Αυξητική τάση, περίπου 15%, παρουσιάζει ο αριθμός των ενηλίκων που παρακολουθούν τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας ανά την Ελλάδα(ΣΔΕ). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι μαθητές που παρακολουθούν και τους δύο κύκλους του σχολείου έχουν αυξηθεί την περίοδο 2016-2021 από 5.241 στους 6.194, και σχεδόν το 1/6 αυτών βρίσκονται στην Κεντρική Μακεδονία. Τα στοιχεία αυτά καθώς και την βαθμολογία των ΣΔΕ από τους μαθητές, παρουσίασε σε ημερίδα που διοργάνωσε το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ.
Αυξάνονται μαθητές και σχολεία
Μέρος της αύξησης αυτής φαίνεται να οφείλεται στο ποσοστό των προσφύγων και των μεταναστών που επιλέγουν να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα στα συγκεκριμένα σχολεία. Το ποσοστό των αλλοδαπών μαθητών αυξήθηκε τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο από 25,5% στο 33,6%, ενώ σε κάποιες περιφέρειες μάλιστα, όπως στη Θεσσαλία και στο Νότιο Αιγαίο, το ποσοστό είναι ακόμα μεγαλύτερο, φτάνοντας το 53,3% και το 43,6% αντίστοιχα. Ανάλογα με τους μαθητές, αύξηση περίπου 10% σημειώθηκε και στα ίδια τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας που πλέον αριθμούν τα 99 σε όλη την Ελλάδα (από 82 που ήταν).
«Η παρουσία των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας στην Ελλάδα –παρά τα σημαντικά προβλήματα– εδώ και χρόνια εμφανίζει μια σταθερή και σταδιακά αύξουσα πορεία», δήλωσε μιλώντας στην «Κ» ο Νίκος Φωτόπουλος, αν. καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός διευθυντής ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ. Δίνοντας τη δική του ερμηνεία, αναφέρει πως η αύξηση αυτή οφείλεται στην «ουσιαστική προσφορά του θεσμού και στο αξιόλογο έργο που προσφέρει, σε μια εποχή που η ανάγκη για μάθηση είναι έντονη, αφού έστω και η πιστοποίηση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης αποτελεί βασική προϋπόθεση τόσο κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης όσο και κινητικότητας».
Ποιοι προτιμούν τα ΣΔΕ
Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας είναι δημόσια σχολεία ενηλίκων που απευθύνονται σε όσους δεν έχουν ολοκληρώσει την 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα σχολεία εντάσσονται στο πεδίο της Διά Βίου Μάθησης, και το πρόγραμμα σπουδών τους είναι πιο ευέλικτο από αυτό της τυπικής μάθησης. Η ολοκλήρωση των δύο κύκλων σπουδών και η αποφοίτηση δίνει τη δυνατότητα απόκτησης τίτλου Γυμνασίου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, περίπου 4 στους 10 μαθητές είναι γυναίκες, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας αυτών έχει ανέβει ελάχιστα από τα 39 στα 42 έτη, με τον μέσο όρο ηλικίας των γυναικών να φτάνει το 2021 τα 44 χρόνια.
Αυτό είναι και το προφίλ που συνήθως συναντάει ο Παναγιώτης Τουζένης, διευθυντής στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Μυτιλήνης, την πόρτα του οποίου περνάνε ενήλικοι, κοντά στην ηλικία των 40, που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και είτε για προσωπικούς είτε για οικονομικούς λόγους δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν την 9ετή εκπαίδευση, που πλέον είναι απαραίτητη για κάθε επαγγελματική δραστηριότητα. Οπως περιγράφει, τα κίνητρα των μαθητών ποικίλλουν: από το να βρουν σταθερή εργασία μέχρι το να ξεχαστούν και να αποκτήσουν μια δημιουργική ζωή. Για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες,το κίνητρο μπορεί να είναι να μάθουν καλύτερα ελληνικά και να μπορέσουν έπειτα να δώσουν εξετάσεις ελληνομάθειας για την ιθαγένεια. «Στα χωριά πηγαίνουμε πόρτα-πόρτα. Θα εκπλαγείτε από το πόσοι δεν έχουν ολοκληρώσει την 9ετή φοίτηση»
Δεν υπάρχει αυστηρό πρόγραμμα σπουδών. Οι μαθητές θέλουν ενδιαφέροντα και πρακτικά μαθήματα. Παράλληλα, στο σχολείο έχουμε και συμβούλους σταδιοδρομίας και ψυχολόγο ενώ αυτό που έχει βοηθήσει πολύ τους μαθητές είναι ότι τους στηρίζουμε ώστε πάρουν πιστοποιήση σε πληροφορική και αγγλικά, τα οποία μοριοδοτούνται στο ΑΣΕΠ.
Ο κ. Τουζένης υπογραμμίζει πως το κλειδί γα την επιτυχία του ΣΔΕ είναι η προσαρμογή κάθε φορά στις ανάγκες του εκπαιδευόμενου. «Δεν υπάρχει αυστηρό πρόγραμμα σπουδών. Οι μαθητές θέλουν ενδιαφέροντα και πρακτικά μαθήματα. Παράλληλα, στο σχολείο έχουμε και συμβούλους σταδιοδρομίας και ψυχολόγο ενώ αυτό που έχει βοηθήσει πολύ τους μαθητές είναι ότι τους στηρίζουμε ώστε πάρουν πιστοποιήση σε πληροφορική και αγγλικά, τα οποία μοριοδοτούνται στο ΑΣΕΠ». Ο διευθυντής πιστοποιεί την ευεργετική συμβολή των ΣΔΕ στις ζωές κάποιων ανθρώπων μιλώντας με παραδείγματα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται σε μια 43χρονη εκπαιδευόμενη από ορεινό χωριό της Λέσβου, την οποία η οικογένεια της οδήγησε νωρίς στον γάμο με αποτέλεσμα να μην ολοκληρώσει ποτέ το σχολείο. Η γυναίκα πήγε στο σχολείο για να συνεχίσει αυτό που σταματησε χωρίς τη θέλησή της. Κατάφερε να πάρει πτυχίο Lower και ECDL και πλέον παρακολουθεί εσπερινό ΕΠΑΛ. Ο διευθυντής του σχολείου σημείωσε πως περίπου το 35% των μαθητών του συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους στο εσπερινό ΕΠΑΛ καθώς αποκτώντας επαφή με την εκπαίδευση σε ένα πιο ελεύθερο και δημιουργικό πλαίσιο τονώνεται η αυτοπεποίθησή και η αυτοεκτίμησή τους και βλέπουν πώς μπορεί να αλλάξει η ζωή τους.
Το 15% διακόπτει τη φοίτηση
Το ΣΔΕ Μυτιλήνης αποτελεί παράδειγμα δραστήριου και εξωστρεφούς σχολείου. Διοργανώνει ομιλίες με διάφορους επαγγελματίες και καθηγητές πανεπιστημίου, απασχολεί συμβούλους σταδιοδρομίας, έχει χορωδία, προσφέρει δυνατότητες δωρεάν μετακίνησης και συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Ωστόσο μόλις λίγοι περισσότεροι από τους μισούς μαθητές που εγγράφονται σε αυτό, καταφέρουν να αποφοιτησουν. Ο κ. Τουζένης διευκρίνισε πως ακόμα και αν δεν αποφοιτησουν την ίδια χρονιά, θα αποφοιτησουν τις επόμενες ή θα ξαναγυρίσουν μετά από 1-2 χρόνια.
Στην έρευνα που παρουσιάστηκε, το 14,8% των μαθητών διέκοψε τη φοίτηση σε ΣΔΕ το σχολικό έτος 2020-2021, ενώ για την ίδια χρονιά από τον Β’ κύκλο απορρίφθηκε το 13% των μαθητών και το 6% έλαβε εξάμηνη παράταση.
Σε σχετική έρευνα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, σε δείγμα 62 μαθητών που εγκατέλειψαν την εκπαιδευτική διαδικασία, το 32,3% παρουσίασε ως λόγο τις «επαγγελματικές υποχρεώσεις», το 27,4% την «έλλειψη χρόνου», το 24,2% τις «οικογενειακές υποχρεώσεις». Αλλοι λόγοι που προέβαλαν ήταν ζητήματα απόστασης, υγείας, και θέματα διαπροσωπικών σχέσεων με συμμαθητές και εκπαιδευτικούς. Εμβαθύνοντας στους λόγους μη ολοκλήρωσης της φοίτησης τους, το 42% των ερωτώμενων σημείωσε ότι το πρόγραμμα δεν το βοήθησε να εμπλουτίσει τις γνώσεις του, το 1/3 συμφώνησε ότι τα ΣΔΕ δεν κατάφεραν να τους ανοίξουν νέους επαγγελματικούς δρόμους ενώ το 29% θεωρεί ότι τα ΣΔΕ απείχαν πολύ από τις προσδοκίες τους.
Ανάγκη για ανανέωση
«Το ΣΔΕ πρέπει να ανανεωθεί και από πλευράς περιεχομένου και από πλευράς εκπαιδευτών, καθώς στα ΣΔΕ εργάζονται αρκετοί ωρομίσθιοι που δεν έχουν την κατάρτιση που χρειάζεται για να εκπαιδεύσουν ενήλικες», σημείωσε σχολιάζοντας τα παραπάνω αποτελέσματα ο Μανώλης Κουτούζης, καθηγητής και Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Οπως τόνισε, τα ΣΔΕ που έχουν αποκτήσει ένα πολύ καλό όνομα, χρειάζεται να διασυνδεθούν και με άλλες δια βίου μάθησης δομές και να αποκτήσουν νέο προσανατολισμό.
Την εξέλιξη για ανάπτυξη και εξέλιξη του θεσμού τόνισε και ο κ. Φωτόπουλος εστιάζοντας μεταξύ άλλων στην ενίσχυση υλικοτεχνικής υποδομής, την επιμόρφωση στην εκπαίδευση ενηλίκων αλλά και στην ανάγκη για σταθερές οργανικές θέσεις καθώς οι ωρομίσθιοι έρχονται πολύ καθυστερημένα και αναγκάζονται σε παράλληλες μορφές απασχόλησης με συνέπεια να μην συνδέονται «οργανικά» με το θεσμό όταν η θέση τους είναι επισφαλής και αβέβαιη.