Την περασμένη Παρασκευή το απόγευμα προσπαθούσα να μεταφέρω στην αρχισυντάκτριά μου τα όσα θαυμαστά κάνει η Αντωνία Αγάπη Ποντίκη, η 29χρονη Ελληνίδα που κατάφερε να διακριθεί στη φετινή ευρωπαϊκή λίστα του Forbes «30 Under 30», στην κατηγορία Επιστήμη – Υγειονομική Περίθαλψη, όταν ο συνάδελφος Οδυσσέας Πάππος από τα διεθνή γύρισε και μας κοίταξε. «Για την Τώνια λέτε; Ημασταν συμμαθητές! Από το δημοτικό θυμάμαι πως έλεγε ότι ήθελε να γίνει γιατρός».
Η Τώνια Ποντίκη δεν έγινε γιατρός. Τελικά το όνειρό της στον πυρήνα του ήταν πιο ταπεινό, να βοηθάει τον κόσμο, και αφού μελέτησε πολύ και ξενύχτησε ακόμα περισσότερο, εμπνεύστηκε έναν απίστευτο τρόπο να το κάνει. «Βρήκα μία μέθοδο να φτιάχνω τεχνητά πλευρά για ανθρώπους με καρκίνο του πνεύμονα ή καρκίνο του μαστού, στους οποίους συχνά αφαιρείται κομμάτι του θώρακα», λέει, και εκεί που άλλος θα έκανε παύση για χειροκρότημα, συνεχίζει: «Πριν το χειρουργείο της αφαίρεσης παίρνω τα scans τους και δημιουργώ ένα τρισδιάστατο μοντέλο των πλευρών τους στον υπολογιστή, το οποίο τυπώνεται με 3D printing. Σε αυτό το καλούπι μπαίνει ένα υλικό (σ.σ. bone cement, οστικό τσιμέντο, υλικό που χρησιμοποιείται στη στερέωση τεχνητών αρθρώσεων για περισσότερο από μισό αιώνα) που μετά από επτά λεπτά σταθεροποιείται και μπορεί να τοποθετηθεί στον ασθενή. Πρόκειται για υλικό που δεν απορρίπτεται και έχει τις ίδιες μηχανικές ιδιότητες με το κόκαλο, οπότε δρα σαν να έχεις τα πλευρά σου».
Ισως κάπου εδώ θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι η Τώνια σπούδασε βιοϊατρική μηχανική στο King’s College του Λονδίνου, αντικείμενο το οποίο σήμερα διδάσκει στο ίδιο πανεπιστήμιο από τη θέση του βοηθού καθηγητή. Η τρισδιάστατη εκτύπωση στη θωρακική χειρουργική ήταν το διδακτορικό της. Η ιδέα δεν προέκυψε γιατί διέγνωσε ένα κενό στην αγορά, αλλά γιατί διαπίστωσε ένα κενό που έχασκε στο σύστημα υγείας. Η αλληλουχία των γεγονότων που την οδήγησαν έως εκεί ήταν η εξής: «Το καλοκαίρι με το που τελείωσα το πρώτο έτος στο πανεπιστήμιο έκανα έρευνα, βοηθούσα στο εργαστήριο για να πάρω εμπειρία. Από την αρχή συνειδητοποίησα ότι μου άρεσε να χτίζω πράγματα στο εργαστήριο και όχι η ιατρική απεικόνιση που είναι ένας μεγάλος κλάδος στο πτυχίο μου. Μετά το δεύτερο έτος έμεινα πάλι το καλοκαίρι να δουλέψω και επειδή ο καθηγητής μου ήξερε ότι με ενδιαφέρει η χειρουργική, μου είπε ότι υπάρχει ένας θωρακοχειρουργός που αναζητεί μέθοδο για την ανάπτυξη εξατομικευμένων πλευρών». Το Guy’s Hospital που εργαζόταν είναι ένα δημόσιο νοσοκομείο. «Υπάρχουν πλευρά από τιτάνιο, αλλά το NHS (σ.σ. το Εθνικό Σύστημα Υγείας) δεν μπορεί να δικαιολογήσει το κόστος τους για όσους δεν έχουν μεγάλο προσδόκιμο ζωής. Βλέπαμε λοιπόν ότι τους πρότειναν χειρότερη λύση μόνο και μόνο γιατί ήταν ηλικιωμένοι άνθρωποι και με καρκίνο. Προφανώς δεν μπορούν όλοι να πληρώσουν ιδιωτικά τις επιπλέον 3.000 που απαιτεί αυτή η μέθοδος. Εμένα το κόστος είναι 50 λίρες. Δεν υπολογίζω την ώρα τη δικιά μου, το κάνω δωρεάν. Είναι απλά τα υλικά και η χρήση των εκτυπωτών». Ακόμα ένα αθόρυβο χειροκρότημα από την πλευρά μου.
Μέχρι στιγμής η Αντωνία Αγάπη Ποντίκη έχει βοηθήσει με αυτόν τον τρόπο 22 ασθενείς στην Αγγλία. Ηδη κάποιοι ζουν έξι χρόνια μετά με το τεχνητό τους στέρνο. «Η μέθοδός μου δεν βοηθάει να σώσουμε μία ζωή. Αυτό που προσφέρει είναι μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Διότι όπως έχω δημοσιεύσει, μειώνουμε τις μέρες που μένουν στο νοσοκομείο οι ασθενείς αλλά και τα συμπτώματα όπως ο πόνος στο στήθος, η δύσπνοια, ο πόνος στο χέρι, οι κήλες». Λόγω των κανονισμών περί προσωπικών δεδομένων, η Τώνια δεν μπορεί να έρθει σε επαφή με τους ασθενείς για τους οποίους έχει κατασκευάσει πλευρά – στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γνωρίζει ούτε τα ονόματά τους. «Θα το ήθελα πάρα πολύ να έχω επαφή. Πάντα ήθελα να δουλεύω με ανθρώπους. Από 5 χρονών, όταν όλες οι φίλες μου ήθελαν να γίνουν πριγκίπισσες, εγώ ήθελα να γίνω γιατρός. Για πολλούς λόγους δεν έγινα τελικά γιατρός, αλλά πάντα αναζητούσα την επαφή με τους ασθενείς γιατί αυτό είναι που μου δίνει τη μεγαλύτερη χαρά: να βοηθάω τους ανθρώπους».
Σήμερα συνεχίζει να βοηθάει ενηλίκους καρκινοπαθείς που νοσηλεύονται στο Guy’s Hospital αλλά αναζητεί τρόπους να βοηθήσει με τη μέθοδό της και ασθενείς και σε άλλες περιοχές – γιατί όχι και στην Ελλάδα. Διερευνά μάλιστα την πιθανότητα εκτύπωσης όχι του καλουπιού αλλά απευθείας του υλικού που θα μπαίνει στον οργανισμό. «Εχω βρει το υλικό, ονομάζεται PEEK, είναι πολυαιθέρας, είναι επίσης πολύ σκληρό αλλά έχει και μια ελαστικότητα όπως τα πλευρά. Εχει χρησιμοποιηθεί σε μοσχεύματα κρανίου ή προσώπου αλλά όχι στον θώρακα, οπότε η άδεια παίρνει πολύ χρόνο».
Εκπαίδευση χειρουργών
Εχει όμως αφιερώσει τη μεγαλύτερη ενέργεια στην ανάπτυξη τεχνητών οργάνων για εκπαίδευση χειρουργών. «Θεωρώ ότι είναι εξίσου σημαντικό, αφού αν βελτιωθεί η ποιότητα της εκπαίδευσης της επόμενης γενιάς χειρουργών, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να βοηθηθεί η ζωή χιλιάδων ασθενών». Η Τώνια μαζί με μια ολόκληρη ομάδα ειδικών κατασκευάζουν μοντέλα οργάνων από υλικά που μπορούν να μιμηθούν ακριβώς την υφή του ανθρώπινου ιστού. «Και κοστίζουν το 1/10 από ό,τι ένα ανθρώπινο πτώμα χωρίς να μπαίνει και η ηθική συζήτηση. Οπως μας έδειξε η πανδημία άλλωστε το μοντέλο εκπαίδευσης βασισμένο σε πτώματα δεν είναι βιώσιμο. Δεν είχαμε τρόπο να φιλτράρουμε αν τα πτώματα ήταν φορείς, υπήρχε και μεγάλη έλλειψη πτωμάτων, ενώ γίνονταν και λιγότερα χειρουργεία. Οι νέοι χειρουργοί δεν είχαν τρόπο να εξασκηθούν».
Η διάκριση του Forbes ήταν αληθινά μια έκπληξη για εκείνη. «Οταν έμαθα ότι είχα προταθεί, μου έγιναν πολλές ερωτήσεις για την εταιρεία μου και τη χρηματοδότηση. Δεν είχα τίποτα από αυτά. Ο,τι κάνω είναι για να βοηθήσω τον κόσμο να έχει ποιότητα εκπαίδευσης και περίθαλψης με πολύ μικρό κόστος».