Το τηλεφώνημα του ανώνυμου πληροφοριοδότη το πρωί της περασμένης Τετάρτης έγινε την κατάλληλη στιγμή. Οι αστυνομικοί έπρεπε να κινηθούν γρήγορα. Είχαν στη διάθεσή τους περίπου τρεις ώρες εάν ήθελαν να αποτρέψουν την παράνομη αγοραπωλησία δεκάδων παλαιών εκκλησιαστικών εικόνων στο Μοσχάτο. Πράγματι, το ύποπτο όχημα, ένα κίτρινο Daihatsu, βρισκόταν σταθμευμένο στη διεύθυνση που τους είχε υποδειχθεί και στο εσωτερικό του έκρυβε 55 εικόνες.
Στη θέα των αστυνομικών ένα άτομο, πιθανότατα ο επίδοξος αγοραστής, διέφυγε τρέχοντας, ενώ συνελήφθη ένας άντρας 43 ετών. Αποδείχθηκε ότι ήταν παλιός γνώριμος των Αρχών για συναφείς υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας. Το 2017 είχε συλληφθεί μαζί με συνεργό του στην περιοχή του Ισθμού της Κορίνθου. Στο αυτοκίνητό τους είχαν κρύψει μέσα σε σάκο, κάτω από τη θέση του συνοδηγού, έναν κούρο κομμένο σε τέσσερα κομμάτια, συνολικού μήκους 47 εκατοστών. Το αγαλματίδιο είχε σμιλευθεί από μάρμαρο της Νάξου και χρονολογείται στην αρχαϊκή περίοδο. Επρόκειτο να πουληθεί προς 200.000 ευρώ. Σε έρευνα που είχε ακολουθήσει στην οικία ενός εκ των δύο συλληφθέντων τότε, είχαν εντοπιστεί και φωτογραφίες εκκλησιαστικών εικόνων.
Ο 43χρονος φέρεται να ισχυρίστηκε στους αστυνομικούς του τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων της Διεύθυνσης Ασφαλείας Αττικής ότι παρέλαβε τις δεκάδες εικόνες από μια γυναίκα. Ακολούθησε έρευνα και στη δική της οικία και συνελήφθη. Υποστήριξε ότι είχε κληρονομήσει τις εικόνες από συγγενή της, ο οποίος ήταν αρχαιοπώλης, και ότι δεν γνώριζε εάν είχαν παράνομη προέλευση. Σύμφωνα με πληροφορίες, όμως, δεν υπέδειξε κάποιο συνοδευτικό έγγραφο με το οποίο θα μπορούσε να δικαιολογήσει τη νόμιμη κατοχή τους. Οι αστυνομικοί κατάσχεσαν και βιβλίο, στο οποίο φέρεται να κρατούσε λεπτομερή καταγραφή των αντικειμένων ο συγγενής της.
Τα κατασχεμένα αντικείμενα εξετάστηκαν από αρχαιολόγο και κρίθηκε ότι τουλάχιστον τα μισά εμπίπτουν σε προστατευτικές διατάξεις – Ενα εξ αυτών φέρεται να προέρχεται από το όρος Σινά.
Κατά μία εκδοχή, ο 43χρονος φέρεται να είχε αναλάβει την πώληση των εικόνων ως μεσάζων λέγοντας στην κάτοχό τους ότι θα της εξασφαλίσει 100.000 ευρώ. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται εικόνες με παραστάσεις της Παναγίας Βρεφοκρατούσας, της Αγίας Μαγδαληνής, του Αγίου Μοδέστου και της Αγίας Τριάδας. Τα κατασχεμένα αντικείμενα εξετάστηκαν από αρχαιολόγο και κρίθηκε ότι τουλάχιστον τα μισά εμπίπτουν σε προστατευτικές διατάξεις. Για τις υπόλοιπες εικόνες θα χρειαστεί περαιτέρω έρευνα. Μία εξ αυτών φέρεται να προέρχεται από το όρος Σινά. Μέχρι στιγμής, πάντως, δεν έχει προκύψει η προέλευση των υπολοίπων, ούτε η διαδρομή που ακολούθησαν προτού καταλήξουν προς πώληση μέσα στο κίτρινο Daihatsu στο Μοσχάτο.
Η υπόθεση του Γέρακα
Αυτή είναι η δεύτερη υπόθεση εκκλησιαστικών αντικειμένων που απασχολεί τις αστυνομικές αρχές τους τελευταίους μήνες. Είχε προηγηθεί στις 31 Οκτωβρίου 2023 ο εντοπισμός κλεμμένων εικόνων και ξυλόγλυπτων βημόθυρων από τα Ιωάννινα, οι οποίες βρίσκονταν σε κοινή θέα στη Μονή Οσίου Τιμοθέου στον Γέρακα Αττικής. Επτά αστυνομικοί, συνοδεία εισαγγελέα και τριών αρχαιολόγων, πραγματοποίησαν ελέγχους στη μονή και κατάσχεσαν τα επίμαχα αντικείμενα. Πρόκειται για εικόνες που είχαν κλαπεί από τη Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, αλλιώς γνωστή ως «Παναγία Παρδάστανη» στο Εκκλησοχώρι του Δήμου Ζίτσας το 2012, καθώς και άλλα αντικείμενα που είχαν αφαιρεθεί το 2014 από την Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής στα Ανω Πεδινά και τη Μονή Εισοδίων Θεοτόκου Αγγελομάχου στα Κούρεντα το 2009.
Δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη πώς κατέληξαν στη μονή του Γέρακα και σύμφωνα με πληροφορίες η υπόθεση βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της ανάκρισης. Υπεύθυνοι της μονής του Γέρακα φέρεται να ισχυρίστηκαν ότι αγόρασαν τις εικόνες και αγνοούσαν τη σύνδεσή τους με την περιοχή των Ιωαννίνων.
Οι εικόνες κλάπηκαν από τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου την περίοδο των Χριστουγέννων του 2012. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής στην «Κ», το συμβάν δεν είχε γίνει αμέσως αντιληπτό. Η μονή βρίσκεται μακριά από το χωριό σε απόμερη τοποθεσία. Κάποιος κυνηγός που περνούσε από εκεί είδε την παραβιασμένη πόρτα και κατήγγειλε την αρπαγή. Ηδη από τη δεκαετία του ’70 τα αρχαιοκαπηλικά κυκλώματα είχαν βάλει στο στόχαστρό τους την Ηπειρο, λεηλατώντας δεκάδες μονές στην περιοχή του Ζαγορίου. Ορισμένα από τα κλοπιμαία είχαν εμφανιστεί έπειτα από χρόνια σε οίκους δημοπρασιών της Γερμανίας, κινητοποιώντας τις ελληνικές αρχές για τον επαναπατρισμό τους.
Η εξέλιξη στα δικαστήρια
Η δικαστική εξέλιξη παρόμοιων υποθέσεων, ωστόσο, μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια. Ενδεικτικά, το 1978, ένας επιδέξιος αρχαιοκάπηλος είχε αποτοιχίσει με το σκαρπέλο του τέσσερις σπάνιες αγιογραφίες από τον ερημικό ναό Παλαιοπαναγιάς στην Εύβοια. Τέσσερις δεκαετίες μετά, το 2018, ο Ιταλός έμπορος αρχαιοτήτων Τζιανφράνκο Μπεκίνα καταδικάστηκε στο Εφετείο Αθηνών σε κάθειρξη 11 ετών για αποδοχή προϊόντων εγκλήματος στη συγκεκριμένη υπόθεση. Το 2019, όμως, ο Αρειος Πάγος έκανε δεκτό το αίτημα αναίρεσής του και έπαυσε τη δίωξη εναντίον του. Κρίθηκε ότι έπρεπε να ισχύσουν στην περίπτωσή του διατάξεις ευμενέστερου και πιο πρόσφατου νόμου που είχαν οδηγήσει στην καταδίκη του.