Μπορεί η αντιπυρική περίοδος να ξεκινάει τυπικά την 1η Μαΐου, αλλά οι δασικές πυρκαγιές ξεκίνησαν φέτος από τα τέλη Μαρτίου προκαλώντας ιδιαίτερη ανησυχία για το μέλλον και την απειλή επέκτασης της περιόδου που ξεσπούν φωτιές στην ύπαιθρο στην εποχή της κλιματικής αλλαγής. Η φωτιά που ξέσπασε το περασμένο Σάββατο στην περιοχή Μαύρος Κόλυμπος Ιεράπετρας έκαψε πάνω από 2.500 στρέμματα πριν τεθεί υπό έλεγχο. Για την κατάσβεση της πυρκαγιάς κινητοποιήθηκαν 186 πυροσβέστες, 38 οχήματα, τέσσερα ελικόπτερα της Πυροσβεστικής, ενώ τρεις άνθρωποι τραυματίστηκαν. Την Κυριακή εκδηλώθηκαν πανελλαδικά δεκάδες πυρκαγιές, οι οποίες ευτυχώς αντιμετωπίστηκαν πριν λάβουν διαστάσεις.
Oπως είπαμε, οι δασικές πυρκαγιές ξεκίνησαν νωρίς. Στις 26 Μαρτίου ξέσπασε φωτιά στον Ταΰγετο, ενώ στις 31 Μαρτίου φλόγες εμφανίστηκαν στα Πιέρια Ορη. Τρεις ημέρες έκαιγε η φωτιά και «μαύρισε» έκταση μεγαλύτερη των 2.000 στρεμμάτων. Ειδικά η φωτιά στα Πιέρια προξενεί μεγάλη εντύπωση, καθώς ανέβηκε σε υψόμετρα 1.500 έως και 1.900 μέτρων(!), όπου δεν είναι συνήθεις οι πυρκαγιές. Αν και ήταν μια πυρκαγιά που κινήθηκε χαμηλά, κοντά στο έδαφος, χωρίς να ανεβαίνει ψηλά, στην κόμη των δέντρων, είναι σίγουρα ασυνήθιστη για την εποχή αλλά και για τα συγκεκριμένα υψόμετρα.
«Οι δασικές πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν πρόωρα προκαλούν οπωσδήποτε ανησυχία. Οφείλουμε βέβαια να τονίσουμε πως δεν πρέπει να κάνουμε μια ευθεία προβολή στο καλοκαίρι, καθώς δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες που θα διαμορφωθούν τους επόμενους μήνες. Ωστόσο, βλέποντας τα στοιχεία του φετινού χειμώνα στη χώρα μας δεν προκαλεί έκπληξη η εμφάνιση πυρκαγιών σε δασικά οικοσυστήματα τον Απρίλιο. Είχαμε ένα χειμώνα με υψηλές θερμοκρασίες και ανομβρία, με αποτέλεσμα η διαθεσιμότητα νεκρής δασικής ύλης, που λειτουργεί ως καύσιμο και προσάναμμα, να είναι μεγάλη. Εάν υπάρξει σπίθα μπορεί να εκδηλωθεί πυρκαγιά. Η ύπαρξη ισχυρών ανέμων τις προηγούμενες ημέρες συνέβαλε στο να εκδηλωθούν φωτιές», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος και ερευνητής στο Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Σχολιάζοντας τη φωτιά στα Πιέρια Ορη, φωτιά σε βόρειες περιοχές και μεγάλα υψόμετρα, ο κ. Γιάνναρος σημειώνει πως έχει παρατηρηθεί μια τάση τα τελευταία χρόνια μεγαλύτερης ανόδου της μέσης θερμοκρασίας στη Μακεδονία. «Η κεντρική και η βόρεια χώρα θερμαίνεται πιο γρήγορα». Αξίζει να αναφερθεί πως ο μετεωρολογικός σταθμός του δικτύου του Αστεροσκοπείου στο Δίον Πιερίας κατέγραψε τον Μάρτιο απόκλιση 2,5 βαθμών Κελσίου στη μέγιστη θερμοκρασία από τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2019. «Δασικά οικοσυστήματα που δεν ήταν τόσο ευάλωτα στις πυρκαγιές, μπορεί να γίνουν στις νέες συνθήκες», συμπληρώνει. Αντίστοιχα, για την πυρκαγιά στο Λασίθι πρέπει να ληφθεί υπόψη πως ο φετινός χειμώνας ήταν ιδιαίτερα φειδωλός όσον αφορά τις βροχοπτώσεις στην Κρήτη.
«Εφαρμόζοντας τους δείκτες για την επικινδυνότητα εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών βλέπουμε πως χθες, για παράδειγμα, στην Αττική και σε άλλες περιοχές είχαμε υψηλό και πολύ υψηλό επίπεδο επικινδυνότητας. Είναι κάτι που δεν θυμάμαι να έχω ξαναδεί τέτοια περίοδο», τονίζει ο έμπειρος ερευνητής. Οι δείκτες αυτοί προκύπτουν συνδυαστικά από διάφορους παράγοντες και σωρευτικά. Οταν, για παράδειγμα, έχει καιρό να βρέξει και για πολλές ημέρες καταγράφονται θερμοκρασίες αρκετούς βαθμούς πάνω από τις συνηθισμένες τιμές, τότε οι παράγοντες εκδήλωσης πυρκαγιάς ενισχύονται.
«Μελετώντας τα μοντέλα της κλιματικής αλλαγής και λαμβάνοντας υπόψη και πρόσφατα δεδομένα βλέπουμε πως στην περίπτωση του μεσαίου και του απαισιόδοξου σεναρίου στις περιοχές της Νότιας Ευρώπης και της Ελλάδας εμφανίζεται η τάση εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο στο κοντινό μέλλον, ενώ στο πιο μακρινό χρονικά διάστημα καταγράφεται τάση εμφάνισης πυρκαγιών τον Μάρτιο και τον Νοέμβριο», λέει στην «Κ» ο κ. Χρήστος Γιαννακόπουλος, ερευνητής στο Αστεροσκοπείο. Οπως σημειώνει, δυστυχώς η πορεία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ανόδου της θερμοκρασίας κινείται πάνω από το μέτριο σενάριο και προς το απαισιόδοξο. «Αυτή την περίοδο σε συνεργασία με ευρωπαϊκούς επιστημονικούς φορείς εκτελούμε μια έρευνα για τις κλιματικές συνθήκες και την απειλή πυρκαγιών σε πιλοτικές περιοχές, μεταξύ αυτών και της Πελοποννήσου. Και εκεί καταγράφεται η τάση επέκτασης της περιόδου εκδήλωσης πυρκαγιών μέσα στο έτος, ειδικά στην ανατολική Πελοπόννησο, όπου εκδηλώνονται πιο ξηροθερμικές συνθήκες», σημειώνει ο κ. Γιαννακόπουλος. Ας σημειωθεί πως το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου του 2023 εκδηλώθηκαν στη χώρα μας αρκετές δασικές πυρκαγιές.
Ο ανθρώπινος παράγοντας
Ο κ. Γιάνναρος θεωρεί σημαντικό να υπογραμμιστούν οι ευθύνες του ανθρώπινου παράγοντα. «Βεβαίως πρόκειται για συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, αλλά η φωτιά μπαίνει από τον άνθρωπο. Είτε είναι αμέλεια, είτε είναι αφρόντιστα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, είτε άλλος παράγοντας, θέλει πλέον μεγάλη προσοχή. Νομίζουμε πως είναι εντάξει η εποχή για να κάψουμε κλαδέματα, είμαστε εκτός αντιπυρικής περιόδου, αλλά οι συνθήκες άλλαξαν και πρέπει να το λάβουμε υπόψη μας». Στην Κρήτη πάντως συνελήφθη ένα άτομο που κατηγορείται για την πρόκληση πυρκαγιάς. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, δεν έλεγξε την πλήρη κατάσβεση της φωτιάς που είχε βάλει για καύση βιομάζας, με αποτέλεσμα να προκληθεί πυρκαγιά.
Ενας 77χρονος συνελήφθη επίσης χθες ως υπαίτιος πρόκλησης πυρκαγιάς σε υπολείμματα καλλιεργειών σε αγροτοδασική έκταση, στο Μαρκόπουλο Αττικής. Σύμφωνα με πληροφορίες, έκαιγε κλαδέματα σε δικό του χωράφι.
Οι συνέπειες αυτής της πρόωρης εμφάνισης των δασικών πυρκαγιών θα είναι σημαντικές, καθώς επιβαρύνεται το Πυροσβεστικό Σώμα, με τον κίνδυνο να είναι ήδη καταπονημένο την περίοδο των πιο έντονων φαινομένων κ.λπ.
Πρέπει να διευρυνθεί η αντιπυρική περίοδος; «Κατά τη γνώμη μου πρέπει να γίνει συζήτηση, όχι όμως να ληφθεί μια βιαστική απόφαση σε επίπεδο χώρας. Εχουμε διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή. Ισως πρέπει να δούμε πού και πότε θα προχωρήσουμε σε διεύρυνση», απαντάει ο κ. Γιάνναρος.
Το σίγουρο είναι πως απαιτούνται αλλαγή νοοτροπίας από όλους, ενίσχυση της Πυροσβεστικής και πιο έγκαιρη υλοποίηση όλων των μέτρων πρόληψης.