«Πες μου ότι δεν θα χρειαστεί να βγω ξανά εκεί έξω», είχε πει η Μαρί στον Τζες σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας «Οταν ο Χάρι γνώρισε τη Σάλι», περιγράφοντας με έναν αναστεναγμό τον αγώνα που κρύβει το κυνήγι της αγάπης στη ζούγκλα της μεγαλούπολης. Πόσo μάλλον όταν βρίσκεσαι πια γύρω στα 50, έχεις παιδιά, μια τρελή καθημερινότητα και ο μόνος τρόπος να βγεις ξανά ραντεβού περιλαμβάνει κώδικες όπως το swipe right και το swipe left (μ’ αρέσει και δεν μ’ αρέσει αντίστοιχα στη γλώσσα του Tinder). Πιθανότατα ούτε ο Χάρι θα είχε γνωρίσει έτσι τη Σάλι.
Είναι μια πραγματικότητα κι ας περνάει κάτω από τα ραντάρ. Μπορεί το dating να έχει συνδεθεί με τα νιάτα, η αλήθεια είναι όμως ότι όλο και περισσότεροι 50άρηδες, άνδρες και γυναίκες, χρειάζεται να βγουν ξανά «εκεί έξω», να κάνουν νέες γνωριμίες, να εντοπίσουν πιθανούς συντρόφους, σε ένα σίκουελ που δεν υπολόγιζαν. Είναι που το «για πάντα» του γάμου δεν διαρκεί τελικά τόσο πολύ. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Αρχή, το 2022 τα διαζύγια έφτασαν τα 14.477, τσιμπημένα κατά 4% σε σχέση με το 2021 (η πανδημία οδήγησε πολλές ήδη προβληματικές σχέσεις στα άκρα), με το 65,6% (9.500 διαζύγια) εξ αυτών να αφορά γάμους που διήρκεσαν 10 και πλέον χρόνια. Τα περισσότερα διαζύγια αφορούν άτομα ηλικίας 40-44 ετών (άνδρες 17,8% και γυναίκες 20%) και άτομα ηλικίας 45-49 ετών (άνδρες 17,6% και γυναίκες 16,4%). Πρόκειται για άνδρες και γυναίκες που, αντίθετα με άλλες εποχές, νιώθουν ακόμα νέοι, έχουν άλλα 30 χρόνια ζωής μπροστά τους τουλάχιστον και δεν έχουν κανένα σκοπό να τα ζήσουν στη μοναξιά.
Ο κύκλος
Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα. Οπως λέει στην «Κ» η Δ., 52 ετών σήμερα, υπάλληλος γραφείου, διαζευγμένη και μητέρα ενός παιδιού στην εφηβεία, «σε αυτή την ηλικία τον κύκλο σου τον έχεις εξαντλήσει και είναι πολύ δύσκολο να τον διευρύνεις, στα μπουζούκια δεν πας και αν πας ο ανταγωνισμός θα είναι ανελέητος και το να ξεκινήσεις νέες δραστηριότητες απαιτεί απεριόριστο χρόνο και πόρους που δεν έχεις». Κάπως έτσι και η ίδια πείστηκε πέρυσι να ανοίξει προφίλ στο Tinder. Η αρχή ήταν δύσκολη. «Αν είχα βγει στο Σύνταγμα με τα βρακιά κατεβασμένα λιγότερη ντροπή θα ένιωθα. Αρχισα να το ξεπερνάω όταν συνειδητοποίησα ότι είναι πολύς κόσμος στην ίδια θέση, με την ίδια αμηχανία». Οταν μπήκε έψαχνε, αν όχι σύντροφο, μια ωραία παρέα. «Σταδιακά οι προσδοκίες περιορίστηκαν σε μια ωραία παρέα για ένα ποτό και ένα φαγητό». Οπως λέει, πάνω από το 80% των ανδρών δεν ψάχνει για σχέση στο Tinder, αλλά για κάτι εφήμερο. Δεν ήταν μόνο οι γυμνές φωτογραφίες που κατέκλυσαν την οθόνη της. «Οταν το πρώτο πράγμα που σε ρωτάει ο άλλος είναι το πού μένεις, του λες, και η απάντηση είναι “α, είναι πολύ μακριά”, καταλαβαίνεις τις προτεραιότητές του. Ενας με ρώτησε αν έχει πάρκινγκ η πολυκατοικία μου, προφανώς να μην ταλαιπωρηθεί να ψάχνει να παρκάρει στους γύρω δρόμους».
Τελικά δεν ξέρεις από πού θα σου ‘ρθει. Ενας κύριος που στο πρώτο ραντεβού με τη Δ. ήταν ένας κανονικός τζέντλεμαν, στο δεύτερο της ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να βγαίνει με γυναίκες που έχουν απεριποίητα άκρα (η Δ. δεν βάφει ποτέ τα νύχια των χεριών της λόγω δερματικών προβλημάτων). Swipe left.
«Η υπερπροσφορά προφίλ δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι μπορείς να βρεις εκεί έξω κάτι καλύτερο», λέει από την πλευρά της η Φ., γυμνάστρια, επίσης 52 ετών, με μεγαλύτερη εμπειρία από τη σύγχρονη dating σκηνή. «Είναι και ότι οι άνθρωποι σε αυτή τη φάση ζωής έχουν συχνά παιδιά, μπορεί να έχουν οικονομικά προβλήματα, να μη θέλουν να χάνουν χρόνο με κάτι που βλέπουν ότι δεν θα τραβήξει. Είχαμε μάθει ότι από μια ηλικία και μετά ο άνθρωπος πρέπει να συμβιβάζεται. Να μη ζητάει πολλά. Δεν είναι έτσι. Υπάρχουν πολλοί που ακριβώς επειδή βρίσκονται σε αυτή την ηλικία νιώθουν ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη να κάνουν πράγματα, να ερωτευτούν, να μη ζήσουν συμβατικά». Η ίδια μέσω Tinder έχει βρει και παρέα και σεξ μέχρι και έναν μεγάλο έρωτα που οδήγησε σε σχέση χρόνων. «Εχω πάρα πολλά χρόνια να γνωρίσω κάποιον έξω σε μπαρ. Και αν συμβεί, το πιθανότερο είναι να είναι παντρεμένος. Στην εφαρμογή, μπορείς να ξέρεις πού βαδίζεις. Να μη σπαταλήσεις τον χρόνο σου».
«Από τους 15 ανθρώπους που βγήκα τελικά ραντεβού, το 99% θα προτιμούσα να μην τους είχα συναντήσει ποτέ στη ζωή μου. Αλλά αυτή είναι η κοινωνία».
Η πρώτη διερευνητική επαφή είναι κρίσιμη. «Πριν από μερικές μέρες μιλούσα με έναν που ήταν πολύ ωραίος και ευγενικός και τελικά πίστευε στις ενέργειες και τις δονήσεις και δεν ήταν εμβολιασμένος. Από το αν ο άλλος θέλει παιδιά περισσότερο με ενδιαφέρει αν είναι ψεκασμένος ή φασίστας».
Και η Δ. θεωρεί ότι το Tinder σου δίνει τη δυνατότητα να προσεγγίσεις ανθρώπους που δεν θα προσέγγιζες ποτέ διαφορετικά. «Από τους 15 ανθρώπους που βγήκα τελικά ραντεβού, το 99% θα προτιμούσα να μην τους είχα συναντήσει ποτέ στη ζωή μου. Αλλά αυτή είναι η κοινωνία. Και στο Tinder γίνεται μια προβολή των ανδρών με τον τρόπο που έχουν μεγαλώσει στην Ελλάδα. Αυτοί είμαστε».
«Θέλει εξοικείωση»
Οπως όλα και η πλοήγηση στα dating apps θέλει εξοικείωση – και να φας τα μούτρα σου καμιά δυο φορές. Ο 50χρονος Σ., γραφίστας και διαζευγμένος εδώ και λίγα χρόνια, ήταν στην αρχή διστακτικός να εγγραφεί. Το αποτόλμησε πριν από τρία χρόνια μετά ένα αποτυχημένο φλερτ στην αναλογική ζωή (και όταν σιγουρεύτηκε ότι μπορεί να αποκλείσει τις επαγγελματικές του επαφές από το να τον βλέπουν online).
«Το πρώτο ραντεβού που έκανα ήταν λες και την είχα κάνει παραγγελία», λέει στην «Κ». «Ηταν μια αρχιτεκτόνισσα 38 χρόνων, με μεγάλο ενδιαφέρον σαν άνθρωπος. Μολονότι στο τσατ ήταν πολύ πρόσχαρη φαινόταν ότι είχε μια θλίψη κρυμμένη. Oταν βγήκαμε φάνηκε πιο καθαρά. Δεν θέλησε να προχωρήσουμε σε δεύτερο ραντεβού μολονότι δεν έσβησε ποτέ το προφίλ μου». Είναι κάτι σαν άγραφος κανόνας στο Tinder ότι αν δεν σε ενδιαφέρει ο άλλος μετά το ραντεβού, σβήνεις το προφίλ για να μην υπάρχουν παρερμηνείες. Αντίστοιχα ποτέ δεν φεύγεις από ένα ραντεβού που δεν θες να επαναληφθεί λέγοντας «θα τα ξαναπούμε».
Το επόμενο ραντεβού ήταν με μια κοπέλα που επίσης του άρεσε πολύ. «Πίνουμε ποτό και ξαφνικά μου λέει “θα πάμε στο δικό σου σπίτι ή στο δικό μου;”. Γελάω αμήχανα. Της εξηγώ ότι δεν χρησιμοποιώ την εφαρμογή για σεξ, δηλαδή ότι δεν είναι αυτή η προτεραιότητά μου. Τελικά της γύρισε το μάτι και άρχισε να φωνάζει “δηλαδή σου πέφτω λίγη; Εχεις δει τα μούτρα σου στον καθρέφτη;”. Μετά μου πέταξε ένα “έχασα τον χρόνο μου” και έφυγε». Διαπίστωσε με σκληρό τρόπο πόσο έχει αλλάξει το φλερτ από την εποχή που είχε γνωρίσει την πρώτη του γυναίκα. «Οι άνθρωποι κουβαλάνε πάνω τους όλη τους τη ζωή. Βλέπεις συμπεριφορές βιαστικές, άγχος να προλάβουμε. Σε ένα άλλο ραντεβού στην πρώτη μία ώρα μού είχε πει ότι έχει κάνει κρυοσυντήρηση ωαρίων και τι γνώμη έχω γι’ αυτό. Δεν ήξερα τι να απαντήσω και είπα απλώς “ωραία”».
Η βολική ανωνυμία και ο κερδισμένος χρόνος
Της Ειρήνης Παπαδάκη
Και ξαφνικά, κάποια ή κάποιος χωρίζει έπειτα από χρόνια γάμου, έχει κάνει παιδιά και έχει βρεθεί στα 45-50 «εκεί έξω» μόνη ή μόνος να προσπαθεί να προσδιορίσει εκ νέου ποιος/α είναι, «να ζήσει» και να «ξαναμάθει» το φλερτ και τον έρωτα. Ως κοινωνική ανθρωπολόγος μπορώ να σας πω ότι στην Ελλάδα έχει καταδειχθεί η σημασία της γονεϊκότητας και κυρίως της μητρότητας για την προσωπική «ολοκλήρωση» των ανθρώπων. Μετά την απόκτηση παιδιών, οι άνθρωποι, έχοντας εκπληρώσει αυτόν τον σκοπό, είτε μετά ένα διαζύγιο είτε συνεχίζοντας τον γάμο, έρχονται να αναδιαρθρώσουν, να επαναδιαπραγματευθούν και να δημιουργήσουν εκ νέου τη σεξουαλικότητά τους, απελευθερωμένοι από το άγχος του παιδιού. Φυσικά το διαζύγιο προκαλεί πολύ μεγαλύτερες ανατροπές και κάτω από καλές συνθήκες δίνει τον χώρο και τον χρόνο να ξαναδούν οι άνθρωποι την ερωτική τους κοινωνικότητα με νέους (και πολλές φορές απελευθερωτικούς) όρους. Μπορούν να ξαναθυμηθούν χωρίς περιορισμούς την ερωτική επιθυμία και απόλαυση, με νέους τρόπους, λεξιλόγια και εργαλεία, ένα από αυτά είναι οι εφαρμογές γνωριμίας.
Στις μέρες μας, πολύ περισσότεροι άνθρωποι μιλούν ανοικτά για τη σεξουαλικότητα, δίνοντας ένα άλλο σημασιολογικό βάρος στη σεξουαλική ζωή, ως αναπόσπαστο κομμάτι της υποκειμενικότητάς τους. Σαφώς κάτι έχει αλλάξει σε σύγκριση με το παρελθόν, όχι μόνο σε σχέση με τη σημασία που δίνουμε στο ερωτικό, αλλά και στους τρόπους που αναζητούμε και συνδεόμαστε με ερωτικούς συντρόφους. Οι εφαρμογές γνωριμίας είναι επίσης πολύ δημοφιλείς και σε νεότερες ηλικίες, σε ηλικίες που κάνουν ένα πλήθος πραγμάτων μέσω του Ιντερνετ και των εφαρμογών που παρέχει, οπότε για αυτές τις ηλικίες φαντάζει απολύτως «φυσιολογικό» να γνωρίζουν κόσμο (και) με τέτοιους τρόπους. Αντιθέτως, στους άνω των 45 αυτός δεν είναι ένας τρόπος γνωριμίας που θυμούνται από το παρελθόν τους, είναι κάτι καινούργιο, που στην αρχή αντιμετωπίζουν με αμηχανία και έκπληξη, γρήγορα όμως εξοικειώνονται. Κερδίζουν χρόνο, χρήμα, «καλύπτονται» από την ανωνυμία και επιλέγουν με τους όρους που θέτουν. Οι άνθρωποι άνω των 45 που ξαναβγαίνουν στη ζωή «εκεί έξω» για να φλερτάρουν, να κάνουν σεξ ή να γνωρίσουν κόσμο βρίσκουν εντέλει τις εφαρμογές γνωριμίας βολικές και συμβατές με τον τρόπο ζωής τους, που περιλαμβάνει εργασία, παιδιά, ατελείωτες υποχρεώσεις και ελάχιστο χρόνο για νέες γνωριμίες, που με τον «παλιό τρόπο» θα απαιτούσε πολλές ώρες σε στέκια, μπαράκια, λέσχες και γενικά ώρες σε μέρη που συχνάζουν οι άνθρωποι και που ίσως θα μπορούσαν να γνωριστούν σε ένα άλλο επίπεδο.
Η κ. Ειρήνη Παπαδάκη είναι επίκουρη (υπό διορισμό) καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ.
