Μόνο δύο εκ των παρακάτω ειδήσεων είναι ακριβείς:
• Σε συνέντευξη που είχε δημοσιευθεί τον περασμένο Απρίλιο, ο τότε υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης είχε δηλώσει ότι «οι ροές των δύο τελευταίων ετών είναι οι χαμηλότερες της δεκαετίας».
• Κατά τη διάρκεια του ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών πριν από τις εθνικές εκλογές του περασμένου Μαΐου, ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης Κυριάκος Βελόπουλος τόνισε ότι «η πράσινη ενέργεια δεν έχει ανεξαρτητοποιηθεί, δεν αποθηκεύεται».
• Ενόψει των ίδιων εκλογών, η Νέα Δημοκρατία είχε δημοσιοποιήσει σποτ με τίτλο «Για καθαρή και πιο φθηνή ενέργεια», στο οποίο ειπώθηκε ότι η Ελλάδα είναι έβδομη «στον κόσμο σε παραγωγή καθαρής ενέργειας».
• Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο και αναδημοσιεύθηκε σε διάφορες ελληνικές ιστοσελίδες, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρατηρήθηκε ταχύτερη γνωστική εξασθένηση σε άτομα άνω των 50 ετών.
Εχοντας ως εργαλεία την ερευνητική δημοσιογραφία και έναν αλγόριθμο, το Check4facts αριθμεί ήδη περισσότερες από 140 δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του.
Την εγκυρότητα των ειδήσεων εξέτασε το επιστημονικό πρόγραμμα Check4facts, το οποίο έχει στόχο να ελέγχει την αξιοπιστία του δημοσίου λόγου στην Ελλάδα. Η πρώτη φάση του προγράμματος, επιστημονικός υπεύθυνος του οποίου είναι ο Νίκος Δεμερτζής, καθηγητής του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο ΕΚΠΑ, διήρκεσε από το 2020 έως το 2022. Τότε το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας και αφορούσε τον έλεγχο της αξιοπιστίας δηλώσεων σχετικών με την εγκληματικότητα και το μεταναστευτικό. Εδώ και μερικούς μήνες, όμως, το πρόγραμμα έχει διευρυνθεί και πλέον εξετάζει και ειδήσεις γύρω από την κλιματική αλλαγή και την υγεία – πανδημία, ενώ υλοποιείται μέσω σύμβασης συνεργασίας μεταξύ εννιά φορέων, όπως είναι το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.
«Η δική μας προσπάθεια έγκειται στο ότι συνδυάζει τη σοβαρή ερευνητική δημοσιογραφία και τη μηχανική μάθηση», δήλωσε χθες ο κ. Δεμερτζής κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της δεύτερης φάσης του έργου στο κτίριο της Ενωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών. Πράγματι, το Check4facts είναι αποτέλεσμα του έργου τόσο της ομάδας ερευνητών, οι οποίοι ως επί το πλείστον απασχολούνται στο ΕΚΚΕ, όσο και της τεχνικής ομάδας του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά. Η δεύτερη έχει δημιουργήσει έναν αλγόριθμο που μπορεί να ξεχωρίσει τις δυνητικά μη έγκυρες ειδήσεις που προέρχονται από αναξιόπιστα μέσα. «Οταν το σύστημα βλέπει μια είδηση που δεν γράφει ονοματεπώνυμο συντάκτη, που έχει φανταχτερό τίτλο, συναισθηματικούς όρους, αυτά είναι στοιχεία που δημιουργούν ένα προφίλ – όταν συσσωρεύονται μπορεί και διακρίνει αν κάποια είδηση είναι προβληματική», λέει στην «Κ» ο κ. Δεμερτζής. Η μηχανική μάθηση είναι, τονίζει, υποβοηθητικό μέσο στο έργο τους. «Στο εξωτερικό», συμπληρώνει, «σχεδόν οι μισοί fact-checking οργανισμοί στηρίζονται μόνο σε μηχανική μάθηση – εμείς έχουμε και ερευνητική δημοσιογραφία».
Από τις παραπάνω δηλώσεις, σύμφωνα με την έρευνα του προγράμματος, οι δύο πρώτες –του κ. Μηταράκη και του κ. Βελόπουλου– είναι ανακριβείς. Για την επαλήθευση της πρώτης δήλωσης, οι ερευνητές ανέτρεξαν σε στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Για τον έλεγχο της δεύτερης παρέθεσαν πληροφορίες για τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, όπως είναι η αντλησιοταμίευση και οι συσσωρευτές, μεταξύ άλλων στοιχείων. Με αντίστοιχο τρόπο, αναζητώντας και παραθέτοντας επιστημονικά δεδομένα, επαλήθευσαν και τις δύο δεύτερες δηλώσεις, τις οποίες βρήκαν ακριβείς. Αυτά αποτελούν μόνο τέσσερα παραδείγματα ενός έργου που αριθμεί ήδη περισσότερες από 140 δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του Check4facts.
«Το έργο του ελέγχου της αξιοπιστίας των ειδήσεων είναι σημαντικό, γιατί στην Ελλάδα –πέραν ορισμένων πρωτοβουλιών κυρίως σε επίπεδο πρότζεκτ και των Ελληνικών Hoaxes– δεν υπάρχει κάτι δομημένο που να κάνει αυτή τη διαδικασία», λέει στην «Κ» η Βασιλική Γεωργιάδου, πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο. «Πρέπει κάπως να επαληθεύονται οι ειδήσεις, να ελέγχεται η αξιοπιστία της πληροφορίας», σημειώνει.
Ο κ. Δεμερτζής τόνισε πως έχουν επιδιώξει από την πρώτη στιγμή να μην εξαρτώνται από κανέναν, ούτε από έσοδα διαφημίσεων, για να μπορέσουν να διατηρήσουν την πλήρη ανεξαρτησία τους. Η περιορισμένη τους χρηματοδότηση, βέβαια, σημαίνει ότι οι πόροι του έργου –κι έτσι και το ανθρώπινο δυναμικό του– είναι επίσης περιορισμένοι. Αλλά χάρη στη σύμπραξη των φορέων, ο ίδιος είναι αισιόδοξος για το μέλλον.
«Θέλουμε να συνεχίσουμε να το στηρίζουμε», δήλωσε με τη σειρά του ο κ. Πλειώνης, διευθυντής και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, κατά τη διάρκεια της χθεσινής συνέντευξης Τύπου στην ΕΣΗΕΑ. «Τουλάχιστον», συμπλήρωσε, «η παρούσα διοίκηση στο Αστεροσκοπείο τη θεωρεί ευρηματικής κατεύθυνσης δράση».