Η Ελλάδα είναι μια χώρα που τα πάει θαυμάσια στη θεωρία. Αν μπορούσε να πει κανείς με δύο λόγια τι είναι αυτό που τον εντυπωσιάζει στην κοινωνία των Ελλήνων, θα έλεγε η απουσία πρακτικού πνεύματος. Γι’ αυτό δεν εκπλήσσομαι όταν ακούω ξένους επισκέπτες να δηλώνουν χωρίς πολλές περιστροφές ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που δεν είναι φιλική στον τουρίστα.
Ας μην παρεξηγηθώ. Ο χαρακτηρισμός είναι μετάφραση του τεχνοκρατικού tourist friendly, που δεν έχει να κάνει με τα αισθήματα και την καλή διάθεση του κόσμου, αλλά με τις υποδομές και πάνω από όλα με την επένδυση σκέψης πάνω στο πώς η παραμονή του ξένου επισκέπτη θα γίνει κατά το δυνατόν άνετη και με τη μίνιμουμ δυνατόν ταλαιπωρία (με το μάξιμουμ κατά το δυνατόν όφελος για εμάς). Το σκεφτόμουν σε πολλά λιμάνια που δεν έχουν οργανωμένους χώρους για να περιμένεις «σαν άνθρωπος» το πλοίο, αλλά κυρίως σε μουσεία, όπου οι κραυγαλέες παραβιάσεις της κοινής λογικής σε ξεπερνούν και σε εξουθενώνουν. Και δεν αναφέρομαι στα μικρά μουσεία των νησιών, που είναι φτωχά τα περισσότερα, χωρίς πωλητήρια και με στοιχειώδεις μόνο ανέσεις πολιτισμού, αλλά στα μεγάλα, τα πολύ μεγάλα όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στο πωλητήριο, που είναι, ας πούμε, αναβαθμισμένο (με εμφάνιση πωλητηρίου που θα περίμενε κανείς για το υπ’ αριθμ. δέκα μουσείο μιας στοιχειωδώς πολιτισμένης χώρας), χορταίνεις να βλέπεις εκμαγεία. Ωραιότατα τα περισσότερα, με τιμή σε ορισμένα πάνω από 1.000 ευρώ. Είναι ολόγυρα, σαν σε εκθετήριο. Αν θέλεις να ξοδέψεις, τρία, πέντε ή δέκα ευρώ, όπως θέλει το 90% των επισκεπτών, πρέπει να ζητήσεις από τον υπάλληλο να ξεκλειδώσει τη βιτρίνα να βγάλει μία κάρτα. Στο νέο πωλητήριο του Βυζαντινού Μουσείου, σε μέρος όχι εμφανές και όχι ευχάριστο, είναι φανερή επίσης η έλλειψη σχεδιασμού από ανθρώπους που γνωρίζουν μάρκετινγκ.
Η απουσία πρακτικού πνεύματος είναι διάχυτη σε όλους τους πολιτιστικούς χώρους της Ελλάδας και ασφαλώς τα πωλητήρια είναι ένα μόνο παράδειγμα. Αλλά όχι αμελητέο. Θα έλεγα ότι είναι πρωτεύον αν δει κανείς τα στοιχεία από τα έσοδα στα μουσεία άλλων χωρών (όχι όλων, βέβαια, γιατί και η Τουρκία αλλά και η Ιταλία, σε πολλά μουσεία τους είναι πίσω και δεν συγκρίνονται με τη Γαλλία, τη Βρετανία, τη Γερμανία ή ακόμη και την Ισπανία).
Αλλά εμείς έχουμε κυρίως τον αρχαιολογικό τουρισμό, και παρότι ανήκω σε όσους παθιάζονται στην ιδέα της διεύρυνσης της ελληνικής ταυτότητας, η πραγματικότητα είναι ότι η Ελλάδα είναι συνυφασμένη με το αρχαίο παρελθόν της. Είναι απλώς αδιανόητο να χαιρόμαστε με τα 21 εκατ. τουρίστες και να μη σκεφτόμαστε ότι κάθε ένας από τους επισκέπτες θα μπορούσε να αφήσει στη χώρα δέκα φορές παραπάνω χρήματα.