών κατασκευών που επιλέχθηκε από άλλες πόλεις, όπως το Λονδίνο το 2012, δεν είχε υιοθετηθεί από την ελληνική πλευρά. Ο Πυργιώτης είχε διευκρινίσει ότι δεν ήταν φθηνότερες από τις μόνιμες, αλλά τότε οι αρμόδιοι δεν υπολόγιζαν το κόστος της συντήρησης ούτε τον κίνδυνο απαξίωσής τους. «Ηταν δύσκολο στην ελληνική νοοτροπία να περάσει η ιδέα ότι θα δώσεις λεφτά και δεν θα έχεις κάτι χειροπιαστό, για να το έχεις στην αιωνιότητα», είχε τονίσει.
«Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας, όποτε έβρεχε δεν μπορούσες να κάνεις προπόνηση», λέει ο Λάμπρος Βασιλόπουλος, ομοσπονδιακός προπονητής ποδηλασίας σήμερα.
Η Λίζα Ντέλπι Νεϊρότι, επίκουρη καθηγήτρια Αθλητικής Διοίκησης και Μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον, έχει δει αρκετές φορές να επαναλαμβάνεται αυτό το μοτίβο. «Δυστυχώς, πολλές πόλεις, ειδικά εκείνες που βασίζονται κυρίως σε κρατικά κεφάλαια για να φιλοξενήσουν τους Αγώνες, δεν σχεδιάζουν το μέλλον», εξηγεί στην «Κ». «Συχνά προκύπτουν πολιτικές διαμάχες και διαφωνίες ως προς το τι πρέπει να γίνει και στο τέλος τίποτα δεν προχωράει».
Η συντήρηση
Οταν έσβησαν τα φώτα των Αγώνων, η έλλειψη σχεδιασμού είχε ως αποτέλεσμα να προκύψουν προβλήματα όχι μόνον ως προς την αξιοποίηση των εγκαταστάσεων, αλλά και ως προς τη συντήρησή τους. Υπήρχαν περιπτώσεις που ό,τι χαλούσε δεν φτιαχνόταν, όπως συχνά συνέβαινε στις εγκαταστάσεις του Αγίου Κοσμά. Κάποια έργα, όπως και τα δύο στέγαστρα στο ΟΑΚΑ, χρειάστηκε να υπαχθούν στον νόμο περί αυθαιρέτων το 2014.
Το 2004, υπήρχαν φόβοι πως το στέγαστρο του ΟΑΚΑ δεν θα ήταν έτοιμο εγκαίρως, λέει στην «Κ» ο Ντένις Οσβαλντ, μέλος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. «Η θέση μου ήταν ότι οι Αγώνες μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς το στέγαστρο», υπογραμμίζει. «Η κατασκευή και η τοποθέτησή του ήταν ένα πολύπλοκο εγχείρημα. Δεν πρότεινα να το εγκαταλείψουν, αλλά μέλημά μου ήταν να γίνει η διοργάνωση με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για τους αθλητές, με ή χωρίς αυτό». Η μεταολυμπιακή αξιοποίηση των εγκαταστάσεων ήταν ένα ακόμη ζήτημα που τον είχε απασχολήσει. «Εκφράσαμε αρκετές φορές την ανησυχία μας για το μέλλον και τη συντήρησή τους», λέει. «Δυστυχώς, λόγω καθυστερήσεων στην προετοιμασία των Αγώνων δεν ήταν δυνατό να συνταχθεί ένα καλό σχέδιο για την κληρονομιά τους».
Το 2016, απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση, η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου είχε παραθέσει το ετήσιο κόστος επίβλεψης, συντήρησης και φύλαξης επτά ολυμπιακών ακινήτων. Ενδεικτικά, για το 2015, το κόστος είχε ανέλθει στα 2,4 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο ποσό αντιστοιχούσε στη φύλαξη, η οποία εκείνη τη χρονιά είχε στοιχίσει 921.000 ευρώ.
Σε εκείνα τα ακίνητα περιλαμβάνεται και το κωπηλατοδρόμιο Σχινιά. Ο Αντώνης Αργυρίου, έφορος εγκαταστάσεων στην Ελληνική Κωπηλατική Ομοσπονδία, σημειώνει στην «Κ» ότι οι χώροι παραμένουν λειτουργικοί, αλλά σε αρκετά σημεία υπάρχουν εικόνες εγκατάλειψης. Εκτιμά ότι το 20%-30% των ξύλινων προσόψεων των κτιρίων έχει καταρρεύσει. «Δεν έχουν συντηρηθεί, στηρίζονται σε δοκάρια που έχουν σαπίσει», αναφέρει. Προβλήματα παρουσιάζονται και σε εξέδρες επιβίβασης και αποβίβασης στις οποίες σπάνε σύνδεσμοι ή αποκολλώνται κομμάτια. Ο ξενώνας, δυναμικότητας έως και 100 κλινών, μπορεί να στεγάσει την εθνική ομάδα και ξένες αποστολές, όπως συμβαίνει κατά καιρούς. Ο Αργυρίου εξηγεί, όμως, ότι υπάρχει ανάγκη ενεργειακής αναβάθμισης. «Μόνο η κατανάλωση ρεύματος μας κοστίζει 20 ευρώ ανά άτομο», λέει. «Εάν λειτουργήσει πλήρως και διαφημιστεί, η εγκατάσταση θα μπορούσε να έχει πληρότητα 100% όλο τον χρόνο».
Η σταθερή αξιοποίηση άλλων εγκαταστάσεων, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, δεν επετεύχθη ούτε στην περίπτωση του κλειστού γυμναστηρίου Τάε Κβον Ντο στο Φάληρο. Αναμένεται η προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού από την ΕΤΑΔ για την εκμίσθωση και τη λειτουργία του ως συνεδριακού κέντρου.
Μετά τους Αγώνες, το Ολυμπιακό Κέντρο Γαλατσίου επρόκειτο να εκμισθωθεί για εμπορικές χρήσεις, όμως το 2007 ο Δήμος Γαλατσίου προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ώστε να μη μετατραπεί ο χώρος σε αμιγές εμπορικό κέντρο χωρίς αθλητική χρήση. Τα επόμενα χρόνια, νέος διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος και το κτίριο εγκαταλείφθηκε μέχρι και το 2015, όταν φιλοξένησε για μικρό διάστημα πρόσφυγες. Ακολούθησε μία εξάμηνη και μία τριετής σύμβαση παραχώρησης στη δημοτική αρχή. Το 2020, ο Δήμος Γαλατσίου έκλεισε με την ΕΤΑΔ νέα συμφωνία παραχώρησης για πέντε χρόνια με δυνατότητα επέκτασης για άλλα πέντε. Σε χώρους της εγκατάστασης έχουν μεταφερθεί μεταξύ άλλων δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες, εξοικονομώντας, σύμφωνα με την τοπική αρχή, χρήματα από άλλα μισθώματα.
Από το σύνολο των ολυμπιακών έργων, πάντως, το πιο εμβληματικό παράδειγμα ερήμωσης είναι σήμερα αυτό του γηπέδου μπιτς βόλεϊ στο Φάληρο. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες αξιοποιήθηκε ελάχιστα, η μετατροπή του σε συναυλιακό χώρο δεν προχώρησε, μια σύμβαση που είχε υπογραφεί λύθηκε διά της δικαστικής οδού και η εγκατάσταση που πέρασε στην Περιφέρεια Αττικής έχει ενταχθεί στη β΄ φάση του έργου ανάπλασης του Φαληρικού Μετώπου. Πίσω από την περίφραξη είναι ορατή η διάλυση και η λεηλασία. Καθίσματα λείπουν από τις ξεδοντιασμένες κερκίδες, καλώδια κρέμονται από τις ψευδοροφές, λες και το 2004 χτίστηκε εδώ ένα παλάτι στην άμμο.
