Συνολικά 1.677 είναι σήμερα οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας αύξηση 18,6% σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2022, σύμφωνα με την τελευταία ανασκόπηση του Green Tank, βασισμένη στα διαθέσιμα στοιχεία των ΓΕΜΗ, ΔΕΔΔΗΕ και ΑΔΜΗΕ.
«Οι ενεργειακές κοινότητες είναι κομμάτι του μέλλοντος. Δεν μπορεί να υπάρξει ενεργειακή μετάβαση χωρίς τη συμμετοχή των πολιτών», λέει στην «Κ» η Ιωάννα Θεοδοσίου, συνεργάτιδα πολιτικής του Green Tank και εκ των συντακτών της μελέτης. «Οι ενεργειακές κοινότητες είναι ένα εργαλείο για να συμμετέχουν και να απολαμβάνουν και οι πολίτες τα οφέλη από την ενεργειακή μετάβαση. Αλλιώς, δεν θα είναι δίκαιη», επισημαίνει.
Οι ενεργειακές κοινότητες είναι συνεταιρισμοί μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να παράγουν τη δική τους ενέργεια, χρησιμοποιώντας ανανεώσιμες πηγές, αποκομίζοντας οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Στη μελέτη του Green Tank «Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα και τις λιγνιτικές περιοχές, #4» αναδεικνύονται οι πρόσφατες προσθήκες στο νομοθετικό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες, αλλά και οι ελλείψεις που εμποδίζουν την απρόσκοπτη λειτουργίας τους.
Μεγάλη παλέτα έργων
Παραδείγματα έργων ενεργειακών κοινοτήτων:
Ηλεκτροπαραγωγή για κάλυψη αναγκών των μελών τους.Σύνδεση με σταθμό φόρτισης ηλεκτρικού αυτοκινήτου.Μετατροπή δημοτικής συγκοινωνίας σε ηλεκτρική (αν η κοινότητα ανήκει σε δήμο).
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, μέχρι και τον Αύγουστο του 2023 είχαν κατατεθεί 6.304 αιτήσεις για έργα στο πλαίσιο των ενεργειακών κοινοτήτων, συνολικής ισχύος 4.895 MW – μια αύξηση 4,7% σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2022.
«Μια κοινότητα μπορεί να κάνει αιτήσεις για περισσότερα του ενός έργα», εξηγεί η κ. Θεοδοσίου. «Κατά κύριο λόγο κάνουν ηλεκτροπαραγωγή για να καλύψουν τις ανάγκες των μελών τους. Μπορεί μια κοινότητα να βάλει και δεύτερο φωτοβολταϊκό ή μια ανεμογεννήτρια, αλλά μπορεί να κάνει και έργα εξοικονόμησης ή να συνδέσει το φωτοβολταϊκό της με ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο και έναν σταθμό φόρτισης. Αν, για παράδειγμα, η ενεργειακή κοινότητα ανήκει σε δήμο, θα μπορούσε να μετατρέψει τη συγκοινωνία του σε ηλεκτρική για να πετύχει πιθανώς και δικούς του κλιματικούς στόχους. Και να τα τροφοδοτεί αυτά τα αυτοκίνητα με ενέργεια που παράγει. Στο εξωτερικό κάνουν και car sharing με αυτόν τον τρόπο», λέει η κ. Θεοδοσίου για τη μεγάλη παλέτα έργων στα οποία μπορούν να δραστηριοποιηθούν οι συνεταιρισμοί.
Καθυστερεί ο ηλεκτρισμός
Ωστόσο, παρά την πληθώρα των αιτήσεων που κατατίθενται, τα περισσότερα έργα δεν ηλεκτρίζονται. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, έχουν ηλεκτριστεί 1.487 έργα ισχύος 1.071 MW – αύξηση 34,3% σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2022 όπου τα ηλεκτρισμένα έργα ήταν συνολικά 360.
«Διαχρονικά, στις αντίστοιχες αναλύσεις που κάνουμε, βλέπουμε ότι υπάρχει ένα σημαντικό κενό ανάμεσα στο τι αιτούνται οι ενεργειακές κοινότητες και στον ρυθμό που ηλεκτρίζονται αυτά τα έργα», λέει η κ. Θεοδοσίου, προσδιορίζοντας ως βασική αιτία την έλλειψη ηλεκτρικού χώρου. Η μη δυνατότητα σύνδεσης στο δίκτυο (με αρμόδιους τον ΔΕΔΔΗΕ για τη χαμηλή – μέση τάση και τον ΑΔΜΗΕ για την υψηλή) μπορεί να επιφέρει ακόμα και πενταετείς καθυστερήσεις.
«Οι ίδιοι διαχειριστές των δικτύων βρίσκονται σε μια διαδικασία αναβάθμισης και εξέλιξης των δικτύων τους. Προφανώς και η ενεργειακή μετάβαση είναι και μια μετάβαση για τα δίκτυα. Πρέπει να προσαρμοστούν σε μια άλλη, καινούργια πραγματικότητα, το οποίο παίρνει χρόνο», εξηγεί η κ. Θεοδοσίου. «Από την άλλη, αυτό που μπορεί να γίνει και αφορά γενικά τις ενεργειακές κοινότητες είναι να χρηματοδοτηθούν προγράμματα που ενισχύουν υβριδικά συστήματα, δηλαδή και παραγωγή ενέργειας και αποθήκευσης. Με αυτόν τον τρόπο παίρνεις το βάρος από το δίκτυο και μπορείς να καταναλώνεις την ενέργεια που παράγεις χωρίς να το επιβαρύνεις. Υπάρχουν τέτοιες τεχνολογικές λύσεις και μπορούν να ξεκινήσουν να εφαρμόζονται πιλοτικά, θα πρέπει όμως να ενταχθούν σε κάποιο χρηματοδοτικό πλαίσιο», επισημαίνει.
Φαινόμενα στρέβλωσης
Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να έχουν και εμπορική δραστηριότητα, όπως να δρομολογούν έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπως και οι υπόλοιπες εταιρείες ΑΠΕ. «Ολα τα έργα των ενεργειακών κοινοτήτων δεν είναι αυτοπαραγωγής. Αυτοπαραγωγή είναι όταν παράγω την ενέργεια που καταναλώνω. Αλλά τα έργα μπορεί είναι και εμπορικά, με στόχο τα μέλη της ενεργειακής κοινότητας να βγουν στην αγορά και να πουλήσουν το ρεύμα που παράγουν, παίρνοντας πίσω ένα αντίτιμο συνήθως με ταρίφες», λέει η κ. Θεοδοσίου.
«Η πλειονότητα των έργων είναι εμπορικού χαρακτήρα. Δηλαδή, έχουμε 1.000 MW περίπου σε αυτή την κατηγορία και 7,5 MW στην αυτοπαραγωγή. Παρόλο που υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και πολλαπλασιάζονται κάθε φορά τα έργα της αυτοπαραγωγής, βλέπουμε ότι το χάσμα είναι μεγάλο μεταξύ των δύο κατηγοριών». Χαρακτηριστικά, οι αιτήσεις των έργων αυτοπαραγωγής αυξήθηκαν από 147 τον Νοέμβριο του 2022 σε 577 τον Αύγουστο του 2023.
Ηδη από τη θεσμοθέτηση των ενεργειακών κοινοτήτων το 2018, η αξιοποίησή τους έλαβε ευρέως χαρακτηριστικά επιχειρηματικές δραστηριότητας. «Αυτό εξορισμού δεν είναι προβληματικό, αλλά είδαμε και φαινόμενα στρέβλωσης στην αγορά. Υπήρχαν εταιρείες ΑΠΕ που γίνανε ενεργειακές κοινότητες για να πάρουν μια καλύτερη τιμή, για να ξεφύγουν από μία περιβαλλοντική αδειοδότηση ή τον ανταγωνισμό με τις άλλες εταιρείες ΑΠΕ. Προσπαθούμε νομοθετικά να περιοριστεί όλο αυτό», καταλήγει η κ. Θεοδοσίου.
Αν και τα οφέλη από τα εμπορικά έργα επιστρέφουν και πάλι στους πολίτες με τη μορφή μερισμάτων, οι αναλυτές του πεδίου της ενεργειακής μετάβασης επισημαίνουν τη σημασία της ενεργοποίησης των πολιτών στον τομέα της αυτοπαραγωγής, καθώς είναι η πιο άμεση και αποτελεσματική χρήση των ενεργειακών κοινοτήτων στην κατεύθυνση της δίκαιης και δημοκρατικής μετάβασης.
Γραφήματα: Παύλος Μεθόδιος, με στοιχεία από το Green Tank
Κεντρική Φωτογραφία: Shutterstock