Είναι οι αόρατοι άνθρωποι που είτε μετακινούνται για να γλιτώσουν την καταστροφή και χάνουν το νομικό καθεστώς προστασίας τους ή έχουν ριζώσει δίπλα στη νομιμότητα, χωρίς να καλύπτονται ποτέ από αυτήν. Οι άνθρωποι χωρίς ιθαγένεια δεν απολαμβάνουν βασικά δικαιώματα, ενώ αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο επανειλημμένης ή παρατεταμένης κράτησης, αλλά και της ένδειας.
Ο ΟΗΕ αρχίζει το επόμενο διάστημα παγκόσμια εκστρατεία για την εξάλειψη της ανιθαγένειας προσπαθώντας να λύσει ένα πρόβλημα που βασανίζει ολόκληρες γενιές οικογενειών, σε κάποιες περιπτώσεις. Στην Ε.Ε. οι ανιθαγενείς υπολογίζονται σε περισσότερους από 400.000 και στα 28 κράτη-μέλη, με υψηλότερα ποσοστά στις χώρες της Βαλτικής (τα στοιχεία είναι κατ’ εκτίμησιν, εξαιτίας της φύσης του προβλήματος).
Στην Ελλάδα το θέμα ήρθε στην επιφάνεια με τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται και μεγαλώνουν εδώ, χωρίς να τυγχάνουν της προστασίας της ελληνικής Πολιτείας, παγιδευμένα ανάμεσα στα νομικά συστήματα διαφορετικών χωρών.
Ομως υπάρχουν ομάδες ανιθαγενών ιστορικά διαμορφωμένες, όπως είναι μερικοί από τους πρώτους μετανάστες της ΕΣΣΔ, οι οποίοι είναι ακόμα στην Ελλάδα, χωρίς πατρίδα, είναι οι Τσιγγάνοι που δεν εγγράφονται στα δημοτολόγια, οι μουσουλμάνοι της Θράκης, Παλαιστίνιοι πρόσφυγες της πρώτης Ιντιφάντα που ήρθαν από τον Λίβανο κ.ά. «Το μεγάλο πρόβλημα είναι τα παιδιά των μεταναστών, τα οποία ούτε η ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζει ούτε οι χώρες καταγωγής των γονιών τους, για διάφορους λόγους», λέει η κ. Ξένια Πασσά από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. «Η καμπάνια αφορά τις διεθνείς συμβάσεις του 1954 και του 1961 που καλύπτουν αυτούς τους ανθρώπους και τις οποίες επιδιώκουμε να εγκρίνουν και να εφαρμόσουν όλες οι χώρες».
Στις αρχές Ιουλίου, το Βέλγιο, η Γκάμπια, η Γεωργία και η Παραγουάη προσχώρησαν στις Συμβάσεις, που εγγυώνται ένα μίνιμουμ καθεστώς δικαιωμάτων στους ανιθαγενείς. Η Ελλάδα έχει ενσωματώσει τη διεθνή σύμβαση του 1954, η οποία αναγνωρίζει μια μικρή δέσμη δικαιωμάτων μέχρις ότου μπορέσουν να αποκτήσουν οι μετανάστες μία ιθαγένεια και αναμένεται να κυρώσει και τη δεύτερη, η οποία καθορίζει τους κανόνες που πρέπει να εφαρμόσουν τα κράτη μέσω των εθνικών τους νομοθεσιών προκειμένου να προλαμβάνεται η ανιθαγένεια. Η εφαρμογή της μέχρι σήμερα όμως παρέμεινε εξαιρετικά περιορισμένη.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η νομικός Ελένη Τάκου, μέλος της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, καθεστώς ανιθαγενούς (δεν συλλαμβάνεται, ενώ του παρέχεται προσωρινή νομική προστασία) είχε χορηγηθεί ώς το 2011 μόνο σε 164 άτομα από την Ελληνική Αστυνομία, παρότι ο αριθμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος.
«Πρόκειται για ένα θέμα που είναι αδικαιολόγητα ξεχασμένο από το διεθνές δίκαιο και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η σκιά της Ιστορίας», λέει η ίδια.