Εύκολο να κολλήσει κάποιος που ασχολείται με τα εκπαιδευτικά ζητήματα στο εξής: «Κοινή αντίληψη απάντων των παρ’ ημίν σχολικών ανδρών καθώς και της υγιεινής υπηρεσίας των σχολείων είναι ότι κατά τα τελευταία έτη μία υπερκομψευτική τάσις εισήλατεν ακάθεκτος, ιδία εις τα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως, εντελώς ανάρμοστος εις μαθητεύουσαν νεότητα και συγχρόνως και ανθυγιεινή». Πρόκειται για απόσπασμα της έκθεσης που υπογράφει ο επί των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαιδεύσεως υπουργός στις 14 Φεβρουαρίου 1920, αιτιολογώντας την απόφασή του να εισαγάγει νομοσχέδιο για την καθιέρωση της σχολικής ποδιάς. «Υποχρεωτικώς φέρουν μόνον οι μαθηταί των σχολείων της Μέσης Εκπαιδεύσεως των αρρένων ομοιόμορφο πηλίκιο, η λοιπή δε ενδυμασία και τούτων καθώς και πάντων των λοιπών, απαλλασσομένη παντός του ανθυγιεινού (υψηλών και σκληρών περιλαίμιων και επιστηθίων, τιραντών, στηθοδέσμων, υψηλών τακουνίων, καλτσοδετών κ.λπ.) κανονίζεται υπό του συλλόγου των εν τω σχολείω διδασκόντων και των μελών της σχολικής επιτροπής, κατά το δυνατόν ομοιόμορφος, αναλόγως και των κατά τόπους ιδιαιτέρων συνθηκών» ορίζει το βασικό άρθρο.
Το απόσπασμα ανέσυρε από τα Αρχεία της Βουλής η Μαρία Καμηλάκη, γλωσσολόγος και αναπληρώτρια προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διοίκησης, Βιβλιοθήκης και Εκδόσεων της Ελληνικής Βουλής. Από τον Σεπτέμβριο όλοι θα έχουμε πρόσβαση στο πολύτιμο αρχειακό υλικό καθώς ψηφιοποιείται. Ετσι με μία λέξη-κλειδί, θα δίνεται πρόσβαση στο περιεχόμενο των χιλιάδων τεκμηρίων, ενώ τώρα το υλικό που είναι προσβάσιμο μέσω του Διαδικτύου δεν είναι μηχαναγνώσιμο. Με την ευκαιρία αυτή η κ. Καμηλάκη ξενάγησε την «Κ» στην ιστορία της Βιβλιοθήκης της Βουλής και των Αρχείων της.
Η ίδρυση
Στις 6 Μαρτίου του 1846 ο νομικός, λόγιος και αγωνιστής της Επανάστασης Γεώργιος Τερτσέτης εξελέγη με ψηφοφορία «αρχειοφύλαξ και βιβλιοφύλαξ» της Βουλής. Η εκλογή του σηματοδοτεί και την απαρχή της λειτουργίας της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, η συλλογή της οποίας αρχικά περιλάμβανε ελάχιστα βιβλία, μερικά αντίτυπα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως, σώματα των Πρακτικών της Εθνοσυνελεύσεως του 1843 και της πρώτης Βουλής του 1844, καθώς και ορισμένους κώδικες και λυτά έγγραφα των Συνελεύσεων του Αγώνα. Μέχρι και τον θάνατο του Τερτσέτη, τον Απρίλιο του 1874, η Βιβλιοθήκη, με 5.000 βιβλία, περιορίζεται στην εξυπηρέτηση κυρίως των μελών του Κοινοβουλίου, αν και έχει ήδη αναδειχθεί σε πνευματική εστία, χάρη στην εμβληματική προσωπικότητα του διευθυντή της.
Τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, μία από τις πιο σημαντικές αρχειακές συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής, αποτελούνται από τριάντα οκτώ κώδικες και δέκα χιλιάδες λυτά έγγραφα, τα οποία χρονολογούνται από την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας έως την εκλογή του πρώτου «βασιλέα της Ελλάδος» Οθωνα (1821-1832). Ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία συγκρότησής τους. Μετά την πυρκαγιά που έπληξε το 1854 το κτίριο του Κοινοβουλίου και της Γερουσίας, η Βουλή κατανόησε τη σημασία έκδοσης των «κατά την ελληνικήν παλιγγενεσίαν εγγράφων», προκειμένου να δημοσιοποιήσει στο ευρύ κοινό αλλά και να διαφυλάξει, από τις φθορές του χρόνου και τις καταστροφές, το περιεχόμενό τους. Επιτροπή με πρόεδρο τον γερουσιαστή Ρήγα Παλαμήδη, ανέλαβε να συγκεντρώσει τα αρχεία της Επανάστασης που φυλάσσονταν στη Βουλή, απευθύνοντας ταυτόχρονα πρόσκληση σε δημόσιες αρχές και ιδιώτες για την κατάθεση σχετικών εγγράφων που είχαν στη διάθεσή τους. H κινητοποίηση αυτή κατέληξε στη μεταγραφή και την έκδοση δύο τόμων αρχειακού υλικού το 1857 και το 1862 αντίστοιχα, οι οποίοι εγκαινίασαν τη σειρά των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, ένα εκδοτικό εγχείρημα συστηματικό και διαχρονικό, που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να εμπλουτίζει την αρχειακή έρευνα.
Με μία λέξη-κλειδί, θα δίνεται πρόσβαση στο περιεχόμενο των χιλιάδων τεκμηρίων – Σήμερα το αρχειακό υλικό που βρίσκεται στο Διαδίκτυο δεν είναι μηχαναγνώσιμο.
Ενας από τους βασικούς τρόπους ανάπτυξης της Συλλογής της Βιβλιοθήκης της Βουλής είναι οι δωρεές από σημαντικές προσωπικότητες του κοινοβουλευτικού βίου, του πνεύματος, των γραμμάτων και των τεχνών. Η Βιβλιοθήκη διαθέτει ιστορικά αρχεία του 19ου αιώνα, όπως είναι το αρχείο της οικογένειας Κοπανίτσα, το αρχείο του εμπόρου και μέλους της Φιλικής Εταιρείας Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου, του Γεωργίου Λασσάνη, επίσης Φιλικού και λογίου.
Ακόμη πιο πλούσιο και συνεχώς εμπλουτιζόμενο είναι το σύγχρονο αρχειακό απόθεμα των Συλλογών Πολιτικών Προσωπικοτήτων του Τμήματος Μπενακείου Βιβλιοθήκης, οι οποίες περιλαμβάνουν βιβλιακές και αρχειακές συλλογές, αλλά και προσωπικά αντικείμενα εκπροσώπων της πολιτικής όπως ο Γιώργος Γεννηματάς, η Βιργινία Τσουδερού, η Μαριέττα Γιαννάκου, ο Χρήστος Σαρτζετάκης, αλλά και ο λογοτέχνης Αντώνης Σαμαράκης.
Πλούσια και ανταποκρινόμενη σε ποικίλα επιστημονικά ενδιαφέροντα είναι και η βιβλιακή ύλη που συγκεντρώνει η Βιβλιοθήκη της Βουλής. Το παλαιότερο βιβλίο της Συλλογής Αρχετύπων της Βιβλιοθήκης (βιβλία που εκδόθηκαν αμέσως μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας με την εφεύρεση του επίπεδου πιεστηρίου από τον Γουτεμβέργιο τον 15ο αιώνα) είναι τα «Ερωτήματα» του Μανουήλ Χρυσολωρά. Τυπώθηκε το 1476 στο τυπογραφείο του Giovanni da Reno. Πρόκειται για εγχειρίδιο διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας με την προσφιλή μορφή των ερωταποκρίσεων. Το πρώτο ελληνικό βιβλίο που τυπώθηκε σε ελληνικό τυπογραφείο, αυτό των Νικολάου Βλαστού και Ζαχαρία Καλλέργη στη Βενετία, είναι το «Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν», ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά λεξικά και ένα από τα σπουδαιότερα έργα της ελληνικής τυπογραφίας, με εντυπωσιακές ερυθροτυπίες στα επίτιτλα κοσμήματα και τα πρωτογράμματα.
Οι συλλογές
Η Βιβλιοθήκη της Βουλής διαθέτει μία από τις πλουσιότερες συλλογές ελληνικών και ξένων εφημερίδων και περιοδικών από τον 18ο αιώνα έως σήμερα, η οποία αριθμεί περίπου 9.000 τίτλους και περισσότερα από 87.000 τεύχη και τόμους. Οπως λέει στην «Κ» η κ. Καμηλάκη, «η Συλλογή Ημερήσιου και Περιοδικού Τύπου καταγράφει με ενάργεια το ευρύτερο ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο και τις περί τον Τύπο και τη δημοσιογραφία πρακτικές κάθε εποχής: π.χ. η παρουσία της προληπτικής λογοκρισίας είναι ορατή σε πολλές περιστάσεις, ακόμα και στα πρωτοσέλιδα, π.χ. σε εφημερίδες του 1922, που αναμεταδίδουν τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής, διαπιστώνουμε ενίοτε ότι η θέση των λογοκριμένων αποσπασμάτων έμενε κενή ή οι αράδες καλύπτονταν με μαύρες ταινίες, καθιστώντας την ανάγνωση αδύνατη».
Βασικό εργαλείο βιβλιογραφικής έρευνας αποτελεί ο κατάλογος της Βιβλιοθήκης της Βουλής, στον οποίο έχουν τεκμηριωθεί πάνω από 700.000 βιβλία. Η Βιβλιοθήκη της Βουλής, λόγω της αυξημένης ζήτησης του υλικού της, ήδη από το 1984 εισήγαγε μακροχρόνιο πρόγραμμα μικροφωτογράφισης, με κριτήριο τη σπανιότητα και την παλαιότητα των εντύπων, καθώς και την κακή ποιότητα του χαρτιού, ιδιαίτερα σε κάποια από τα έντυπα των αρχών του 20ού αιώνα, ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική μεγάλων βιβλιοθηκών, όπως η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και η British Library. Το επόμενο βήμα ψηφιακότητας της Βιβλιοθήκης της Βουλής συντελείται επί του παρόντος, με την κατασκευή Αποθετηρίου. Ετσι θα δημιουργηθεί ενιαίο περιβάλλον ψηφιοποίησης, τεκμηρίωσης, διαχείρισης και προβολής του πολιτιστικού αποθέματος της Βιβλιοθήκης της Βουλής, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Το υλικό που προβλέπεται να ψηφιοποιηθεί πρωτογενώς συμπεριλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συλλογών – από τους χειρόγραφους κώδικες και τους ιστορικούς χάρτες, μέχρι το (μη ψηφιοποιημένο μέχρι στιγμής) Αρχείον Βουλής (1926-1966), το Αρχείο Εισηγητικών Εκθέσεων (1910-1958), αρχεία προσωπικοτήτων κ.ά. Οπως λέει η κ. Καμηλάκη, «πρόκειται για ένα δυναμικό άλμα ενσωμάτωσης στην ψηφιακή πραγματικότητα εκ μέρους ενός εμβληματικού φορέα που διαθέτει σπάνιο αρχειακό υλικό».