Μπορεί η Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, τα Ιωάννινα και ο Βόλος να έχουν τα αρνητικά πρωτεία της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας, δεν είναι όμως οι μόνες περιοχές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Πρόσφατη καταγραφή της ποιότητας του αέρα στα νησιά του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου αποδεικνύει ότι τρία από αυτά, η Λέσβος, η Σάμος και η Χίος έχουν αυξημένες τιμές μικροσωματιδίων τον χειμώνα. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στην εκτεταμένη καύση ξύλων για θέρμανση, καθώς σόμπες και τζάκια παραμένουν πολύ διαδεδομένα. Αντίθετα, στη Ρόδο και τη Σύρο η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει χαμηλή. Σε κάθε περίπτωση, η ατμοσφαιρική ρύπανση στα νησιά βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα. Τα συμπεράσματα αυτά προέρχονται από μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από την Εθνική Ερευνητική Υποδομή Enirisst, με τον συντονισμό του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Στο πλαίσιο της Enirisst αναπτύχθηκε ένα δίκτυο αισθητήρων μέτρησης μικροσωματιδίων και αέριων ρύπων σε έξι πόλεις-λιμάνια στο Αιγαίο: στη Λήμνο, στη Λέσβο, στη Χίο, στη Σάμο, στη Ρόδο και τη Σύρο. «Είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν συνεχείς μετρήσεις από έναν πλήρη ετήσιο κύκλο και επομένως μια σαφής εικόνα για την ατμοσφαιρική ρύπανση στα νησιά», λέει η Αννα-Μαρία Κοτρίκλα, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Τα όρια
Η εικόνα είναι, όπως αναμενόταν, καλή. «Σε όλα τα νησιά τα επίπεδα των αιωρούμενων μικροσωματιδίων διαμέτρου κάτω των 2,5 μm (PM2.5) έδειξαν ότι η μέση ετήσια συγκέντρωσή τους είναι κάτω από την οριακή τιμή (25 μg/m3) που έχει θεσπιστεί από τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ποιότητα του αέρα», εξηγεί η κ. Κοτρίκλα. «Οι υψηλότερες μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις καταγράφονται στη Λέσβο (15 μg/m3) και τη Σάμο (13,3 μg/m3), ενώ οι χαμηλότερες στη Σύρο (7,40 μg/m3 )».
Αυξημένες τιμές μικροσωματιδίων έδειξαν οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από την Εθνική Ερευνητική Υποδομή Enirisst με τον συντονισμό του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι υψηλότερες τιμές καταγράφονται σε τρία νησιά (Λέσβο, Σάμο, Χίο) κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες. «Αυτό φαίνεται να σχετίζεται με τον τρόπο που οι κάτοικοι των συγκεκριμένων πόλεων επιλέγουν τη θέρμανση των σπιτιών τους. Κάνοντας συνεντεύξεις, διαπιστώσαμε ότι στα συγκεκριμένα νησιά είναι πιο διαδεδομένη η καύση βιομάζας (σόμπες, τζάκια), σε αντίθεση λ.χ. με τη Ρόδο που έχει μικρότερες ανάγκες θέρμανσης λόγω κλίματος, αλλά και χρησιμοποιεί διαφορετικά μέσα, όπως aircondition».
Τα δεδομένα από τους σταθμούς μέτρησης μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο (στη διεύθυνση https://sensors-api.enirisstplus.uop.gr/). Να σημειωθεί ότι η Εθνική Ερευνητική Υποδομή Enirisst είναι ένα «κέντρο αριστείας», με αποστολή να προάγει και να υποστηρίζει την έρευνα στους τομείς της ναυτιλίας, της εφοδιαστικής αλυσίδας και των μεταφορών. Μέσα από τους κύριους εταίρους της Enirisst –11 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα– συμμετέχουν γεωγραφικά έξι περιφέρειες της χώρας, με επιστημονική υπεύθυνη του έργου την καθηγήτρια Αμαλία Πολυδωροπούλου από το Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την «αρνητική πρωτιά» στη χώρα μας, όσον αφορά τις συγκεντρώσεις αιωρούμενων μικροσωματιδίων έχει η Θεσσαλονίκη (περιοχή Βασιλικών), με τον ετήσιο μέσο όρο συγκέντρωσης σωματιδίων PM2.5 να βρίσκεται στα 23,9 μg/m³. Πολύ υψηλές τιμές καταγράφηκαν τον χειμώνα του 2022-2023 και στο Ηράκλειο της Κρήτης, στο οποίο οι τιμές των μικροσωματιδίων ήταν κατά μέσο όρο 23,6 μg/m³.