Από τη στιγμή που ξεκίνησε η οικονομική κρίση μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 40 νόμοι έχουν τροποποιήσει πτυχές της περιβαλλοντικής και πολεοδομικής νομοθεσίας, στην κατεύθυνση της άρσης των περιορισμών και της διευκόλυνσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Κανένα νομοθέτημα, όμως, δεν συγκέντρωσε τέτοιο ενδιαφέρον από την κοινωνία, όσο το σχέδιο νόμου για τη διαχείριση του αιγιαλού και της παραλίας. Το μήνυμα που δίνεται από το πλήθος και την ένταση των αντιδράσεων είναι σαφές: ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας αντιλαμβάνεται τις ακτές ως αγαθό, κοινό για όλους, που πρέπει να τύχει ισχυρότερης προστασίας.
Τι ήταν αυτό που προκάλεσε τόσες αντιδράσεις στο συγκεκριμένο σχέδιο νόμου; Το νομοθέτημα προτείνει την αλλαγή των ισχυόντων για την παραχώρηση του αιγιαλού και της παραλίας στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας. Στη σημερινή «Κ» δύο σημαντικοί άνθρωποι τοποθετούνται επί των ρυθμίσεών του: Ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας Αβραάμ Γούναρης, ο οποίος έχει και την ευθύνη κατάρτισης του σχεδίου νόμου. Και ο κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, τέως πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, σήμερα πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Δικαίου Πολεοδομίας και Χωροταξίας. Ο κ. Γούναρης εκτιμά ότι το σχέδιο νόμου θα περιορίσει τη γραφειοκρατία στην παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης και κατασκευής έργων στον αιγιαλό και την παραλία και πως θα αίρει διάφορα προβλήματα και στρεβλώσεις του πλαισίου που ισχύει σήμερα, με σεβασμό στην προστασία του περιβάλλοντος. Ο κ. Μενουδάκος χαρακτηρίζει το σχέδιο νόμου «ισοπεδωτικό», εκτιμώντας ότι το ισχύον πλαίσιο έχει μια ισορροπημένη σχέση ανάμεσα στην προστασία και την οικονομική αξιοποίηση των ακτών.
Οσο για την τύχη του σχεδίου νόμου; Η επεξεργασία του θα έχει ολοκληρωθεί έως τις αρχές Ιουλίου και πλέον εναπόκειται στον υπουργό Οικονομικών να αποφασίσει πότε θα κατατεθεί στη Βουλή. Το υπουργείο θα φέρει σειρά τροποποιήσεων, σε μια προσπάθεια να αναστρέψει το αρνητικό κλίμα: λ.χ. θα επαναφέρει τους περιορισμούς στην έκταση των παραχωρήσεων (ανώτατο όριο 500 τ.μ. με ελεύθερες ζώνες ανάμεσα στα ομπρελοκαθίσματα 70 μέτρων, μέχρι το 50% μιας παραλίας), θα αφαιρέσει τη δυνατότητα επιχωματώσεων και θα αντικαταστήσει τον όρο «νομιμοποίηση» με τον όρο «αδειοδότηση» για τα αυθαίρετα στον αιγιαλό. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η φιλοσοφία του σχεδίου νόμου δείχνει να παραμένει σταθερή.
«Το σχέδιο νόμου έχει νομικά προβλήματα»
«Αν σε κάποιες χώρες, όπως η Γαλλία, έχουν θεσπιστεί σημαντικοί περιορισμοί για την προστασία της ακτογραμμής, τότε αυτό θα έπρεπε πολύ περισσότερο να ισχύσει και στην Ελλάδα που έχει τόσες ιδιαιτερότητες: ως προς τη μορφολογία των ακτών, ως προς την ύπαρξη πολλών μικρών νησιών, πλήθους ευαίσθητων οικοσυστημάτων, τοπίων υψηλής αισθητικής αξίας. Το σχέδιο νόμου του υπουργείου Οικονομικών για τον αιγιαλό και την παραλία δεν κάνει καμία διάκριση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει μια ισοπεδωτική λογική». Ο κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Δικαίου Πολεοδομίας και Χωροταξίας και τέως πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας εκτιμά ότι το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό και την παραλία έχει πολλά νομικά και ουσιαστικά προβλήματα, που ξεκινούν από τη φιλοσοφία του.
«Το σχέδιο νόμου έρχεται να ανατρέψει τον κανόνα, ότι ο αιγιαλός και η παραλία είναι δημόσιος, κοινόχρηστος χώρος στον οποίο επιτρέπονται κάποιες δραστηριότητες. Αντίθετα, τον αντιμετωπίζει ως χώρο άσκησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων», λέει ο κ. Μενουδάκος. «Αυτό προκύπτει από μια σειρά διατάξεων. Αίρονται οι περιορισμοί που υπήρχαν στην παραχώρηση απλής χρήσης του αιγιαλού (σ.σ.: ανώτατη παραχωρούμενη έκταση, αποστάσεις ανάμεσα σε παραχωρημένα κομμάτια). Αίρονται επίσης οι περιορισμοί στην παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας σε ευπαθή οικοσυστήματα και αρχαιολογικούς χώρους. Αντ’ αυτών, προβλέφθηκε μια γενική διάταξη, χαρακτηριστική του πνεύματος του νομοσχεδίου: ότι στην πράξη παραχώρησης (αιγιαλού, παραλίας) περιλαμβάνονται όροι χρήσης που διασφαλίζουν την πρόσβαση του κοινού, ύστερα από αιτιολογημένη στάθμιση των συμφερόντων που εξυπηρετούνται ή βλάπτονται από την παραχώρηση».
Οσον αφορά τις διατάξεις περί τη διαδικασία εκτέλεσης έργων στον αιγιαλό και την παραλία, που είναι πιο «επικίνδυνες» λόγω του μόνιμου χαρακτήρα τους, ο κ. Μενουδάκος υποστηρίζει ότι κινούνται στο ίδιο πνεύμα.
«Οι σκοποί για τους οποίους μπορούν να εκτελεστούν έργα διευρύνονται ξεκάθαρα με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου, που επιτρέπει παρεμβάσεις από κάθε είδος επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αν το ζητούμενο είναι να διευκολυνθεί ο τουρισμός, σας θυμίζω ότι το 1993 η πολιτεία καθόρισε κάποιες τουριστικές ζώνες -λ.χ. το Λαγονήσι- στις οποίες ο ΕΟΤ μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον αιγιαλό. Συνεπώς, η εντατικότερη τουριστική χρήση κάποιων συγκεκριμένων παραλιακών περιοχών έχει ήδη επιτραπεί στο πρόσφατο παρελθόν. Σήμερα η δυνατότητα αυτή γενικεύεται, χωρίς κριτήρια, χωρίς απαγορεύσεις. Επιπλέον, κάτι που φαντάζει ακατανόητο, προβλέπεται η δυνατότητα επιχωμάτωσης του θαλάσσιου χώρου. Πρόκειται για μια μη αναστρέψιμη παρέμβαση στη μορφολογία της ακτής, που αντί για περιβαλλοντικά κριτήρια… εξαρτάται από τον αριθμό των κλινών της παρακείμενης τουριστικής επένδυσης».
Ενδειξη πρόθεσης
Ενα ακόμα προβληματικό σημείο του σχεδίου νόμου είναι η νομιμοποίηση αυθαιρέτων. «Σήμερα η Διοίκηση έχει το περιθώριο να απαγορεύει κάτι ή να επιτρέπει υπό όρους. Με τις ρυθμίσεις αυτές σύρεται από την υπάρχουσα κατάσταση. Αυτό είναι μια ακόμα ένδειξη της πρόθεσης του νομοθέτη να αλλάξει τη χρήση του αιγιαλού. Η λογική να τεθεί μια ημερομηνία ως χρονικό όριο για τις αυθαιρεσίες δεν αίρει το ελάττωμα της ρύθμισης. Η εντύπωση που δημιουργείται ως αναγνώστη είναι ότι συνδέεται με τη νέα λογική διαχείρισης του αιγιαλού και της παραλίας».
Ως άριστος γνώστης της νομοθεσίας, ο κ. Μενουδάκος εκτιμά ότι το ισχύον πλαίσιο είναι επαρκές. «Νομίζω ότι δεν θα έπρεπε να τροποποιηθεί η νομοθεσία. Ο ισχύων νόμος είναι αρκετά ελαστικός, επιτρέπει αρκετές δραστηριότητες και είναι σύμφωνος με το πνεύμα της Ε.Ε. Ανισορροπία υπήρξε στον τρόπο εφαρμογής του νόμου, με αποτέλεσμα λ.χ. να βλέπουμε ολόκληρες παραλίες καλυμμένες με ομπρέλες. Επομένως, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό αν η πολιτεία έστρεφε την προσοχή της στον τρόπο ελέγχου της νομιμότητας. Η οικονομική ανάπτυξη είναι επιθυμητή, πρέπει όμως να γίνεται σωστή στάθμιση συμφερόντων. Η οικονομική κρίση κάποια στιγμή θα ξεπεραστεί, η αλλοίωση όμως που εν τω μεταξύ θα συντελεστεί στους αιγιαλούς και στις παραλίες θα είναι μόνιμη».
«Υπήρξε εκτεταμένη παραπληροφόρηση»
«Αν πήραμε το μήνυμα; Το υπουργείο δεν χρειάζεται να πάρει κάποιο μήνυμα, αυτά που ζητάει ο κόσμος τα είχαμε ενσωματώσει στο νομοσχέδιο εξαρχής, απαιτώντας περιβαλλοντική αδειοδότηση για πράγματα που σήμερα ο νόμος δεν ζητάει». Ο κ. Αβραάμ Γούναρης, γενικός γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών, θεωρεί ότι το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό και την παραλία έχει αδικηθεί, ότι υπήρξε εκτεταμένη παραπληροφόρηση για τις ρυθμίσεις και τις προθέσεις του. «Το υπουργείο είναι υπέρ μιας ισόρροπης προσέγγισης σε αυτό το αγαθό που ονομάζουμε ακτογραμμή», λέει. «Με σεβασμό στο περιβάλλον, ώστε να έχουμε την τουριστική ανάπτυξη που ζητάμε να έχουμε ως χώρα».
Ο κ. Γούναρης υποστηρίζει ότι το σχέδιο νόμου έρχεται να βελτιώσει το προηγούμενο, χωρίς σημαντικές αλλαγές στο τι επιτρέπεται στον αιγιαλό και στην παραλία. «Αν η κοινωνία δεν θέλει να γίνει τίποτα σε απόσταση 200 μέτρων από τη θάλασσα, ας μας το πει. Αν θέλουμε όμως μια ισόρροπη ανάπτυξη, κι αυτό γίνεται. Το σχέδιο νόμου που θα έρθει είναι αισθητά καλύτερο από το ισχύον νομικό πλαίσιο, για το οποίο παρεμπιπτόντως δεν είδα κανένα να διαμαρτύρεται. Θα χαράξουμε για πρώτη φορά τα όρια του αιγιαλού σε όλη τη χώρα (σ.σ.: με βάση ένα πρόγραμμα της Κτηματολόγιο Α.Ε.), με όλες τις ευεργετικές συνέπειες που αυτό θα έχει, λ.χ. στην καταγραφή των αυθαιρέτων. Ορίσαμε έναν αλγόριθμο για να υπολογίζεται το τίμημα της παραχώρησης της χρήσης αιγιαλού και παραλίας, ώστε να μην υπάρχει καμία υπόνοια. Επίσης ζητήσαμε να δίνεται περιβαλλοντική αδειοδότηση εκεί όπου δεν υπήρχε. Κάνουμε βήματα ουσίας και όχι επιφανειακά».
Αφαιρέθηκε η φράση
Ο κ. Γούναρης υποστηρίζει ότι δεν αυξάνεται η δυνατότητα μόνιμων κατασκευών στον αιγιαλό. «Το ισχύον πλαίσιο επιτρέπει έργα, μεταξύ άλλων, “για εμπορικούς και λοιπούς σκοπούς”. Εμείς αφαιρούμε τη φράση “και λοιπούς σκοπούς” και το διευκρινίζουμε, λέγοντας ότι επιτρέπονται έργα για επιχειρηματικούς σκοπούς». Αν όμως η πρόθεση του ισχύοντος νόμου ήταν αυτή, τότε δεν θα έπρεπε σήμερα να επιτρέπονται τα πάντα στον αιγιαλό; «Πρέπει να καταλάβετε ότι σε κάθε εποχή νομοθετούμε με την ευρύτητα των πραγμάτων που έρχονται», απαντάει ο κ. Γούναρης.
Με το ίδιο σκεπτικό, ο κ. Γούναρης υποστηρίζει ότι το σχέδιο νόμου δεν θα κάνει εκτεταμένες νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων στον αιγιαλό. «Δεν νομιμοποιούμε τίποτα που δεν μπορεί να πάρει άδεια με το ισχύον πλαίσιο. Δεν πρόκειται να νομιμοποιήσουμε ούτε ένα τετραγωνικό παράνομων εγκαταστάσεων ξενοδοχείων, beach bar, ταβερνών και αναψυκτηρίων. Επιπλέον διορθώνουμε ένα λάθος που υπήρχε και θα θέσουμε ένα χρονικό όριο στην ανέγερση των αυθαιρέτων, την 28η Ιουλίου 2011 που ισχύει στη νομοθεσία για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων».
Τέλος, όσον αφορά στις επιτρεπόμενες χρήσεις, ο κ. Γούναρης υποστηρίζει ότι τα ισχύοντα θα τροποποιηθούν ελάχιστα. «Η απρόσκοπτη πρόσβαση του κόσμου είναι δεδομένη και με το νέο πλαίσιο. Η ανώτατη επιτρεπόμενη έκταση που παραχωρείται θα προσδιοριστεί με νεότερη απόφαση. Μάλιστα, θα τεθεί ποσοστιαίος περιορισμός της ανώτατης επιφάνειας που μπορεί να δοθεί για χρήση, λ.χ. για ομπρελοκαθίσματα», λέει.
Ερωτώμενος για τη σχέση του σχεδίου νόμου με τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών και το Πρωτόκολλο της Βαρκελώνης, ο κ. Γούναρης εκτιμά ότι δεν αφορούν την παρούσα τροποποίηση της νομοθεσίας. «Συνεχίζουμε να είμαστε σε επαφή με το υπουργείο Περιβάλλοντος και θα ενσωματώσουμε τις παρατηρήσεις του. Μία από αυτές είναι και το θέμα της ημερομηνίας για τα αυθαίρετα», αναφέρει. Παράλληλα ξεκαθαρίζει ότι το σχέδιο νόμου δεν αποσύρθηκε, αλλά θα κατατεθεί με βελτιώσεις στη Βουλή μέσα στο επόμενο διάστημα. «Η διαβούλευση συνεχίζεται, συνεχίζουμε τις συναντήσεις με επιστημονικούς φορείς. Εκεί όπου υπάρχουν παρεξηγήσεις να λυθούν, εκεί όπου υπάρχουν ενδιαφέρουσες προτάσεις να δούμε πώς μπορούν να ενσωματωθούν. Δεν διεκδικούμε το αλάθητο, αλλά θέλουμε να φέρουμε στη Βουλή ένα πλαίσιο που να λειτουργεί. Να βελτιώσουμε το ισχύον πλαίσιο, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για περισσότερο σεβασμό στο περιβάλλον και περισσότερες δυνατότητες σωστής ανάπτυξης».