H κυρία Ν. κατάγεται από τη Λευκορωσία και ζει πάνω από 20 χρόνια στην Ελλάδα. Εδώ έχει μεγαλώσει τα παιδιά της, εδώ έχουν γεννηθεί και τα εγγόνια της. Προκομμένη γυναίκα – καθαρίζει σπίτια, περιποιείται βεράντες και κάθε τόσο καταφθάνει με πεσκέσι, μια σακούλα γεμάτη φρέσκα σαλατικά που καλλιεργεί στον κήπο της. Εδώ και μήνες ερχόταν και με το τετράδιό της, γεμάτο σημειώσεις και ερωτήσεις: Ποιος ήταν ο Περικλής; Σε ποιους ασκεί έλεγχο το Δικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας; Η Γαύδος είναι το ανατολικότερο νησί της Ελλάδας ή όχι; Σε ποια περιοχή της Ελλάδας βρέθηκε το παλαιότερο ανθρώπινο λείψανο; Και πάει λέγοντας.
Η κυρία Ν. επρόκειτο να συμμετάσχει για πρώτη φορά, τον περυσινό Μάρτιο, στις Εξετάσεις Πιστοποιητικού Επάρκειας Γνώσεων για Πολιτογράφηση (ΠΕΓΠ). Η απόκτησή του «πιστοποιεί ότι ο αλλοδαπός γνωρίζει την ελληνική γλώσσα, την ελληνική ιστορία και γεωγραφία, τον ελληνικό πολιτισμό, καθώς και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών του πολιτεύματος». Η εξεταστική διαδικασία «στηρίζεται στο πρότυπο των Πανελλαδικών Εξετάσεων, έτσι ώστε να διασφαλίζονται η αντικειμενικότητα, η καθολικότητα και το αδιάβλητο της διαδικασίας».
Αν και η κ. Ν. έπρεπε να προετοιμαστεί για 1.000 θέματα γνώσεων και κατανόησης λόγου, όσα περιλαμβάνει δηλαδή η Τράπεζα Θεμάτων η οποία τηρείται ηλεκτρονικά με ευθύνη της Γενικής Γραμματείας Ιθαγένειας του υπουργείου Εσωτερικών, την ημέρα της κρίσεως θα χρειαζόταν να απαντήσει σε πολύ λιγότερα, τυχαία επιλεγμένα: τέσσερις ερωτήσεις Γεωγραφίας, τέσσερις Πολιτισμού, έξι Ιστορίας και έξι ερωτήσεις επί Θεσμών του Πολιτεύματος. Στην ενότητα «Κατανόηση και Παραγωγή Γραπτού Λόγου» θα έπρεπε να απαντήσει σε δεκαοκτώ ερωτήσεις και να συνθέσει ένα σύντομο κείμενο. Στην «Κατανόηση Προφορικού Λόγου» θα έπρεπε να απαντήσει σε δέκα ερωτήσεις και στην «Παραγωγή Προφορικού Λόγου» θα εξεταζόταν σε τρεις διαφορετικές δραστηριότητες επικοινωνίας. «Εκεί δεν το φοβάμαι, θα σκίσω», έλεγε με αυτοπεποίθηση.
Τελικά η κ. Ν. «κόπηκε» στις εξετάσεις. Θα έπρεπε να συγκεντρώσει το 70% της μέγιστης δυνατής βαθμολογίας στο σύνολο των εξεταζόμενων αντικειμένων, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι θα είχε πετύχει 40/60 στην εξέταση της γλώσσας και 20/40 στις Θεματικές Ενότητες. Συγκέντρωσε μόνο 48%, αλλά δεν το βάζει κάτω. Θα ξαναμελετήσει, θα ξαναπληρώσει τα 150 ευρώ εξέταστρα και θα ξαναδώσει. Μου έλεγε ότι στο μπροστινό θρανίο καθόταν ένας 75άρης Αιγύπτιος που είχε αποτύχει πέντε φορές.
Μελετώντας το θεματολόγιο των εξετάσεων, το οποίο είχαμε προσφέρει σε δύο επιμελημένες εκδόσεις με την «Κ» της Κυριακής, αναρωτιόμουν πώς θα μπορούσε η κ. Ν. να γράψει ένα κείμενο σαν το ακόλουθο υπόδειγμα, για να περιγράψει τι είναι το εκλογικό σύστημα: «Εκλογικό σύστημα είναι ο τρόπος κατανομής των βουλευτικών εδρών και εκλογής των υποψηφίων στις εκλογές. Ορίζεται με ειδικό νόμο ή κανονισμό, ο οποίος ονομάζεται εκλογικός. Με βάση τις διατάξεις του για την εκπροσώπηση των πολιτικών συνδυασμών, διακρίνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες: πλειοψηφικό, αναλογικό και σύνθετο ή μεικτό». Μεταξύ μας, πόσοι απόφοιτοι ελληνικού λυκείου (δημόσιου ή ιδιωτικού) θα μπορούσαν να το γράψουν; Για να το τραβήξουμε λίγο περισσότερο: Πόσοι πτυχιούχοι πανεπιστημιακών σχολών; Και, για να μη βγάζουμε την ουρά μας απέξω, πόσοι δημοσιογράφοι;
Μεγάλος ο πειρασμός των παρατηρήσεων. Να δεχθούμε στο σκέλος του πολιτισμού ότι ο καθένας οφείλει να γνωρίζει ποιοι Ελληνες ποιητές πήραν το Νόμπελ Λογοτεχνίας ή ποιος μελοποίησε τον εθνικό ύμνο. Αλλά ποιος είναι ο τραγουδιστής των Οnirama; Γνωστοί ευρέως οι Onirama, αλλά πώς ονομάζεται ο τραγουδιστής τους δεν το γνώριζα, και συγγνώμη. Ο πολιτισμός γενικά ήταν η πιο διασκεδαστική κατηγορία: H Γλυκερία είναι γνωστή μουσικοσυνθέτρια, σωστό ή λάθος; Ο Φαίδων Γεωργίτσης ήταν «ζευγάρι» του ελληνικού σινεμά με την Καρέζη, την Κοντού, την Καραγιάννη ή τη Λάσκαρη; Οταν κάποιος αρρωσταίνει φτιάχνουμε φανουρόπιτα για να γίνει καλά, σωστό ή λάθος; Και πάει λέγοντας.
Αλλο ζήτημα που είχαμε αντιμετωπίσει, προετοιμάζοντας τις εκδόσεις εκείνες: πόσο παρεμβαίνεις στις διατυπώσεις των θεμάτων των εξετάσεων όταν πρόκειται να τις αναδημοσιεύσεις; Διορθώνεις; Αποσαφηνίζεις; Τσεκάρεις πληροφορίες; Αναδιατυπώνεις για να βγαίνει νόημα; Δεχθήκαμε κάποιες παρατηρήσεις αναγνωστών – π.χ. για ανακριβές ποσοστό ενέργειας που παράγεται από λιγνίτη. Συγγνώμη, αυτό είναι το θεματολόγιο των επίσημων εξετάσεων, και αν παρεμβαίναμε πολύ, ή αν το ξαναγράφαμε, δεν θα δίναμε την πραγματική εικόνα. Επισκεφθείτε το στο exetaseis-ithageneia.ypes.gr για να καταλάβετε. Και καλή σας επιτυχία!