Αν πιστέψει κανείς τα ευρήματα του World Happiness Report, μιας παγκόσμιας κοινωνικής έρευνας, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν χθες, η «ευτυχία» ενός λαού είναι ένα περίπλοκο μέγεθος, που δεν επηρεάζεται τόσο από μεμονωμένους, εύκολα μετρήσιμους παράγοντες όπως το ΑΕΠ. Ισως, μάλιστα, το «ευτυχία» να μην είναι η καταλληλότερη λέξη για να περιγράψει αυτό που αποτυπώνουν τα στοιχεία.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία ερευνών Gallup σε συνεργασία με το Wellbeing Research Centre από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Τα αποτελέσματα προέρχονται από την ετήσια Gallup World Poll, μια έρευνα που κάνει η Gallup σε 140 χώρες και περιλαμβάνει πολλές ερωτήσεις για διάφορα θέματα. Μία από τις ερωτήσεις είναι η εξής: Φανταστείτε, λέει, μια σκάλα με δέκα σκαλοπάτια. Η ιδανική ζωή που μπορείτε να φανταστείτε για τον εαυτό σας αντιστοιχεί στο 10ο σκαλοπάτι και η χειρότερη πιθανή ζωή στο 0. Σε ποιο σκαλοπάτι αντιστοιχεί η ζωή που ζείτε σήμερα; Οι απαντήσεις υποτίθεται ότι αποτυπώνουν τον βαθμό ικανοποίησης που έχουν οι άνθρωποι από τις ζωές τους – όχι ακριβώς το ίδιο με τον ορισμό της «ευτυχίας», βεβαίως, αλλά περίπου. Οι ερευνητές-συντάκτες του World Happiness Report πήραν τα αποτελέσματα από τις χρονιές 2021, 2022 και 2023 στις χώρες της έρευνας, τα έβαλαν κάτω και κατέταξαν τις χώρες ανάλογα με τους μέσους όρους των απαντήσεων του κάθε δείγματος. Συνολικά πάνω από 100.000 άνθρωποι απάντησαν στις έρευνες αυτές.
Οπως ίσως έχετε ήδη διαβάσει κάπου, οι Ελληνες και οι Ελληνίδες που απάντησαν δεν δήλωσαν και πολύ υψηλούς βαθμούς ικανοποίησης. Ως λαός πέφτουμε πάνω-κάτω στη μέση της κατάταξης, στην 64η θέση, δίπλα στην Ονδούρα, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στη Λιβύη. Είμαστε, μάλιστα, λιγότερο ικανοποιημένες και ικανοποιημένοι από τις ζωές μας από ό,τι ήμασταν την περίοδο 2006-2010. Σήμερα σχεδόν όλοι οι Ευρωπαίοι είναι πιο ικανοποιημένοι από εμάς. Οι κάτοικοι της Νικαράγουας και του Ουζμπεκιστάν είναι, επίσης, πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους από ό,τι είμαστε εμείς. Οι πρώτες χώρες στον δείκτη είναι, όπως θα περίμενε κανείς, οι σκανδιναβικές, μαζί με άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης (η Ελβετία, το Λουξεμβούργο, η Ισλανδία) αλλά και το Ισραήλ (!) και άλλες πλούσιες χώρες (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία). Πλέον όμως συγκαταλέγονται στις «ευτυχισμένες» χώρες και ανατολικοευρωπαϊκές χώρες όπως η Τσεχία, η Λιθουανία ή και η Ρουμανία, δεκάδες θέσεις πιο ψηλά στη λίστα από ό,τι η Ελλάδα. Οι χώρες αυτές βλέπουν τον δείκτη τους να έχει αυξηθεί πολύ, μάλιστα, σε σχέση με ό,τι συνέβαινε 10-15 χρόνια πριν. Υπάρχουν και άλλα ενδιαφέροντα ευρήματα στην έρευνα. Η ηλικιακή κατανομή καταγράφει κάποια πολύ ενδιαφέροντα φαινόμενα εντός των κοινωνιών. Για παράδειγμα, οι νεαροί Λιθουανοί είναι οι πιο ευτυχισμένοι νέοι στον κόσμο, ενώ οι νεαροί Σέρβοι τρίτοι πιο ικανοποιημένοι από τις ζωές τους. Αλλά οι ηλικιωμένοι Λιθουανοί είναι 44οι, οι ηλικιωμένοι Σέρβοι 54οι. Ταυτόχρονα, οι ηλικιωμένοι Νορβηγοί είναι 3οι στη λίστα – μα οι νέοι τους εκεί κατατάσσονται 20οί. Σε εμάς, παρεμπιπτόντως, οι νέοι και οι νέες είναι λίγο πιο ικανοποιημένοι και ικανοποιημένες από ό,τι οι μεγαλύτερες ηλικίες, πράγμα γενικά ευχάριστο και κάπως αναπάντεχο.
Πάντως, το πιο χρήσιμο συμπέρασμα που μπορεί να βγει από όλα αυτά –και πέρα από την κριτική και τη συζήτηση που χωράει στη μεθοδολογία και στην προσέγγιση της έρευνας– νομίζω ότι είναι το εξής: Το πόσο ικανοποιημένοι δηλώνουν οι άνθρωποι από τις ζωές τους δεν επηρεάζεται τόσο από το πόσα πράγματα έχουν, πόσα λεφτά βγάζουν ή τι δουλειά κάνουν, αλλά από το αν βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι η ζωή τους πηγαίνει προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο. Αυτό που στους τίτλους και στα άρθρα για την έρευνα αυτή περιγράφεται ως «ευτυχία» στην πραγματικότητα μοιάζει να αποτυπώνει περισσότερο την ελπίδα, την προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον. Που, εδώ που τα λέμε, μπορεί σε κάποιο επίπεδο να είναι και το ίδιο πράγμα.