Οι δύο άνδρες που μίλησαν στην «Κ» διαγνώσθηκαν με τον ιό του HIV πριν από περίπου 20 χρόνια. Μπορεί να έχουν μάθει να ζουν με την ασθένεια, όχι όμως με το στίγμα. Ολα αυτά τα χρόνια βίωσαν πρωτόγνωρο ρατσισμό· από το περιβάλλον και την εργασία μέχρι τα ελληνικά δικαστήρια. Οι ιστορίες τους δείχνουν ότι η καταπολέμηση των προκαταλήψεων είναι μια διαρκής, δύσκολη μάχη.
Ο Γιώργος ήταν 25 ετών όταν έμαθε πως είναι οροθετικός. Είχε πρησμένους λεμφαδένες και είχε κάνει μια σειρά εξετάσεων για να δει τι έχει. Οταν τον κάλεσαν στο νοσοκομείο για να του ανακοινώσουν τα αποτελέσματα και βρέθηκε σε μικρό δωμάτιο με αφίσες με μηνύματα για ασφαλές σεξ, αγχώθηκε. Η γιατρός φώναξε το όνομά του, αυτός την ακολούθησε και όταν είδε στο πέτο της άσπρης στολής το κόκκινο κορδελάκι, ένιωσε να μουδιάζει ολόκληρος. «Οταν μου το είπε, με κυρίευσε ο απόλυτος φόβος», λέει. Η γιατρός τον καθησύχασε. Με ένα χάπι την ημέρα, όλα θα ήταν υπό έλεγχο. Του έδωσε κουράγιο, αλλά και μια συμβουλή. «Μην το πεις πουθενά». Δεν την άκουσε. Με τη διευθύντρια της εταιρείας, όπου εργαζόταν, είχαν καλή σχέση και θεωρούσε ότι όφειλε να της πει την αλήθεια. Αρχικά εκείνη έδειξε συμπαράσταση και τον προέτρεψε να πάρει μερικές ημέρες άδεια. Οταν γύρισε στην εταιρεία, κατάλαβε πως τα «νέα» είχαν κυκλοφορήσει. Η εργοδοσία τού ανακοίνωσε πως έπρεπε να παραιτηθεί – οι υπάλληλοι είχαν αντιδράσει. Επιπλέον, του είπαν, υπήρχαν πρακτικά προβλήματα. Πώς θα καθαρίζονταν οι τουαλέτες κάθε φορά αφού τις χρησιμοποιούσε; Πώς θα συναναστρεφόταν τους συναδέλφους του χωρίς κίνδυνο;
«Ηταν η χειρότερη περίοδος της ζωής μου. Εχασα τη δουλειά μου, δεν τολμούσα να το πω στους γονείς μου, αισθανόμουν τελείως περιθωριοποιημένος», λέει σήμερα. Ο δικαστικός αγώνας που αποφάσισε να ξεκινήσει, παρότι αποδείχθηκε μια δύσκολη διαδικασία, του έδωσε δύναμη. «Ενιωθα πως πάλευα για το σωστό», εξηγεί. Τα πρώτα δύο δικαστήρια έκριναν πως η απόλυση ήταν παράνομη. Ο Αρειος Πάγος, όμως, δικαιολόγησε την επιχείρηση, πως ορθώς τον απέλυσε «για την εξασφάλιση της ηρεμίας των εργαζομένων καθώς και για την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας της επιχειρήσεως, που είχαν διαταραχθεί σοβαρώς εξαιτίας της σοβαρότατης και μεταδοτικής νόσου». Η απόφαση τον πλήγωσε. Στο άκουσμά της, ωστόσο, τότε δεν είχε αντιδράσει. Ισως επειδή οι δικηγόροι του του είχαν πει ότι η υπόθεση είχε κλείσει. Λίγους μήνες μετά, όμως, επικοινώνησαν μαζί του δύο Ελληνες δικηγόροι με έδρα την Αγγλία, η Βιργινία Μαντούβαλου και ο Γιώργος Λέτσας, και του εξήγησαν ότι παρότι θα ήταν δύσκολο ήταν διατεθειμένοι να το προσπαθήσουν. Και πράγματι, έγινε δεκτή η προσφυγή. Στο Στρασβούργο, οι δικηγόροι ισχυρίστηκαν –και το δικαστήριο το δέχτηκε– πως ο Αρειος Πάγος και άρα το ελληνικό κράτος όφειλε να τον είχε προστατεύσει. Πριν από 10 χρόνια ο Γιώργος δικαιώθηκε, σε μια απόφαση που θεωρείται σταθμός – η πρώτη στο συγκεκριμένο δικαστήριο για απόλυση λόγω HIV στον εργασιακό χώρο. Ελαβε αποζημίωση 13.000 ευρώ. Χρησιμοποίησε τα χρήματα για τις σπουδές του, αλλά το σημαντικότερο για τον ίδιο, ήταν μια ηθική δικαίωση.
Η διαρκής μάχη ενάντια στις προκαταλήψεις που δίνουν ο Γιώργος και ο Μιχάλης, οι οποίοι διαγνώσθηκαν με τον ιό πριν από μία εικοσαετία.
Ο Μιχάλης ήταν ήδη δυόμισι χρόνια στις Ενοπλες Δυνάμεις όταν διαγνώσθηκε με τον ιό. «Ηταν σαν να σε πλακώνει ξαφνικά μια ταφόπλακα. Θεωρούσα πως είχα μπροστά μου το πολύ πέντε χρόνια ζωής», εξηγεί. Ηταν τόσο μεγάλο το σοκ που δεν θυμάται καν τον γιατρό του ναυτικού νοσοκομείου να του λέει ότι θα περάσει υγειονομική επιτροπή. Ηταν Μεγάλη Πέμπτη όταν το έμαθε, Τρίτη του Πάσχα με συνοπτικές διαδικασίες απολύθηκε. Λίγους μήνες μετά, απευθύνθηκε στον Συνήγορο του Πολίτη. Τον συμβούλευσαν να κινηθεί δικαστικά. Από τη στιγμή που δεν δημιουργούσε κίνδυνο στο περιβάλλον του, ούτε μειωνόταν η ικανότητά του για εργασία, το δικαίωμα στην εργασία όφειλε να προστατευθεί. Η πορεία της υπόθεσης ήταν αποκαρδιωτική. Βγήκε η πρώτη ακυρωτική απόφαση της απόλυσης από το διοικητικό εφετείο, αλλά τον απέλυσαν μετά από μερικούς μήνες ξανά για τον ίδιο λόγο. Προσέφυγε ξανά στο διοικητικό δικαστήριο (2009) και όταν συνέβη το ίδιο, η υπόθεση δικάστηκε και τρίτη φορά το 2011. «Ηταν απλά αδύνατον να αποδοθεί δικαιοσύνη», σημειώνει σήμερα. Αποφάσισε πρόσφατα να προσφύγει κι εκείνος στο Στρασβούργο με δικηγόρο τον Βασίλη Σωτηρόπουλο.
Η έκβαση της υπόθεσης είναι σημαντική για τον ίδιο, αν και ξέρει ότι όσο υπάρχει η λέξη «AIDS» το στίγμα δεν φεύγει. Το βίωσε στο άμεσο περιβάλλον του, όταν λόγω της απόλυσης είχε αναγκαστεί να το πει στους γονείς του. «Προσπάθησα να τους εξηγήσω πως δεν θα πεθάνω, πως η ζωή συνεχίζεται. Δεν τους κρατάω κακία, οι άνθρωποι δεν γνώριζαν. Το πρόβλημα είναι ότι τότε δεν είχα προλάβει να το διαχειριστώ εγώ, ένιωθα πολύ ευάλωτος. Με το καιρό, βέβαια, με αγκάλιασαν. Με αγάπησαν ξανά».
Ο Γιώργος δεν το έχει πει στους γονείς του. Το είχε πει στα αδέλφια του, στους κοντινούς του φίλους, στη σχέση του. Η αγάπη και η στήριξή τους τον βοήθησαν να το αποδεχθεί. Εχει βιώσει ωστόσο κι εκείνος το στίγμα στα μικρά, καθημερινά. Οπως όταν μια φορά που πήγε στο ΚΕΠ για να ανανεώσει την κάρτα για τα μέσα μεταφοράς και έδωσε στον υπάλληλο τη γνωμάτευση αντί να δώσει το χαρτί με το ποσοστό αναπηρίας. «Παίρνοντάς τη στα χέρια του, τη διαβάζει, μου τη δίνει, παίρνει το οινόπνευμα, τρίβει τα χέρια του, και μου είπε “κύριέ μου, είναι λάθος αυτό το χαρτί, σας παρακαλώ φύγετε”».
Τέτοια περιστατικά είναι ο λόγος που δεν θέλησαν να μιλήσουν επωνύμως. Τα ονόματά τους δεν είναι τα πραγματικά. Ο «Γιώργος» ακολουθεί πλέον τη συμβουλή της γιατρού και δεν το λέει πουθενά. Ο «Μιχάλης» δεν το έχει πει στην επιχείρηση όπου δουλεύει και ούτε σκοπεύει. Παρότι η νομοθεσία τον προστατεύει ξέρει πως η πραγματικότητα εκεί έξω είναι διαφορετική. «Θα έβρισκαν άλλη αφορμή να με απολύσουν», θεωρεί. «Η θεραπεία λειτουργεί, η επιστήμη μάς έχει δώσει αυτό που πριν από χρόνια έμοιαζε αδύνατο, αλλά η κοινωνία μάς το στερεί».