Ρεβύθια αντί για βαμβάκι: Η δύσκολη εξίσωση της αλλαγής καλλιέργειας

Αύξηση των εντομολογικών προσβολών, μειωμένη παραγωγή και προβλήματα στην ποιότητα αντιμετωπίζουν τα τελευταία χρόνια οι παραγωγοί εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. 

Εκθεση της «Διανέοσις» με τίτλο «Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελληνική οικονομία», σκιαγραφούσε το 2017 τα προβλήματα που επιφέρουν στη γεωργία τα ακραία καιρικά φαινόμενα στη χώρα μας. Σύμφωνα με τα περισσότερα σενάρια, ανέφερε χαρακτηριστικά, οι περιοχές της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Μακεδονίας θα έχουν μειωμένη αγροτική παραγωγή καθώς σε βάθος χρόνου η αύξηση των θερμών ημερών σε συνδυασμό με τη μείωση της βροχόπτωσης θα ακυρώσει την ευνοϊκή συνθήκη, αφού θα απαιτείται και ενισχυμένη άρδευση των καλλιεργειών. 

Οι αγρότες βιώνουν εδώ καιρό τις αλλαγές αυτές και τις καταστροφικές τους συνέπειες. Πλην της ολοκληρωτικής σχεδόν καταστροφής που προκάλεσε το κύμα κακοκαιρίας Daniel στις καλλιέργειες των παρακάρλιων χωριών, ο Αχιλλέας Γεροτόλιος, αγρότης στο Σωτήριο, είχε ήδη βιώσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Οι κακοκαιρίες, οι καύσωνες και οι χαλαζοπτώσεις, που διαρκώς αυξάνονται την τελευταία δεκαετία στη χώρα μας, οδήγησαν, όπως λέει, τους αγρότες της περιοχής του στο να κάνουν αλλαγές στις καλλιέργειες: «Προσωπικά, έκανα μια στροφή πριν από μερικά χρόνια σε αμύγδαλο και όσπρια, αλλά δεν είχα καλά αποτελέσματα με το πρώτο, όπως και άλλοι συνάδελφοι. Το αμύγδαλο που έβαλα στο χωριό της γυναίκας μου, στην επαρχία Τυρνάβου δεν έχει προκόψει. Αλλά και το περασμένο καλοκαίρι, ο καύσωνας που εδώ στην Κάρλα μας έφτασε μέχρι και στους 45 βαθμούς Κελσίου, οδήγησε σε μείωση της παραγωγής καλαμποκιού. Από 1.700 κιλά που έπρεπε να πάρω, μάζεψα 1.300. Τα υπόλοιπα τα κατέκαψε η ζέστη. Ευτυχώς πάνε καλά τα όσπρια με τα οποία αντικαθιστώ τώρα όπως και πολλοί άλλοι το καλαμπόκι, αφού τα χωράφια άλλαξαν λόγω των κακοκαιριών σε μεγάλο βαθμό. Επίσης, εκεί όπου είχαμε βιομηχανική ντομάτα, επίσης ευπαθής καλλιέργεια και απαιτητική, τώρα βάζουμε σιτάρι, με τη λογική να μαζέψουμε κάτι την άνοιξη και το καλοκαίρι».

Αν δεν ασχολείσαι με τη γη και δεν την πιάνεις, δεν μπορείς να ξέρεις. Μας λένε να δοκιμάσουμε το κινόα, αλλά εμείς το ξέρουμε πως δεν θα ευδοκιμήσει.

Αγρότης με εμπειρία, ο κ. Γεροτόλιος αναφέρει πως οι συμβουλές που συχνά δίνονται στους αγρότες δεν είναι σωστές. «Αν δεν ασχολείσαι με τη γη και δεν την πιάνεις, δεν μπορείς να ξέρεις. Μας λένε να δοκιμάσουμε το κινόα, αλλά εμείς το ξέρουμε πως δεν θα ευδοκιμήσει».

Εναλλακτικές προσπαθούν να βρουν και οι καλλιεργητές στα Φάρσαλα προτιμώντας τα τελευταία χρόνια ως λιγότερο κοστοβόρες αλλά και λιγότερο ευπαθείς τις καλλιέργειες σε ρεβύθια, φασόλια και φακή, με το πρώτο όσπριο να τα πηγαίνει μάλιστα πολύ καλά. 

Σε κάθε περίπτωση, οι δοκιμές και οι αλλαγές για να δουν τι θα «πιάσει» έχουν ξεκινήσει σύμφωνα με τον Νίκο Γούσιο, αντιπρόεδρο στον συνεταιρισμό «Ενιπέας», εδώ και πολλά χρόνια λόγω των βίαιων εναλλαγών στις καιρικές συνθήκες. «Εκεί που κάποιος αγρότης έβαζε μόνο βαμβάκι, άρχιζε να το “σπάει” και με λίγη βιομηχανική ντομάτα ή όσπρια. Κάποιοι δοκιμάσαν δενδροκομικές καλλιέργειες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις δεν πήγαν καλά λόγω των παγετών. Δεν πετυχαίνουν όλες οι δοκιμές».

Συνοψίζοντας τη γενική εικόνα, ο Χρίστος Τσαντήλας, γεωπόνος, δρ Εδαφολογίας, πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού (ΕΛΓΟ) ΔΗΜΗΤΡΑ και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου ΕΝΑ, λέει στην «Κ» πως στον Κάμπο, πέρα από τις ακραίες καιρικές συνθήκες που κάνουν ολοένα και περισσότερο την εμφάνισή τους στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, το πρόβλημα επιδεινώνει και το γεγονός πως ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας έχει αρχίσει να στερεύει, ενώ το κόστος άντλησης νερού γίνεται ολοένα και πιο υψηλό. Την ίδια στιγμή, ο Daniel κατέστρεψε πολλές υποδομές ποτίσματος. «Το βαμβάκι, το καλαμπόκι, η βιομηχανική ντομάτα και οι μηδικές καλλιέργειες –βλ. τριφύλλι– είναι καλλιέργειες “θύματα” της κλιματικής κρίσης» μας λέει, εξηγώντας πως ως υδροβόρες που είναι, απαιτούν πολύ νερό, αλλά δεδομένου ότι καλλιεργούνται από την άνοιξη και έπειτα πλήττονται από την ανομβρία και τις παρατεταμένες ξηρασίες. Ετσι, οι «ξερικές καλλιέργειες» όπως τα όσπρια και το σιτάρι, κερδίζουν διαρκώς έδαφος. Eιδικά φέτος που έχει προηγηθεί η κακοκαιρία Daniel, τόσο ο κ. Γεροτόλιος όσο και ο κ. Γούσιος λένε πως το σιτάρι και τα όσπρια θα «μονοπωλήσουν» τις καλλιέργειες του Κάμπου.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η καλλιέργεια του σιταριού στην περιοχή τους θα αυξηθεί φέτος κατά 30% με 40% σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές.Μεγάλη αύξηση, κατά 50 με 60% θα έχουν και τα όσπρια στον Δήμο Ενιπέα.

Εκεί που κάποιος αγρότης έβαζε μόνο βαμβάκι, άρχιζε να το “σπάει” και με λίγη ντομάτα ή όσπρια. Κάποιοι δοκιμάσαν δενδροκομικές καλλιέργειες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις δεν πήγαν καλά λόγω των παγετών. Δεν πετυχαίνουν όλες οι δοκιμές.

Στην Κεντρική Μακεδονία, η αλλαγή καλλιεργειών είναι δυσκολότερη. Ο Αθανάσιος Σαρόπουλος, επικεφαλής του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής Μακεδονίας, δηλώνει πως «οι αλλαγές των κλιματικών συνθηκών επηρεάζουν ένα μεγάλο ποσοστό, κυρίως, των μόνιμων καλλιεργειών όπως τα δέντρα και τα αμπέλια.Οι σοδειές αυτές τροφοδοτούν τις βιομηχανίες παραγωγής και μεταποίησης». Σύμφωνα με τον ίδιο, ειδικά το 2023 σε ροδάκινα, σταφύλια, μήλα και αχλάδια καταγράφηκαν μεγάλα ποσοστά μείωσης στην παραγωγή. Ο κ. Σαρόπουλος τονίζει πως στις περιπτώσεις που έχει δημιουργηθεί μια οικονομική αλυσίδα γύρω από την καλλιέργεια, η αλλαγή της ή η μετατοποίησή της αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. 

Πλέον στην καρδιά του καλοκαιριού βρέχει συνεχόμενα δύο έως και τρεις ημέρες και το βράδυ η θερμοκρασία φτάνει τους 16 βαθμούς. Αυτά είναι ανήκουστα πράγματα.

Ροδακινοπαραγωγός τρίτης γενιάς στην Ημαθία, ο Βαγγέλης Καραΐνδρος είδε τις καιρικές συνθήκες στην περιοχή να αλλάζουν από το 2015: έντονες και παρατεταμένες βροχοπτώσεις εναλλάσσονται με συνεχόμενες ημέρες καύσωνα και ξηρασίας. Οπως περιγράφει μιλώντας στην «Κ» η περιοχή ήταν συνηθισμένη το καλοκαίρι σε σύντομες μπόρες. «Πλέον στην καρδιά του καλοκαιριού βρέχει συνεχόμενα δύο έως και τρεις ημέρες και το βράδυ η θερμοκρασία φτάνει τους 16 βαθμούς. Αυτά είναι ανήκουστα πράγματα». Ως αποτέλεσμα αυτών, κάποια ροδάκινα χαλάνε, κάποια δεν φτάνουν ποτέ το επιθυμητό μέγεθος, ενώ κάποια αποκτούν δυσμορφίες που τους δημιουργούν προβλήματα έπειτα στην εμπορία. «Αποδιοργανώνονται οι ροδακινιές. Ακόμα και φαινομενικά να μην έχουν πρόβλημα, έχουν υποστεί στρες».

Εχοντας ολοκληρώσει σπουδές Γεωπονίας, ο 38χρονος παραγωγός «απλώνει» όπως είπε την καλλιέργεια του ροδάκινου μέσα στον χρόνο ώστε η συγκομιδή να γίνεται σε διαφορετικές περιόδους μέσα στο καλοκαίρι και το ακραίο φαινόμενο που θα έρθει να επηρεάσει μόνο ένα τμήμα της παραγωγής. Πλέον σε κάποια στρέμματα εγκατέστησε και φωτοβολταϊκά. «Το να αλλάξουμε μοντέλο καλλιέργειας για να προσαρμοστούμε στην κλιματική κρίση είναι δύσκολη συζήτηση. Απαιτούνται λεφτά, επενδύσεις στην τεχνολογία αλλά και να πείσεις τους εμπόρους και τους καταναλωτές ότι ένα ροδάκινο πιο ροζ, και όχι τόσο κόκκινο, είναι εξίσου καλό. Το απλό είναι και δύσκολο», υπογράμμισε. 

Ο κ. Σαρόπουλος υπογραμμίζει ότι η χώρα πρέπει να επενδύσει στην έρευνα προκειμένου να βρει πιο ανθεκτικές ποικιλίες. Στην Ιταλία για παράδειγμα, όπως είπε, άλλαξαν την ποικιλία ακτινιδίου που καλλιεργούσαν σε κιτρινόσαρκη, ώστε να είναι πιο ανθεκτική στη ζέστη. «Η Ελλάδα έχει ήδη αργήσει». 

Το να αλλάξουμε μοντέλο καλλιέργειας για να προσαρμοστούμε στην κλιματική κρίση είναι δύσκολη συζήτηση. Απαιτούνται λεφτά, επενδύσεις στην τεχνολογία αλλά και να πείσεις τους εμπόρους και τους καταναλωτές ότι ένα ροδάκινο πιο ροζ, και όχι τόσο κόκκινο, είναι εξίσου καλό.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Βασίλης Βρουλίτης, γραμματέας της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Περιφέρειας Πελοποννήσου (ΟΑΣΠΠ). «Σε Μεσσηνία και Κορινθία οι αγρότες “γυρίζουν” τις καλλιέργειες αμπελιών και μαύρης κορινθιακής σταφίδας, σε ελιές τα τελευταία τρία χρόνια. Aλλοι γίνονται βιομηχανικοί εργάτες. Το περασμένο καλοκαίρι, ο περονόσπορος, ασθένεια οι επιπτώσεις της οποίας εντείνονται εξαιτίας των ακραίων καιρικών φαινομένων, κατέστρεψε πολλές σοδειές σταφυλιών. Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι πως τεχνικές και καινοτομίες υπάρχουν για να εφαρμοστούν και εφαρμόζονται ήδη στο εξωτερικό. Βούληση απαιτείται για να ενισχυθούν οι αγρότες και έργα».