Η αποεπένδυση του ΤΧΣ από τη Eurobank αποτελεί απόδειξη της επιτυχούς ολοκλήρωσης του ρόλου του Ταμείου και φυσική κατάληξη της διαδικασίας επανόδου των τραπεζών στην κανονικότητα. Αυτό επισημαίνει στη συνέντευξή του στην «Κ» ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Φωκίων Καραβίας και υποστηρίζει ότι οι πραγματικές απώλειες του Δημοσίου από την ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας είναι μικρές. Ο κ. Καραβίας επισημαίνει ότι παρά το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται κοντά στην ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει είναι σημαντικές και μεταξύ αυτών είναι η διατηρήσιμη ανάπτυξη και η προσέλκυση επενδύσεων μέσω ισχυρών κινήτρων, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων χωρών όπως η Ιρλανδία.
– Γιατί οι διοικήσεις των τραπεζών θέλουν να απαλλαγούν από τη συμμετοχή του ΤΧΣ; Ειδικά στη δική σας περίπτωση, όπου η συμμετοχή του ήταν μόλις 1,4%, πού σας δημιουργούσε προβλήματα; Τι θα μπορέσετε να κάνετε τώρα που δεν μπορούσατε να κάνετε πριν;
– Η συμμετοχή του ΤΧΣ στις τράπεζες ήταν απότοκο της οικονομικής κρίσης. Η αποεπένδυσή του αποτελεί το μέτρο της επιτυχίας και τη φυσική κατάληξη της διαδικασίας επανόδου των τραπεζών στην κανονικότητα. Η πορεία ξεκίνησε με την ενίσχυση των κεφαλαίων μας, μέσω των ανακεφαλαιοποιήσεων, που στην περίπτωση της Eurobank έγιναν αποκλειστικά από το ΤΧΣ το 2013 και αποκλειστικά με ιδιωτικά κεφάλαια το 2014 και το 2015, καθώς και μέσω της συγχώνευσης με την Grivalia το 2019. Συνεχίστηκε με την εξυγίανση του ισολογισμού, που ξεκινήσαμε πρώτοι το 2018, και πρώτοι πετύχαμε μονοψήφιο δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων. Συγχρόνως, αποκαταστήσαμε μια διατηρήσιμη οργανική κερδοφορία, με διαφοροποιημένες πηγές, εντός και εκτός Ελλάδος. Oλες αυτές οι ενέργειες είχαν την πλήρη υποστήριξη του Ταμείου, το οποίο θα ήθελα να ευχαριστήσω για την εποικοδομητική του συνεισφορά. Και βέβαια καθοριστική για την επιτυχία της προσπάθειάς μας ήταν η στήριξη των ιδιωτών μετόχων μας, ιδιαίτερα της Fairfax και προσωπικά του Πρεμ Γουάτσα, καθώς και η συλλογική προσπάθεια των στελεχών και των εργαζομένων μας. Αυτός άλλωστε ήταν ο ρόλος που είχε προδιαγραφεί για το ΤΧΣ. Να στηρίξει το τραπεζικό σύστημα για όσο διάστημα θα απαιτούνταν και μετά να το επαναφέρει στον ιδιωτικό τομέα. Η αποεπένδυση του ΤΧΣ από τη Eurobank αποτελεί απόδειξη της επιτυχούς ολοκλήρωσης του ρόλου του. Ταυτόχρονα, ανοίγει τον δρόμο για την αντίστοιχη διαδικασία και για τις υπόλοιπες συστημικές τράπεζες. Αποψή μου είναι ότι είναι σκόπιμο να γίνει εντός του χρονοδιαγράμματος που έχει ανακοινωθεί, ανεξάρτητα από την πιθανή μεταβλητότητα στις διεθνείς χρηματαγορές και εκτιμώ ότι το ενδιαφέρον που θα υπάρξει θα είναι ισχυρό κατά τη διάθεση μετοχών των άλλων τριών συστημικών τραπεζών.
– Η συμμετοχή του Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών περιορίζει τις δυνατότητες αύξησης των αποδοχών στα στελέχη τους. Υπήρξε κι αυτό ένα κίνητρο της απαλλαγής από το ΤΧΣ όσο το δυνατόν πιο γρήγορα;
– Οι αμοιβές των τραπεζικών στελεχών υπόκεινται σε αυστηρή ευρωπαϊκή εποπτεία. Γνωστοποιούνται δημόσια, αφού εγκριθούν από το διοικητικό συμβούλιο κάθε οργανισμού, μόνο από τα μη εκτελεστικά μέλη του, και κατόπιν από τη γενική συνέλευση των μετόχων. Ετσι λειτουργούν όλες οι τράπεζες στην Ευρώπη. Η επιστροφή στην κανονικότητα αφορά το σύνολο των λειτουργιών και οι ελληνικές συστημικές τράπεζες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν την πολιτική αμοιβών μέσα στο γενικό κανονιστικό πλαίσιο που ισχύει καθολικά στην Ευρωζώνη. Θα τους δοθεί έτσι η δυνατότητα διακράτησης στελεχών, καθώς ακόμη και πρόσφατα σημειώθηκαν αποχωρήσεις προς το εξωτερικό ή άλλους κλάδους της οικονομίας. Θα μπορέσουν επίσης να προσελκύσουν ικανά στελέχη που έφυγαν από την Ελλάδα στη διάρκεια της κρίσης, κάτι που θα πρέπει να επιδιώξει συνολικά ο ιδιωτικός τομέας.
Οι γεωπολιτικές εξελίξεις, σε παγκόσμια κλίμακα αλλά και στην περιοχή μας, εκτός από προκλήσεις δίνουν ευκαιρίες στην Ελλάδα, όπως και στην Κύπρο.
– Mε την εξαγορά των μετοχών του ΤΧΣ από την ίδια την τράπεζα, οι υπόλοιποι μέτοχοι έχουν κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένοι γιατί θα πάρουν εμμέσως μέρισμα. Οι φορολογούμενοι από την άλλη κατέβαλαν συνολικά 6,3 δισ. ευρώ στις ανακεφαλαιοποιήσεις της Eurobank και εισέπραξαν 93 εκατ. Κάτι ανάλογο θα συμβεί και με τις υπόλοιπες τράπεζες. Δεν έχουν δίκιο να αισθάνονται οι μεγάλοι χαμένοι αυτής της ιστορίας;
– Η οπτική αυτή, που συχνά προβάλλεται, δεν αποτυπώνει την πλήρη εικόνα. Για τη Eurobank, το Δημόσιο είχε καταβάλει 5,8 δισ. σε κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίησή της το 2013. Συγχρόνως, κατέβαλε για το Tαχυδρομικό Tαμιευτήριο και την Proton, 4,5 και 1,2 δισ., αντίστοιχα. Σύνολο 11,4 δισ. που κάλυψαν αυξήσεις κεφαλαίου και χρηματοδοτικό κενό. Να σημειωθεί ότι σχεδόν το 40% του παραπάνω ποσού αφορά το Tαχυδρομικό Tαμιευτήριο, μια τράπεζα υπό πλήρη κρατικό έλεγχο, τότε. Εναντι αυτών, το ελληνικό Δημόσιο θα εισπράξει τώρα 93,75 εκατ., εγγράφοντας απώλειες της τάξης του 99%, κατά την άποψη που αναφέρατε. Ωστόσο, αυτό είναι ανακριβές, γιατί λαμβάνει υπόψη μόνο τι εισπράττει το Δημόσιο σήμερα. Ομως, το 2012, το Δημόσιο είχε ήδη επωφεληθεί μέσω του PSI και της επαναγοράς των ομολόγων κατά 9,8 δισ., ποσό που μείωσε το τότε δημόσιο χρέος. Συγκεκριμένα, από τη Eurobank, το TT και την Proton εισέπραξε 6,2 δισ., 3,4 δισ. και 200 εκατ. ευρώ αντίστοιχα από τη μείωση της αξίας των ομολόγων που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους. Μόνο από τη Eurobank, εισέπραξε μέσω του PSI, ποσό μεγαλύτερο από αυτό που κατέβαλε στην αύξηση κεφαλαίου του 2013. Επομένως, συνολικά το Δημόσιο κατέβαλε 11,4 δισ. έχοντας ήδη ωφεληθεί μέσω μείωσης του χρέους 9,8 δισ. ευρώ.
– Ως όμιλος έχετε επιλέξει τη διαφοροποιημένη διασπορά του χαρτοφυλακίου σας, αντλώντας ένα σημαντικό μέρος των κερδών σας από τις δραστηριότητες στο εξωτερικό, στρατηγική που εξυπηρετεί και η εξαγορά της Ελληνικής Τράπεζας στην Κύπρο. Να αναμένουμε περαιτέρω κινήσεις;
– Η εξωστρέφεια είναι βασικό συστατικό της στρατηγικής μας. Η Eurobank δραστηριοποιείται σε τρεις βασικές αγορές, στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στη Βουλγαρία. Θέλουμε να ενισχύσουμε περαιτέρω το διεθνές αποτύπωμα του ομίλου αλλά όχι με τους όρους του παρελθόντος. Δεν είμαστε πια στο 2000. Ο τραπεζικός χάρτης έχει αποκρυσταλλωθεί σε σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το ζητούμενο σήμερα είναι να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες της συγκυρίας. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις, σε παγκόσμια κλίμακα αλλά και στην περιοχή μας, εκτός από προκλήσεις δίνουν ευκαιρίες στην Ελλάδα, όπως και στην Κύπρο που έχει ορισμένα πρόσθετα πλεονεκτήματα σε σχέση με συγκεκριμένες αγορές. Και οι δύο χώρες μπορούν να γίνουν πύλη εισόδου για εταιρείες από την Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και την Ινδία, που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην Ε.Ε. Φιλοδοξώ η Eurobank να πρωταγωνιστήσει σε αυτή τη διαδικασία και να βοηθήσει στην επίτευξη του στόχου. Η απόκτηση πλειοψηφικού ποσοστού στην Ελληνική Τράπεζα της Κύπρου είναι ενταγμένη και σε αυτή τη στρατηγική. Η επίσκεψη του Ινδού πρωθυπουργού κ. Μόντι ήταν σημαντική και σκοπός μας είναι να την αξιοποιήσουμε δημιουργώντας σχέσεις με ινδικές επιχειρήσεις για τη δραστηριοποίησή τους στην ευρωπαϊκή αγορά.
– Η διαφορά μεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και των επιτοκίων χορηγήσεων στην Ελλάδα είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρωζώνη. Αλλοι το αποδίδουν στο ότι ο ανταγωνισμός είναι περιορισμένος και άλλοι το συνδέουν με την αυτοσυγκράτηση των τραπεζών λόγω των δεσμεύσεων έναντι των μετόχων τους για τη διανομή μερίσματος. Εσείς πώς το εξηγείτε;
– Η ΕΚΤ έχει ανεβάσει τα επιτόκια στο υψηλότερο επίπεδο ιστορικά για το ευρώ, και με τον ταχύτερο ρυθμό αύξησης των τελευταίων 40 ετών. Αυτή η μετάβαση, από καθεστώς μηδενικών επιτοκίων στα παρόντα επίπεδα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, έχει οδηγήσει σε μια ασυμμετρία μεταβολής των επιτοκίων καταθέσεων σε σχέση με τα δάνεια που είναι προς όφελος της κερδοφορίας των τραπεζών. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Κύπρος, κ.ά., χώρες όπου ο λόγος δανείων προς καταθέσεις είναι χαμηλός.
Θεωρώ ότι αυτή η ασυμμετρία δεν θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ηδη τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων έχουν ανέβει αισθητά τους τελευταίους μήνες, χωρίς πάντως να βλέπουμε ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την πλευρά των καταθετών. Παράλληλα, υπάρχουν διαθέσιμα προϊόντα που παρέχουν αποδόσεις γύρω στο 3%. Συγχρόνως, οι ισχυροί ισολογισμοί του κλάδου έδωσαν τη δυνατότητα στις ελληνικές τράπεζες να προσφέρουν, μόνες αυτές στην Ευρωζώνη, σε όλους τους ενήμερους δανειολήπτες στεγαστικών δανείων το πάγωμα του euribor στο επίπεδο του Μαρτίου 2023. Σχετικά με την κερδοφορία του τραπεζικού τομέα, πράγματι το 2023 θα είναι μια καλή χρονιά, όπως ήταν και το 2022. Θυμόμαστε όμως μόνο τις κερδοφόρες χρήσεις και ξεχνάμε ότι τις δύο προηγούμενες χρονιές, το 2020 και το 2021, το τραπεζικό σύστημα είχε σωρευτικές ζημίες 6,5 δισ. ευρώ. Τα περσινά και φετινά κέρδη απλά καλύπτουν αυτές τις ζημίες. Και τα κέρδη μένουν μέσα στις τράπεζες, δεν μοιράστηκαν σε μετόχους ούτε το 2022 ούτε το 2023, ενισχύοντας περαιτέρω τα κεφάλαια των τραπεζών, γεγονός απαραίτητο για την ευρωστία του τραπεζικού συστήματος που συνέβαλε και στην επιστροφή της χώρας στην επενδυτική βαθμίδα.
Η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει ακόμη σημαντικές προκλήσεις
– Πριν από δύο χρόνια είχατε πει ότι ο βασικός στόχος της χώρας πρέπει να είναι η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Περίπου το έχουμε καταφέρει. Ποιος είναι ο επόμενος μεγάλος στόχος στο πεδίο της οικονομίας;
– Πράγματι, τα τελευταία χρόνια ήταν ιδιαίτερα καλά για την οικονομία, με ορόσημο την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ως οικονομία αντιμετωπίζουμε ακόμη σημαντικές προκλήσεις. Το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης παραμένει εξαιρετικά υψηλό, πάνω από 400 δισ. ευρώ, και επιβάλλει διαρκή δημοσιονομική σύνεση. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών είναι επίσης υψηλό, κοντά στο 10% το 2022. Τέλος, η κάλυψη του επενδυτικού κενού των 100 και πλέον δισ. αποδεικνύεται δυσκολότερη από τις προβλέψεις. Και οι τρεις αυτές προκλήσεις, αλλά και η ανάγκη για διατηρήσιμη ανάπτυξη, μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με μία συνταγή: επενδύσεις και κυρίως επενδύσεις που αφορούν διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες. Επομένως, είναι ώρα να επιταχύνουμε στον αγώνα δρόμου για την προσέλκυση επενδύσεων, ιδιωτικών και δημόσιων, εγχώριων και ξένων. Ο διεθνής ανταγωνισμός είναι μεγάλος. Χρειάζεται να σταθούμε απέναντί του με επιτυχία, δίνοντας περαιτέρω κίνητρα ώστε να αυξήσουμε τις εγχώριες και να φέρουμε στην Ελλάδα περισσότερες ξένες επενδύσεις. Κίνητρα τώρα, όχι αργότερα. Σε κάποιους, η αύξηση των κινήτρων φαίνεται υπερβολική. Δείτε όμως πώς πέτυχαν άλλες χώρες. Πόλεις δίνουν μάχη για να εξασφαλίσουν μεγάλης κλίμακας επενδύσεις από παγκόσμιας εμβέλειας επιχειρήσεις. Η Ιρλανδία έκανε τα πάντα για να διατηρήσει χαμηλό τον φορολογικό συντελεστή για τα εταιρικά κέρδη και έτσι έγινε πύλη εισόδου των αμερικανικών επιχειρήσεων που θέλουν να έχουν βάση στην Ε.Ε. Οι επενδύσεις παγίων ως ποσοστό του ΑΕΠ πρέπει να ανέβουν από το 13,7% στο τέλος του 2022, τουλάχιστον στο 22%, κοντά στον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Αυτός είναι ο επόμενος μεγάλος στόχος της οικονομίας μας.
– Η άνοδος των επιτοκίων έχει ενισχύσει τα έσοδα των τραπεζών, αλλά παράλληλα έχει φρενάρει την πιστωτική επέκταση με συνέπεια το δανειακό χαρτοφυλάκιο των τραπεζών να βαίνει μειούμενο. Σας ανησυχεί η τάση αυτή σε σχέση με την εκπλήρωση των επιχειρησιακών στόχων που έχετε θέσει;
– Αυτή η παρατήρηση είναι σωστή, όμως ισχύει για όλη την Ευρώπη. Στα δάνεια επιχειρήσεων, οι εκταμιεύσεις είναι σύμφωνες με το πλάνο μας, αλλά είχαμε σημαντικά υψηλότερες αποπληρωμές από εταιρείες με διαθέσιμη ρευστότητα. Το επόμενο διάστημα, η πιστωτική επέκταση στις επιχειρήσεις θα επιταχυνθεί. Η στεγαστική πίστη προβληματίζει περισσότερο καθώς οι εκταμιεύσεις είναι περίπου το 1/10 αυτών πριν από την κρίση. Τα επιτόκια των νέων στεγαστικών δανείων σήμερα δεν είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι το 2007 ή το 2008. Επομένως, το αυξημένο κόστος χρήματος δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνο του μια εξήγηση. Σήμερα, λόγω υψηλής ρευστότητας, οι περισσότερες συναλλαγές σε ακίνητα γίνονται με μετρητά. Αλλά η αλήθεια είναι ότι και το τραπεζικό σύστημα έχει γίνει πιο συντηρητικό, ειδικά στους όρους έγκρισης στεγαστικών δανείων. Για παράδειγμα, ενώ πριν από την κρίση τα δάνεια κάλυπταν ακόμη και το 100% της αξίας του ακινήτου, σήμερα είναι στο 70%-80% περίπου.
– Η οικονομία πάει καλύτερα σε σχέση με το παρελθόν και οι τράπεζες βελτιώνονται. Εντούτοις βρισκόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με έκτακτα γεγονότα λόγω των εκτεταμένων φυσικών καταστροφών. Κατά πόσο ο κλιματικός κίνδυνος έχει ενταχθεί στα μοντέλα ρίσκου και ποιες αναμένεται να είναι οι επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα από τις πρόσφατες καταστροφές;
– Μετά τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, ο τραπεζικός κλάδος ήταν ο πρώτος που κινητοποιήθηκε άμεσα. Οι συστημικές τράπεζες ανακοίνωσαν πρώτες μια δωρεά ύψους 50 εκατ. ευρώ και ακολούθησαν και άλλοι φορείς με ανάλογα ποσά. Ταυτόχρονα, προχώρησαν αμέσως σε αναστολή της καταβολής δόσεων δανείων για την ανακούφιση των δανειοληπτών, νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η ένταξη των νέων δεδομένων που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή στην εκτίμηση κινδύνου των τραπεζών είναι εποπτική απαίτηση. Η ενσωμάτωσή τους στα μοντέλα ρίσκου της τράπεζας είναι σε εξέλιξη. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κίνδυνος ουσιαστικής αύξησης των προβληματικών χαρτοφυλακίων εξαιτίας των φετινών πυρκαγιών και πλημμυρών, χάρη τόσο στα μέτρα στήριξης των πληγέντων από το κράτος, όσο και στα μέτρα ανακούφισης των δανειοληπτών που ανακοίνωσαν αμέσως οι τράπεζες. Πέρα από αυτό, όμως, είναι αναγκαίο να λαμβάνουν υπόψη αυτόν τον κίνδυνο και τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις. Η κίνηση της Πολιτείας να θεσπίσει σχετικά φορολογικά κίνητρα, εν προκειμένω για τις κατοικίες, είναι ένα θετικό βήμα και θα βοηθήσει στην καλλιέργεια της κουλτούρας ασφάλισης, που στην Ελλάδα υστερεί σημαντικά σε σχέση με την Ευρώπη.