«Αυτός που το ξεκινάει, δύσκολα το σταματάει ακόμη κι αν συλληφθεί» λέει στην «Κ» αστυνομική πηγή περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο δρουν τα κυκλώματα αρχαιοκάπηλων στη χώρα μας. «Οι αρχαιοκάπηλοι συνήθως δρουν σε σπείρες και όχι ατομικά. Γι’ αυτό και όπως έχει διαπιστωθεί, τα κυκλώματα είναι καλά οργανωμένα, με στεγανά και δύσκολα προσβάσιμα» σημειώνει.
Οι δυτικές χώρες παραδοσιακά αποτελούν τους τελικούς προορισμούς των αρχαιοτήτων, καθώς βρίσκονται στην κορυφή από πλευράς ζήτησης. Πολλά μουσεία σε αυτές τις χώρες συχνά «πείθονται» εύκολα για την προέλευση των αντικειμένων και προχωρούν στην απόκτησή τους χωρίς να εξακριβώνουν με σαφήνεια την προέλευσή τους.
Το προφίλ των δραστών
Από τις υποθέσεις που έχουν εξιχνιαστεί, προκύπτει ότι το 87% των αρχαιοκάπηλων ήταν άνδρες και το 13% γυναίκες. Συνήθως η ηλικία τους κυμαίνεται από 30 έως και 70 ετών και το μοναδικό κίνητρο είναι τα οικονομικά οφέλη. Συνήθως έχουν διεθνείς διασυνδέσεις και είναι άνθρωποι με ειδικές γνώσεις, δηλαδή γκαλερίστες, έμποροι τέχνης ή ζωγράφοι.
Είναι γνώστες των περιοχών όπου υπάρχουν αρχαιότητες, έχουν έμπιστους και δοκιμασμένους συνεργάτες και δρουν με υπομονή και έπειτα από άριστα καταστρωμένο σχέδιο. Στις επικοινωνίες τους συστήνονται με ψευδώνυμα, χρησιμοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία και συνδιαλέγονται μεταξύ τους κωδικοποιημένα.
«Με τσάπες και φτυάρια σκάβουν τη νύχτα»
Ενας από τους τρόπους δράσης των αρχαιοκάπηλων είναι οι λαθρανασκαφές. «Δεν αποτελεί μία επιστημονικού τύπου ανασκαφή, αλλά διεξάγεται κάτω από πιεστικές συνθήκες, συνήθως κατά τη διάρκεια της νύχτας, χρησιμοποιώντας εκσκαφείς, τσάπες, φτυάρια, κασμάδες και αξίνες» λένε στην «Κ» πηγές από την ΕΛ.ΑΣ.
Επίσης, η κλοπή αρχαιοτήτων και γενικά έργων τέχνης αποτελεί μια διαχρονική πραγματικότητα. «Στόχος σε αυτή την περίπτωση είναι τα μουσεία και οι ιδιωτικές συλλογές, με τα κλαπέντα αντικείμενα να καταλήγουν στη συνέχεια σε οίκους δημοπρασιών ή να αγοράζονται κατευθείαν από συλλέκτες» σημειώνουν πηγές της ΕΛ.ΑΣ.
Το νόμισμα του Πάνα
Μία από τις σημαντικότερες και πιο «δύσκολες» εξιχνιάσεις, όπως τη χαρακτηρίζουν, ήταν αυτή του χρυσού νομίσματος του Πάνα.
Ηταν 16 Σεπτεμβρίου όταν αρχαιοκάπηλοι είχαν κανονίσει να γίνει η αγοραπωλησία στο Παλαιό Φάληρο. Οι έμπειροι αστυνομικοί του Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων που ερευνούσαν μήνες την υπόθεση, έφτασαν στα ίχνη τους, αποτρέποντας τη συνάντηση αγοραπωλησίας.
Οι αρχαιοκάπηλοι όταν αντιλήφθηκαν ότι είναι υπό παρακολούθηση εξαφανίστηκαν αφήνοντας 31 αρχαιότητες τυλιγμένες σε κουβέρτες, περιμετρικά του γηπέδου του Τάε Κβον Ντο στο Παλαιό Φάληρο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, φαίνεται να είχαν τσιλιαδόρο στη γύρω περιοχή, ο οποίος και τους ειδοποίησε.
Τα αντικείμενα ήταν κυρίως πήλινα ειδώλια, αλλά και δύο μαρμάρινες λήκυθοι με ανάγλυφες παραστάσεις. Εκεί βρέθηκε και το σπάνιο χρυσό νόμισμα-στατήρα Παντικαπαίου Κριμαίας, βάρους 9,2 γραμμαρίων.
Ελληνιστική ή ρωμαϊκή περίοδος
Σάββατο 11 Μαρτίου, οι αστυνομικοί του Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων προχώρησαν στη σύλληψη 2 ανδρών, ενός 56χρονου και ενός 80χρονου, στη Χαλκίδα και στο Χαλάνδρι για αρχαιοκαπηλία και κατοχή όπλων.
Επειτα από πληροφορία στους αστυνομικούς για πώληση αρχαίων αντί 50.000 ευρώ σε αγοραστή στην περιοχή της Χαλκίδας, συγκροτήθηκε κλιμάκιο. Εντοπίστηκε ο 56χρονος, έχοντας μέσα στο αυτοκίνητο του μαρμάρινο αντικείμενο, με ανάγλυφη παράσταση κεφαλής ίππου, διαστάσεων 17χ20χ6 cm, το οποίο χρονολογείται στην ελληνιστική ή ρωμαϊκή περίοδο (3ος αιώνας π.Χ. έως 2ο αιώνα μ.Χ.).
Οπως προέκυψε, ο 56χρονος το είχε προμηθευτεί από τον 80χρονο συλληφθέντα, ο οποίος είχε στο σπίτι του στο Χαλάνδρι χριστιανικές εικόνες, μεταλλικά δαχτυλίδια και πλήθος νομισμάτων.
Η πολιτιστική κληρονομιά που δεν πρόλαβε να κλαπεί το 2023
Στις 26 Μαρτίου συνελήφθησαν τρεις αρχαιοκάπηλοι, οι οποίοι είχαν κανονίσει ραντεβού αγοραπωλησίας στο Χιλιομόδι Κορινθίας.
Σκόπευαν να πουλήσουν πλήθος αρχαίων, μεταξύ αυτών πήλινα ειδώλια, 19 αρχαία νομίσματα και 17 νομίσματα ρωμαϊκών χρόνων.
Ενας ακόμη αρχαιοκάπηλος, 42 ετών, συνελήφθη στις 27 Ιουλίου στην Κόρινθο. Τότε είχαν βρεθεί 25 χάλκινα νομίσματα ρωμαϊκών και υστερορωμαϊκών χρόνων, ανιχνευτής μετάλλων, θραύσμα αγγείου ύστερων ρωμαϊκών χρόνων, 3 τμήματα λαιμού και χείλους δίωτων αμφορέων ύστερων ρωμαϊκών χρόνων, πήλινο ειδώλιο όρθιας γυναικείας μορφής, ελληνιστικών χρόνων και χάλκινο ανδρικό ειδώλιο.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως αναφέρουν άτομα που γνωρίζουν καλά τη δράση αυτών των κυκλωμάτων, οι αρχαιοκάπηλοι προτιμούν να πωλούν σε τμήματα τις αρχαιότητες προκειμένου να αποκομίζουν μεγαλύτερα κέρδη.
Τρίτη 17 Οκτωβρίου, δύο αρχαιοκάπηλοι συνελήφθησαν στα Γιάννενα. Η πληροφορία στους αστυνομικούς του Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων αφορούσε μία 59χρονη η οποία είχε στην κατοχή της αρχαία και σκόπευε να τα πουλήσει. Η αγοραπωλησία δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ και οι αρχαιότητες κατασχέθηκαν. Η συγκεκριμένη έρευνα οδήγησε τους αστυνομικούς και στα ίχνη ενός 64χρονου, ο οποίος είχε κανονίσει να πουλήσει 2 αμφορείς ρωμαϊκών χρόνων.
Οι αρχαιότητες παραδόθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων και στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων.
Τέλη Οκτώβρη, οργανώθηκε και υλοποιήθηκε από τις Αρχες, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, στοχευμένη έρευνα σε μονή της Παιανίας με τη συνδρομή κλιμακίου αρχαιολόγων με ειδικότητα στη Βυζαντινολογία για τον εντοπισμό τριών εκκλησιαστικών εικόνων που είχαν κλαπεί από άλλο μοναστήρι το 2012.
Από την έρευνα στους χώρους της μονής, εντοπίστηκαν στο αρχονταρίκι οι 3 εικόνες που αναζητούνταν και βρέθηκαν ακόμη 4 εικόνες και ξυλόγλυπτα βημόθυρα. Οπως διαπιστώθηκε, είχαν κλαπεί πριν από χρόνια από μοναστήρια και εκκλησίες στους νομούς Ιωαννίνων και Ευρυτανίας.
Ενας 56χρονος στη Σπάρτη, στις 19 Νοεμβρίου, συνελήφθη την ώρα που ετοιμαζόταν να πουλήσει αντί 20.000 ευρώ ένα χάλκινο ειδώλιο ζώου αρχαίων χρόνων και τμήμα χάλκινης επίθετης λαβής από μεγάλο ανοιχτό αγγείο, με μορφή μετωπικής μέδουσας.