Οι προσπάθειες για μείωση της κατανάλωσης νερού και ενέργειας είναι ευπρόσδεκτες, είναι όμως ταυτόχρονα παραπλανητικές, γιατί απομακρύνουν την προσοχή της κοινής γνώμης από το πραγματικό πρόβλημα στη Μεσόγειο και αυτό είναι η συνεχιζόμενη οικοδόμηση της ακτογραμμής. Αυτό υποστηρίζει ο διευθυντής του μεσογειακού γραφείου της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF, σημειώνοντας ότι η επίπτωση της «σφράγισης» των εδαφών δεν αφορά μόνο την καταστροφή των παράκτιων οικοσυστημάτων, αλλά και το ολοένα και αυξανόμενο κόστος αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στις περιοχές αυτές.
Ο Αλέσιο Σάτα βρέθηκε στην Αθήνα τον προηγούμενο μήνα, συμμετέχοντας στην 9η Διεθνή Διάσκεψη για την Προστασία των Θαλασσών (Our Ocean Conference). Οπως είναι επόμενο, η συζήτησή μας ξεκινά από την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη Μεσόγειο. «Προτού να αναλάβω τη θέση μου στο WWF, τον Σεπτέμβριο του 2023, εργαζόμουν ως ερευνητής για την κλιματική αλλαγή, ερευνώντας τις επιπτώσεις της στη Μεσόγειο, ιδιαίτερα τις ξηρασίες και την εκτίμηση επικινδυνότητας και ευαλωτότητας των παράκτιων περιοχών. Συνεπώς, μπορώ να επιβεβαιώσω ότι όντως ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Εχουμε αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και της θάλασσας σε επίπεδα-ρεκόρ: τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η κατάσταση είναι χειρότερη από ό,τι είχαν προβλέψει τα κλιματικά μοντέλα πριν από πέντε χρόνια, δηλαδή, η πραγματικότητα είναι χειρότερη από τις προγνώσεις. Οι θαλάσσιοι καύσωνες έχουν σοβαρές επιπτώσεις τόσο στα είδη της χλωρίδας και της πανίδας όσο και στα οικοσυστήματα. Ταυτόχρονα, επηρεάζουν και άλλες περιβαλλοντικές καταστροφές, όπως η δραματική αύξηση των δασικών πυρκαγιών, η διάβρωση των ακτών. Οι προγνώσεις δείχνουν ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί, όσον αφορά τη συχνότητα και τη δριμύτητα ακραίων γεγονότων».
Οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις είναι πολλές. «Δείτε τι συμβαίνει στην Ισπανία ή στη νότια Ιταλία με τη λειψυδρία. Στην Ισπανία, είναι διαθέσιμο μόλις 27% των αποθεμάτων και είμαστε μόλις στα μέσα της άνοιξης. Σε επίπεδο θαλάσσιας ζωής, πολλά είδη επηρεάζονται, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και η αλιεία, ιδιαίτερα η παράκτια». Παρά τις μετρήσιμες επιπτώσεις, η τουριστική βιομηχανία στη Μεσόγειο συνεχίζει σε ένα καθεστώς business as usual. «Η συζήτηση για τη βιωσιμότητα στον τουρισμό ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια. Βλέπουμε, όμως, ότι ύστερα από τόσα χρόνια προσπαθειών τα πράγματα δεν αλλάζουν. Είναι πολύ λίγα όσα έχουμε πετύχει», εκτιμά ο κ. Σάτα. «Μία από τις μεγάλες αποτυχίες μας ήταν η προσπάθεια να φέρουμε στο ίδιο τραπέζι τους μεγάλους tour operators και τους κορυφαίους παράγοντες του τουρισμού, οι οποίοι στην πραγματικότητα εξακολουθούν να συναγωνίζονται μεταξύ τους αντί να αναζητούν λύσεις. Αν μιλήσεις μεμονωμένα με τον καθένα, θα σου εξηγήσουν ότι καταβάλλουν προσπάθειες, ωστόσο, η άμεση προτεραιότητά τους είναι να είναι πρώτοι στην κατηγορία τους. Μπορείς να εργαστείς για να πετύχεις στόχους απανθρακοποίησης στους μεγάλους ξενοδοχειακούς ομίλους ή στην κρουαζιέρα. Αυτό που δεν πρόκειται να γίνει είναι να υπάρξει μια ισχυρή δέσμευση από πλευράς του κλάδου συνολικά».
Ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Εχουμε αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και της θάλασσας σε επίπεδα-ρεκόρ.
Συζητώντας για την οικοδομική φρενίτιδα στα ελληνικά νησιά, ο διευθυντής του μεσογειακού γραφείου του WWF εκφράζει την εκτίμηση πως πρόκειται για το πιο υποτιμημένο πρόβλημα στη Μεσόγειο. «Ολες οι προσπάθειες για μείωση της κατανάλωσης νερού και ενέργειας που κάνουν οι κυβερνήσεις των μεσογειακών χωρών είναι παραπλανητικές. Είναι χρήσιμες, αλλά παραπλανούν την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα που είναι η κατανάλωση εδάφους και η αλόγιστη παράκτια ανάπτυξη. Εχει έρθει η ώρα να το εξηγήσουμε. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να σταματήσουμε τη δόμηση στην παράκτια ζώνη. Δεν έχουμε άλλη επιλογή στη Μεσόγειο, θα μας καταπιεί η κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, το κόστος της αποκατάστασης των υποδομών, δημόσιων και ιδιωτικών, θα είναι τεράστιο. Δηλαδή, δεν είναι βιώσιμο από καμία άποψη. Είναι ένα τεράστιο θέμα, ίσως το σοβαρότερο, που απουσιάζει από τη δημόσια συζήτηση».
Ενα διαφορετικό μοντέλο
Τα παραδείγματα περιοχών που αναζήτησαν ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης είναι ελάχιστα. «Στη Σαρδηνία (από όπου κατάγομαι), το 2004 η τοπική κυβέρνηση αποφάσισε να απαγορεύσει τη δόμηση σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τη θάλασσα, σε 2.000 χλμ. ακτογραμμής. Είκοσι χρόνια μετά, ακόμη παλεύουμε για να διατηρηθεί αυτός ο νόμος, που ήταν πολύ πρωτοποριακός αλλά δυστυχώς και μοναδικός ως παράδειγμα στη Μεσόγειο. Κάθε κυβέρνηση προσπαθεί να τον αλλάξει. Μαθαίνω ότι και στην Ελλάδα οι κυβερνήσεις αρνούνται να ανοίξουν ανάλογη συζήτηση, για την απόσταση της δόμησης από τη θάλασσα. Σαν να μην ενδιαφέρουν κανέναν οι συνέπειες».
