Νύχτες αιθαλομίχλης περνούν οι κάτοικοι πολλών περιοχών της Αθήνας, αλλά και άλλων πόλεων, κυρίως λόγω της καύσης ξύλων στα τζάκια για θέρμανση. Την περίοδο των εορτών, που ο κόσμος έμεινε περισσότερο στο σπίτι και τις τελευταίες κρύες ημέρες, οι μετρήσεις των αιωρούμενων σωματιδίων πιάνουν συχνά κόκκινο. Ειδικά τις βραδινές ώρες, από τις 8-9 μ.μ. και μέχρι τη 1 μετά τα μεσάνυχτα, οι συγκεντρώσεις αιθάλης (καπνιάς) γίνονται πολύ μεγάλες, με τις τιμές για τα σωματίδια μέχρι 2,5 μικρά (ΡΜ2,5) να ξεπερνούν στην Αθήνα για ώρες τα 60-80 μgr/m3, ενώ σε πόλεις της περιφέρειας, με αιχμή τα Ιωάννινα, κινούνται σε εξωφρενικά ύψη άνω των 100-150 μgr/m3.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του δικτύου της Εθνικής Υποδομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ, που έχουν συγκροτήσει κορυφαία ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, τις προηγούμενες μέρες οι συγκεντρώσεις ήταν αρκετά υψηλές, παρότι ο βροχερός καιρός καθάριζε ανά διαστήματα την ατμόσφαιρα. Οι σταθμοί της ΠΑΝΑΚΕΙΑ μετρούν τα μικροσκοπικά σωματίδια ΡΜ2,5, δηλαδή λεπτότερα από μια τρίχα. Οσο πιο μικρά είναι τα σωματίδια τόσο πιο επικίνδυνα είναι, καθώς μπορούν να εισχωρήσουν βαθύτερα στο αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου. Συγκεκριμένα, το προηγούμενο 24ωρο (από απόγευμα Πέμπτης έως και απόγευμα Παρασκευής) οι μέσοι όροι των συγκεντρώσεων ΡΜ2,5 σε σταθμούς της πρωτεύουσας ήταν: Πετρούπολη 26 μgr/m3, Ανω Πατήσια 24,4 μgr/m3, Θησείο 24,2 μgr/m3, Μαρούσι 21,3 μgr/m3, Θέρμη (έξω από τη Θεσσαλονίκη) 22,3 μgr/m3, ενώ στα Ιωάννινα και στη γειτονική Ανατολή οι ρύποι απογειώθηκαν: 52,3 μgr/m3 και 61,7 μgr/m3 αντίστοιχα. Οι συγκεντρώσεις αυτές είναι πολύ πάνω από το όριο που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (15 μgr/m3 την ημέρα) και το οποίο θέλει να μειώσει, αλλά και από τον ετήσιο στόχο της Ε.Ε., που είναι 20 μgr/m3 (μέσος όρος).
«Την περίοδο των εορτών η κατάσταση ήταν πολύ χειρότερη. Σύμφωνα με τις μετρήσεις της ΠΑΝΑΚΕΙΑ ο μέσος όρος της περιόδου από τα Χριστούγεννα έως και τις 3 Ιανουαρίου ήταν στα Ανω Πατήσια 42 μgr/m3, στο Θησείο 29 μgr/m3, στην Πεύκη 28 μgr/m3 και στο Κερατσίνι 19 μgr/m3, λόγω του ότι είναι πιο κοντά στη θάλασσα και υπάρχει διασπορά. Στην περιφέρεια, η Πάτρα είχε 35 μgr/m3, ενώ ακόμη και η Μυτιλήνη ήταν στα 25 μgr/m3», λέει στην «Κ» ο Νίκος Μιχαλόπουλος, διευθυντής Ερευνών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών. Στην ιστοσελίδα air-quality.gr τα δεδομένα της ΠΑΝΑΚΕΙΑ παρουσιάζονται σε πραγματικό χρόνο.
«Οι μέσοι όροι όμως κρύβουν την αλήθεια, γιατί τις βραδινές ώρες γίνεται πάρτι ρύπων. Οι συγκεντρώσεις που είδαμε ήταν σε πολλές περιπτώσεις τεράστιες, με κορυφώσεις κοντά στα 80-100 μgr/m3. Ειδικά στα Ιωάννινα η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου, με τα ΡΜ2,5 να είναι σχεδόν πάντα πάνω από τα 50 μgr/m3 και το μισό 24ωρο να “χορεύουν” μεταξύ 100-200 μgr/m3», συμπληρώνει ο κ. Μιχαλόπουλος.
«Στην Αθήνα το 50% των νυχτερινών συγκεντρώσεων είναι από τζάκια και το άλλο μισό από θέρμανση με καύση ορυκτών καυσίμων».
Πού οφείλονται αυτές οι μεγάλες συγκεντρώσεις; «Το δίκτυο της ΠΑΝΑΚΕΙΑ έχει τη δυνατότητα να προχωράει σε εξειδικευμένες αναλύσεις της χημικής σύνθεσης των σωματιδίων. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε την καπνιά, που προέρχεται από καύση ξύλων. Στην Αθήνα το 50% των νυχτερινών συγκεντρώσεων είναι από τζάκια και το άλλο μισό από θέρμανση με καύση ορυκτών καυσίμων. Στα Ιωάννινα, το 80% προέρχεται από ξύλο», εξηγεί ο διευθυντής ερευνών του Αστεροσκοπείου. Η προέλευση εξάλλου φαίνεται και από την ημερήσια ωρολόγια καμπύλη του νέφους. Η ανοδική τάση εμφανίζεται –και μάλιστα με πολύ απότομη καμπύλη– από τις απογευματινές ώρες, κορυφώνεται γύρω στα μεσάνυχτα και υποχωρεί την ημέρα. Αλλες πηγές ρύπανσης, όπως είναι η κυκλοφορία των αυτοκινήτων, η βιομηχανία κ.λπ. συνεισφέρουν, αλλά τη διαφορά την προκαλεί η θέρμανση και ειδικά τα τζάκια.
Επικίνδυνες ουσίες
Είναι όμως επικίνδυνα τα σωματίδια από τα τζάκια; «Συχνά κάποιοι νομίζουν πως επειδή καίγεται ξύλο, ένα φυσικό υλικό, δεν υπάρχει πρόβλημα. Δεν είναι καθόλου έτσι. Κατ’ αρχάς, πολλές φορές στις πόλεις η ποιότητα του ξύλου που καίγεται δεν είναι καθόλου καλή. Γενικότερα, όμως, επειδή στο τζάκι η καύση γίνεται σε όχι πολύ υψηλές θερμοκρασίες και δεν είναι τέλεια, εκλύονται μια σειρά πολύ επικίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία ρύποι, η καπνιά, οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες κ.λπ.», υπογραμμίζει ο κ. Μιχαλόπουλος. Μεταξύ αυτών υπάρχουν χημικές ουσίες που έχουν ταυτοποιηθεί ως ιδιαίτερα καρκινογόνες, όπως το βενζοπυρένιο.
Σύμφωνα με τον κ. Μιχαλόπουλο, η χρήση των τζακιών στις μεγάλες και πυκνοδομημένες πόλεις πρέπει να επανεξεταστεί. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να προσέχουμε γιατί η ρύπανση υποσκάπτει υγεία, ποιότητα ζωής και περιβάλλον.