«Δεν είμαι αντικοινωνικός, αλλά ούτε και κοινωνική πεταλούδα. Πάντως θέλω να πιστεύω ότι δεν είμαι “φυτό”», λέει χαμογελώντας ο 18χρονος Φίλιππος Φούφας. Θα δυσκολευόμουν να τον πιστέψω, καθώς πέρασε όλες τις τάξεις του γυμνασίου και του λυκείου με πάνω από 19 μέσο όρο, και στις φετινές Πανελλαδικές Εξετάσεις εισήχθη στη Νομική Σχολή Αθηνών πετυχαίνοντας το απόλυτο. Συγκέντρωσε 20.000 μονάδες. Αναλογιστείτε το: πήρε και από τους οκτώ βαθμολογητές των τεσσάρων μαθημάτων 20! Απίστευτο, ίσως μοναδικό στα χρονικά των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της σχεδόν τρίωρης κουβέντας μας μου «έβγαλε» ένα παιδί που βηματίζει στέρεα, έχει επίγνωση των επιλογών του και τις υποστηρίζει «σκληροπυρηνικά», όπως μου είπε κάποια στιγμή, αλλά χωρίς ψυχαναγκασμό. «Νομίζω πως “φυτό” είναι αυτός που ασχολείται μόνο με τα μαθήματα χωρίς να έχει άλλα ενδιαφέροντα», λέει. «Υπάρχει μυστικό επιτυχίας στις Πανελλαδικές;» τον ρωτάω. «Ο,τι και να πεις είναι κλισέ. Πρέπει να ακολουθεί ο καθένας το δικό του σύστημα μελέτης, χωρίς δοκιμασμένα πρότυπα», απαντάει.
Oσο τον περίμενα, στην είσοδο του κτιρίου της Νομικής Σχολής, χάζευα το αρχειακό υλικό της έκθεσης που οργανώθηκε στον χώρο για την εξέγερση των 2.500 φοιτητών της Φιλοσοφικής και της Νομικής, που θεωρείται προάγγελος του Πολυτεχνείου. Γελάει αμήχανα όταν τον ρωτάω εάν ξέρει κάτι για τα γεγονότα. «Τα έχω μάθει στο σχολείο. Δεν νομίζω ότι η δική μας η γενιά έχει διαφορετικά αιτήματα. Πάντα ζητούμενο είναι η οικονομική ευμάρεια, η καλή παιδεία, ο σεβασμός των δικαιωμάτων. Αλλά μιλάμε για διαφορετικές εποχές, άλλες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες. Εμείς είμαστε πιο πραγματιστές και μέσα από αυτό το πλαίσιο “διεκδικούμε” τη ζωή», λέει.
Ο Φίλιππος μεγάλωσε σε αστικό οικογενειακό περιβάλλον. Ο πατέρας είναι πολιτικός μηχανικός, η μητέρα χημικός. Ο μεγαλύτερος αδελφός σπουδάζει στο Τμήμα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του ΕΜΠ. Οι γονείς του επέλεξαν για τα παιδιά ένα ιδιωτικό σχολείο της Αθήνας και εκείνος ήταν από μικρός άριστος μαθητής. «Στο σπίτι υπήρχε η άποψη ότι είναι σημαντική η παιδεία. Για τον λόγο αυτόν είχε καλλιεργηθεί το κλίμα που με οδηγούσε να είμαι επιμελής στα μαθήματα. Ετσι από μικρός διάβαζα. Στο δημοτικό ήμουν πιο χαλαρός – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για ένα παιδί αυτής της ηλικίας. Δεν ένιωσα ποτέ να πιέζομαι με το διάβασμα. Αλλά από το γυμνάσιο μπήκα στο τριπάκι της αριστείας. Δεν ένιωθα “καμένος” από το διάβασμα, δεν ήμουν χωρίς παρέες. Ομως νομίζω ότι όταν προσπαθείς να είσαι άριστος, από αυτό αντλείς αυτοπεποίθηση και ταυτόχρονα δομείς την προσωπικότητά σου. Σε ένα βαθμό εθίζεται κάποιος με όλο αυτό», εξηγεί.
«Στη Β΄ και τη Γ΄ Λυκείου ο υποψήφιος ζει σε ένα πολύ τεχνητό περιβάλλον. Είναι χρονιές που όσοι θέλουν να πάνε καλά τις “καίνε”. Και εγώ νιώθω ότι είναι χαμένες χρονιές, θα μπορούσα να κάνω κάτι πιο δημιουργικό, πιο παραγωγικό. Αλλά πρέπει να στρώσεις τον κώλο σου κάτω για να περάσεις στο πανεπιστήμιο», λέει, κάνει παύση και μετά ρωτάει γελώντας: «Θα το γράψετε αυτό έτσι;».
«Ζήτημα τύχης»
Νομίζω πως τα όσα δηλώνει για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις μπορεί να συμπυκνώσουν τόσο τη φιλοσοφία του συστήματος που «κρατάει» εδώ και πέντε δεκαετίες, όσο και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζει τις εξετάσεις κάθε υποψήφιος. «Οι Πανελλαδικές έχουν ένα βαθμό αγγαρείας, δεν είναι σύστημα που χαρακτηρίζεται από ακρίβεια στην αξιολόγηση των δεξιοτήτων των υποψηφίων, η επιτυχία είναι σε ένα βαθμό ζήτημα τύχης. Για παράδειγμα, στα Αρχαία μελετούσαμε κείμενα του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, του Επίκουρου, αλλά δεν εμβαθύναμε σε αυτά. Αν πρέπει κάποιος μόνο να παπαγαλίσει το βιβλίο, δεν αποκομίζει κάτι. Αλλά δεν έχω απόλυτα αρνητικά γνώμη για τις Πανελλαδικές. Είναι ένα συντηρητικό, καταπιεστικό σύστημα που σε βάζει σε “κουτάκια” για να πετύχεις, που πρέπει να ακολουθήσεις τους κανόνες του. Ομως είναι ίδιοι κανόνες για όλους, τους γνωρίζεις από πριν – σε ποιο κομμάτι πρέπει να παπαγαλίσεις, για ποιο πεδίο οφείλεις να μελετήσεις συνδυαστικά την ύλη και να αναπτύξεις κριτική σκέψη. Ταυτόχρονα είναι ένα σύστημα αδιάβλητο, ενώ η διαδικασία της προετοιμασίας συμβάλλει στην καλλιέργεια κάποιων δεξιοτήτων, όπως το πείσμα, η αντοχή, η αποφασιστικότητα, η αυτοσυγκράτηση, η πειθαρχία. Είναι και αυτά μέρος της ζωής».
Ξεκάθαρος ήταν όταν τον ρώτησα εάν πίστευε ότι μπορούσε να βαθμολογηθεί και στα τέσσερα μαθήματα με 20. «Αν το πιστεύεις, νομίζω ότι δεν θα τα καταφέρεις», μου απάντησε στην αρχή. «Μα και το τριπάκι της αριστείας που ανέφερες πριν;», σχολίασα. «Ναι, στην Ιστορία και στα Λατινικά στόχευα στο 20, οπότε μάλλον το δέχθηκα ως φυσιολογικό. Στα Αρχαία ήταν για μένα έκπληξη να μην έχω έστω ένα μικρό λάθος, που να μου στερήσει κάποια μονάδα. Να ομολογήσω ότι πίστευα πως θα περάσω σε κάποια από τις τρεις νομικές σχολές της χώρας, αλλά κρατούσα και μια πισινή λόγω της Εκθεσης που είναι εξαιρετικά απρόβλεπτη. Ετσι το 20άρι στην Εκθεση, ναι, ήταν αδιανόητο. Δεν το πίστευα στην αρχή. Eνιωσα χαρά και υπερηφάνεια»…
«Eχεις κάνει σκασιαρχείο από κάποιο μάθημα στο πανεπιστήμιο;» ρωτάω. «Μπα! Είμαι συγκρατημένος, η πατίνα του σχολείου δεν φεύγει εύκολα. Στην αρχή η Νομική Σχολή είναι ψαρωτική, ιδίως όταν κάποιος δεν έχει γονείς δικηγόρους. Βομβαρδίζεσαι με νέα ορολογία. Είσαι χαμένος. Αφήστε που είναι και δύσκολη σχολή».
«Από το γυμνάσιο μπήκα στο τριπάκι της αριστείας. Δεν ένιωθα “καμένος” από το διάβασμα, δεν ήμουν χωρίς παρέες».
Δεν κομπλάρει που στη σχολή είναι ο πρώτος των πρώτων, και μάλιστα με το απόλυτο ρεκόρ των 20.000 μονάδων. «Γιατί, οι άλλοι φοιτητές είναι καλύτεροι; Το ίδιο “σκληροπυρηνικές” επιδόσεις έχουν για να εισαχθούν», σημειώνει γελώντας.
«Ακούμε δυστοπικές περιγραφές για τα δημόσια πανεπιστήμια, ιδίως όσοι πάμε σε ιδιωτικά σχολεία. Αλλά όχι, δεν είναι τριτοκοσμική η κατάσταση στα ελληνικά πανεπιστήμια. Και οι χώροι είναι αξιοπρεπείς, και οργάνωση υπάρχει. Κάποιες δήθεν στερεοτυπικές παθογένειές τους είναι μύθοι, από όσα ξέρω τουλάχιστον έως τώρα. Ηθελα να σπουδάσω στην Ελλάδα, γιατί να φύγω στο εξωτερικό; Δεν βλέπω τον λόγο», λέει όταν τον ρωτάω για τις πρώτες εντυπώσεις του από τη σχολή. Μάλιστα πήρε και δώρο από φοιτητική παράταξη. «Την πρώτη ημέρα η ΔΑΠ μας μοίρασε τον Αστικό Κώδικα σε φωτοτυπία», λέει γελώντας. «Οι αριστερές παρατάξεις μπαίνουν στα μαθήματα και κάνουν ανακοινώσεις –τώρα μιλούν πολύ για τα γεγονότα στη Γάζα–, μοιράζουν φυλλάδια. Βέβαια, συνολικά, περίμενα τις παρατάξεις πιο επιθετικές. Ισως προσεγγίζουν τους φοιτητές πιο επιδέξια. Από την άλλη, δεν έχουν την ισχύ που περίμενα και ό,τι ακούγαμε από τους γονείς», προσθέτει.
Αφησα σκόπιμα τελευταία την επόμενη ερώτηση. Ηθελα να έχει εξοικειωθεί με το κινητό τηλέφωνο που ηχογραφεί προκειμένου να μου απαντήσει για ένα γεγονός το οποίο σημαδεύει τη λήξη μιας δωδεκάχρονης σχολικής πορείας.
– Πήγες πενταήμερη εκδρομή ή προτίμησες να διαβάσεις;
– Οχι, δεν θα την έχανα με τίποτα. Ψηφίσαμε ανάμεσα στο εξωτερικό και το εσωτερικό. Επιλέξαμε εσωτερικό, και μετά Θεσσαλονίκη, Βόλος και Γιάννενα ήταν οι άλλες επιλογές. Προφανώς θέλαμε να εκτονωθούμε στα κλαμπ. Πιστεύω ότι τα «πολιτιστικά ταξίδια» σε μουσεία και εκθέσεις δεν αξίζουν με μπούγιο. Καλύτερα να τα κάνεις μόνος σου, με ηρεμία. Εφόσον είναι πενθήμερη σχολική εκδρομή με όλα τα παιδιά, υπάρχει μια αναπόφευκτη δόση… καφρίλας. Πήγαμε σε τουριστικά ρεμπετάδικα στα Λαδάδικα και σπάσαμε πλάκα. Είχαν το χειρότερο πρεζόκρασο που έχω δοκιμάσει, και μπανάνες.
– Φίλιππε, τι είναι πρεζόκρασο;
– Τι να σας πω! (γέλια) Είναι σαν το κρασί που πουλάνε στα περίπτερα!