Με την παράλληλη κυκλοφορία COVID-19, γρίπης και αναπνευστικού συγκυτιακού ιού και με ένα ανοσοποιητικό σύστημα που έχει εν πολλοίς «ξεχάσει» τους παλιούς του «γνώριμους» εχθρούς, λόγω των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας, και τώρα «επανεκπαιδεύεται» ξεκίνησε το 2024.
Σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, φέτος βλέπουμε για πρώτη φορά παράλληλη έξαρση τριών ιών του αναπνευστικού συστήματος. Αυτή έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό «κοκτέιλ», με μεγάλο μέρος του πληθυσμού να έχει ήδη νοσήσει. Για τη χώρα μας η έξαρση της COVID-19 που έχει ξεκινήσει από τα μέσα Νοεμβρίου είναι η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί από το καλοκαίρι του 2022. Το γεγονός αυτό σχετίζεται αφενός με την κυκλοφορία και στην Ελλάδα της νέας υποπαραλλαγής JN.1, η οποία παρουσιάζει αυξημένη μεταδοτικότητα έναντι άλλων σε κυκλοφορία υποπαραλλαγών. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μόλις δύο εβδομάδες κατάφερε στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο σχεδόν να επικρατήσει έναντι των άλλων παραλλαγών. Η δε περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, οπότε μεγάλο μέρος του πληθυσμού συμμετείχε σε εκδηλώσεις με συνωστισμό, βοήθησε περαιτέρω στην εξάπλωση του ιού.
Οι αντοχές του ΕΣΥ
Προς το παρόν, η έξαρση αυτή είναι διαχειρίσιμη από το σύστημα Υγείας σε ό,τι αφορά τις νοσηλείες σε απλές κλίνες και Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Μάλιστα, σε ό,τι αφορά τα σοβαρά περιστατικά, τις διασωληνώσεις και τους θανάτους, η εικόνα τις τελευταίες δύο εβδομάδες του 2023 ήταν καλύτερη σε σχέση με τις αντίστοιχες του 2022, γεγονός που πιθανόν να σχετίζεται με τους συνεχείς εμβολιασμούς προηγούμενων ετών και τη χρήση των αντιιικών φαρμάκων. Οπως ανέφερε στην «Κ» η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη, «από τις 18 Δεκεμβρίου έως την 1η Ιανουαρίου, 49 ασθενείς με COVID-19 χρειάστηκε να διασωληνωθούν, έναντι 121 το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι, ενώ δηλώθηκαν 140 θάνατοι έναντι 339». Αντιθέτως, αύξηση κατεγράφη στις απλές νοσηλείες ασθενών με COVID-19: 3.483 εισαγωγές από τις 18 Δεκεμβρίου έως και την Πρωτοχρονιά, όταν πέρυσι το ίδιο διάστημα έγιναν 2.924. «Αλλά και στις απλές νοσηλείες, η παραμονή στο νοσοκομείο είναι ολιγοήμερη, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει πίεση για το σύστημα Υγείας», σημειώνει η υπουργός. Με βάση τα τελευταία δεδομένα, η COVID-19 συνεχίζει να «οδηγεί» την τριπλή επιδημία, με μία τάση σταθεροποίησης. Αντιθέτως, αυξητική τάση παρατηρείται στη γρίπη και κυρίως στον ενήλικο πληθυσμό. Ειδικά φέτος φαίνεται να έχουμε δυναμική επανεμφάνιση της γρίπης, έπειτα από τέσσερα χρόνια μηδενικής, υποτονικής ή και εκτός εποχής δραστηριότητας (κατεγράφη έξαρση το καλοκαίρι του 2022 σε νησιά όπου είναι εντελώς ασυνήθιστο για τη συγκεκριμένη νόσο).
Οπως σημειώνει στην «Κ» ο καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, «μέσα στην πανδημία και έως και το 2022 ουσιαστικά δεν είχαμε δει γρίπη, πέρυσι εμφανίστηκε αλλά όχι με μεγάλη ένταση. Φέτος φαίνεται να έχει ξεκινήσει κανονικά η περίοδος εποχικής της έξαρσης και αναμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί». Ο δε αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) την περυσινή περίοδο έπληξε νωρίτερα από το αναμενόμενο μεγάλο μέρος του παιδικού πληθυσμού και φέτος επέστρεψε στην κανονική εποχική δραστηριότητα.
Ανοσιακά ερεθίσματα
Μια σημαντική παράμετρος για την κατακόρυφη αύξηση αλλά και την ένταση των ιώσεων, εκτός, μάλιστα, των αναμενόμενων περιόδων κυκλοφορίας των συγκεκριμένων ιών, είναι το γεγονός ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα έχει «ξεχάσει» ώς ένα βαθμό πώς να αντιμετωπίζει τις απειλές. Ο καθηγητής Μικροβιολογίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Αθανάσιος Τσακρής, λέει: «Το ανοσοποιητικό μας σύστημα τα τρία χρόνια της πανδημίας, όταν εφαρμόζονταν τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα, δεν εκτέθηκε στους εποχικούς ιούς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μην έχει ακόμη τα απαραίτητα ανοσιακά ερεθίσματα, να μη διαθέτει δηλαδή επαρκή ανοσία, η οποία θα περιόριζε την εξάπλωση διαφόρων ιώσεων. Αποτέλεσμα αυτού του “ελλείμματος” είναι η έξαρση πολλών διαφορετικών ιώσεων και μάλιστα σε περιόδους εκτός της συνήθους επιδημικής έξαρσής τους, όπως συνέβη πέρυσι με τη γρίπη». Και προσθέτει: «Ενδέχεται να χρειαστεί άλλος ένας χρόνος, ο δεύτερος από την άρση των περιοριστικών μέτρων, μέχρι να ανακτήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα την ισορροπία που είχε στην προ COVID περίοδο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο SARS-CoV-2 θα είναι πάντα “στο κάδρο”».
Οπως τονίζει ο καθηγητής, «ο ιός θα συνεχίσει να υπάρχει, με υφέσεις και εξάρσεις σε όλη τη διάρκεια του έτους, χωρίς να αποκλείονται επιδημικά κύματα ακόμη και το καλοκαίρι. Καταλαβαίνουμε τι σημαίνει ο μεγάλος επιπολασμός της λοίμωξης για τα συστήματα υγείας αλλά και, κυρίως, για τους νοσούντες, μια και οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης του πολυοργανικού συνδρόμου long COVID, το οποίο ήδη ταλαιπωρεί περίπου 36 εκατομμύρια ανθρώπους μόνο στην Ευρώπη».
«Μέσα στην πανδημία και έως και το 2022 ουσιαστικά δεν είχαμε δει γρίπη, πέρυσι εμφανίστηκε αλλά όχι με μεγάλη ένταση. Φέτος φαίνεται να έχει ξεκινήσει κανονικά η περίοδος εποχικής της έξαρσης».
Στο ίδιο πλαίσιο ο κ. Χατζηχριστοδούλου επισημαίνει: «Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πώς θα εξελιχθεί η COVID-19, ειδικά όταν πρόκειται για έναν ιό με συνεχείς μεταλλάξεις. Φαίνεται ότι τουλάχιστον έως τώρα μπορεί να διασπαρεί εύκολα και το καλοκαίρι. Είναι πιθανόν να έχουμε ένα ιό με υφέσεις το καλοκαίρι και εξάρσεις ειδικά τον χειμώνα. Υπάρχει η θεωρία ότι το κοινό κρυολόγημα προήλθε από έναν παρόμοιο με τον SARS-CoV-2 κορωνοϊό. Δεν μπορούμε όμως να γνωρίζουμε εάν και o SARS-CoV-2 θα εξελιχθεί με τον ίδιο τρόπο».
Τα εμβόλια
Ο εμβολιασμός και η έγκαιρη έναρξη της αντιιικής αγωγής, είναι σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες οι δύο καθοριστικοί παράγοντες –«game changer» τους χαρακτηρίζουν– που μπορούν να κρατήσουν χαμηλά τους «σκληρούς» επιδημιολογικούς δείκτες, όπως ονομάζονται οι διασωληνώσεις και θάνατοι από λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Το «κάλεσμα» των ειδικών επιστημόνων του περασμένου Οκτωβρίου για εμβολιασμό έναντι της COVID-19 με το νέο επικαιροποιημένο εμβόλιο δεν είχε την προσδοκώμενη ανταπόκριση από τους πολίτες, που φαίνεται να κουράστηκαν να «μετρούν» δόσεις. Από την άλλη, οι καλές καιρικές συνθήκες κράτησαν σχετικά χαμηλό και τον αριθμό των εμβολιασμών έναντι της γρίπης, αν και το ενδιαφέρον των πολιτών έχει ενταθεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες υπό τον φόβο της έξαρσης των λοιμώξεων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας, από τις 16 Οκτωβρίου έως και την περασμένη Τρίτη είχαν διενεργηθεί 177.821 εμβολιασμοί με το επικαιροποιημένο εμβόλιο έναντι της COVID-19, εκ των οποίων περίπου 30.000 έγιναν την τελευταία εβδομάδα. Επιπλέον, ήταν προγραμματισμένα 42.258 ραντεβού για τα εμβόλια. Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 657 εμβολιαστικά κέντρα για την COVID-19, ενώ Κινητές Μονάδες Υγείας διενεργούν εμβολιασμούς σε δυσπρόσιτες περιοχές και νησιά. Σε ό,τι αφορά τη γρίπη, έως την Τρίτη είχαν διενεργηθεί περίπου 2.700.000 εμβολιασμοί. Σημειώνεται ότι την περίοδο 2022-2023 είχαν γίνει 3.028.000 εμβολιασμοί και την περίοδο που προηγήθηκε αυτής είχαν εμβολιαστεί 3.258.000 πολίτες.
«Eίναι άδικο να χάνονται ζωές τη στιγμή που έχουμε τα μέσα, δηλαδή εμβόλια και αντιιικά φάρμακα, για να αποτρέψουμε τους θανάτους», τονίζει στην «Κ» η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη, η οποία επισημαίνει ότι «είναι σημαντικό τα άτομα άνω των 60 ετών και όσοι έχουν υποκείμενα νοσήματα να εμβολιαστούν άμεσα, χθες! Και όσοι εμφανίζουν συμπτώματα να κάνουν άμεσα τεστ και εφόσον είναι θετικοί, να απευθύνονται στον γιατρό τους για να λάβουν αντιιική αγωγή». Αξίζει να σημειωθεί ότι το υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΔΥ ξεκινούν καμπάνια ευαισθητοποίησης των γιατρών για την αξία του εμβολιασμού, καθώς είναι αυτοί που σύμφωνα με ειδικές μετρήσεις που έχουν γίνει, μπορούν να κινητοποιήσουν τους πολίτες να κάνουν το εμβόλιο. Επιπροσθέτως, ετοιμάζεται και στοχευμένη καμπάνια ευαισθητοποίησης για τον εμβολιασμό σε ομάδες πληθυσμού υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση. «Το σημαντικό είναι οι πολίτες να καταλάβουν ότι δεν μετράμε πλέον δόσεις του εμβολίου για την COVID-19. Κάνουμε ένα επικαιροποιημένο εμβόλιο έναντι της νόσου κάθε χρόνο», αναφέρει η υπουργός.
Στο ίδιο πλαίσιο, ο κ. Χατζηχριστοδούλου λέει στην «Κ»: «Εκτιμώ ότι θα πρέπει να μεταβούμε στην επόμενη φάση σε ό,τι αφορά τον εμβολιασμό έναντι της COVID-19. Κάθε χρόνο θα βγαίνει ένα νέο εμβόλιο και οι πολίτες θα πρέπει να βάλουν στη ρουτίνα τους να εμβολιάζονται τον Οκτώβριο έναντι της γρίπης και της COVID-19. Επίσης, θα πρέπει να εξετάσουμε ξανά τη διαδικασία εμβολιασμού στη λογική τού να είναι πιο ανοιχτή και άμεση για τους πολίτες».
Τα αντιιικά
Την ανάγκη να αλλάξει η διαδικασία χορήγησης των αντιιικών φαρμάκων επεσημαίνει στην «Κ» ο κ. Τσακρής: «Εφόσον υπάρχει επάρκεια των αντιιικών, θα πρέπει να απλοποιηθεί η διαδικασία και να μπορούν οι ασθενείς να τα προμηθευτούν κατόπιν συνταγογράφησης των γιατρών, όπως γίνεται αυτή τη στιγμή σε άλλες χώρες, αλλά και στην Ελλάδα με τη φαρμακευτική αγωγή έναντι της γρίπης. Με τον τρόπο αυτό θα περιοριστούν σε σημαντικό βαθμό οι νοσηλείες ασθενών και οι σοβαρές επιπλοκές λόγω της COVID-19, σε μία περίοδο μάλιστα που το σύστημα υγείας είναι ιδιαίτερα “καταπονημένο”, από τα τρία χρόνια πανδημίας».
Σημειώνεται ότι αυτή τη στιγμή η αντιιική αγωγή συνταγογραφείται σε ασθενείς που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια (ηλικιωμένοι άνω των 75 ετών, άτομα 65-75 ετών με συννοσηρότητες και ανοσοκατεσταλμένα άτομα) κατόπιν έγκρισης της αίτησης που υποβάλλει μέσω ειδικής πλατφόρμας ο θεράπων ιατρός από ειδική επιτροπή, ενώ η προμήθεια των φαρμάκων γίνεται από φαρμακεία νοσοκομείων ή με αποστολή στο σπίτι του ασθενούς.
Οι αριθμοί
7.646.861 ολοκληρωμένοι εμβολιασμοί (με τις δύο βασικές δόσεις του εμβολίου).
5.902.357 πολίτες έλαβαν την 1η αναμνηστική δόση.
1.019.010 πολίτες έλαβαν τη 2η αναμνηστική δόση.
203.724 πολίτες έλαβαν την 3η αναμνηστική δόση.
177.821 πολίτες είχαν κάνει το νέο επικαιροποιημένο εμβόλιο έναντι της COVID-19 (από 16/10/2023 έως 2/1/2024).
2.700.000 εμβολιασμοί, περίπου, έναντι της γρίπης (έως το τέλος του 2023).
ΠΗΓΗ: Υπουργείο Υγείας, ECDC (Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων)