Μια περίεργη «ομίχλη» κάλυψε ήδη 4-5 φορές εντός του 2016 την ατμόσφαιρα στην Αθήνα και τη νότια Ελλάδα, μειώνοντας την ορατότητα και δημιουργώντας ένα πέπλο που σκέπασε τις πόλεις. Το φαινόμενο θα μπορούσε να προσφέρεται κυρίως για εντυπωσιακές φωτογραφίες, αν δεν είχε αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Πρόκειται για τη μεταφορά αφρικανικής σκόνης, η οποία αφού περάσει πάνω από τη Μεσόγειο, φτάνει στην Ελλάδα και αυξάνει σε δραματικό βαθμό τις επικίνδυνες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.
Στην αρχή της εβδομάδας, η αφρικανική σκόνη έκανε πάλι την εμφάνισή της. Τη Δευτέρα 18 Απριλίου καταγράφηκαν υψηλές συγκεντρώσεις μικροσκοπικών αιωρούμενων σωματιδίων με διάμετρο μέχρι δέκα μικρά του μέτρου (ΡΜ 10): στον Πειραιά 81μgr/m3, στην οδό Αριστοτέλους στο κέντρο της Αθήνας 75 μgr/m3, στη Νέα Σμύρνη 69 μgr/m3, τα Λιόσια και το Περιστέρι 62 μgr/m3. Λίγο μικρότερες ήταν οι συγκεντρώσεις την Κυριακή 17 Απριλίου, όπου ο Πειραιάς είχε 68 μgr/m3, αλλά και πάλι 8 στους 11 σταθμούς μέτρησης του υπουργείου Περιβάλλοντος κατέγραψαν συγκεντρώσεις άνω των 50 μgr/m3, που σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε. δεν πρέπει να ξεπερνιούνται περισσότερες από 35 ημέρες το έτος.
Το διήμερο 23-24 Μαρτίου 2016 είχαμε ακόμα πιο επιβαρυμένη ατμόσφαιρα με όλους τους σταθμούς της Αττικής να καταγράφουν τιμές ανώτερες των 250 μgr/m3 και πολλές φορές να φτάνουν τα 280-290 μgr/m3, πέντε και έξι φορές πάνω από το ευρωπαϊκό όριο!
Πώς γίνεται όμως κι έρχεται στην Ελλάδα η αφρικανική σκόνη; Η προέλευσή της είναι είτε από τη Βόρεια Αφρική (π.χ. Λιβύη), είτε από τη Βορειοδυτική Αφρική. Στην πρώτη περίπτωση, χαμηλά βαρομετρικά συστήματα πάνω από την έρημο της Σαχάρας ευνοούν έντονες ανοδικές κινήσεις και διασκορπισμό της σκόνης στην ανώτερη ατμόσφαιρα με μεταφορά της από νότιους ανέμους προς την Ελλάδα. Στην περίπτωση μεταφοράς σκόνης από τις περιοχές της Βορειοδυτικής Αφρικής, παρατηρείται ένα υψηλό βαρομετρικό σύστημα πάνω από τη ΒΔ Αφρική και τη Δυτική Μεσόγειο. Η σκόνη ανυψώνεται στην ανώτερη ατμόσφαιρα και με νοτιοδυτικούς ανέμους μεταφέρεται προς την Ανατολική Μεσόγειο.
Χρώμα και περιεκτικότητα
«Ανάλογα με την περιοχή προέλευσης η σκόνη μπορεί να είναι λευκή ή ερυθρά. Στην πρώτη περίπτωση τα σωματίδια της σκόνης περιέχουν, σε μεγάλο ποσοστό, φώσφορο, κάλιο, μαγνήσιο και ασβέστιο. Στη δεύτερη, πυρίτιο, άργιλο και σίδηρο. Γι’ αυτό κι εμφανίζονται λευκές ή ερυθρωπές λασποβροχές», λέει στην «Κ» ο κ. Χάρης Καμπεζίδης, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Σε αυτή την εναέρια διαδρομή, τα μεγαλύτερα και βαρύτερα σωματίδια σκόνης καθιζάνουν καθ’ οδόν. Στην Ελλάδα φθάνουν τα μικρότερα και ελαφρύτερα, τα οποία δυστυχώς είναι και τα πιο επικίνδυνα, καθώς όσο μικρότερα είναι τα σωματίδια τόσο πιο εύκολα εισπνέονται από τον άνθρωπο.
Τα σωματίδια της σκόνης δεν είναι αθώα. Καταρχάς, η εισχώρηση στο αναπνευστικό σύστημα ενός ξένου σωματιδίου αποτελεί πρόβλημα, ανεξάρτητα από τη σύστασή του. Πολύ περισσότερο που τα σωματίδια της αφρικανικής σκόνης μεταφέρουν ρυπαντικά στοιχεία από τον τόπο προέλευσής τους. Επιπλέον, στην ατμόσφαιρα των ελληνικών πόλεων και πριν τα αιωρούμενα σωματίδια κατέλθουν σε επίπεδα που μπορούν να προσληφθούν από τους ανθρώπους πραγματοποιείται η διαδικασία της «συσσωμάτωσης». «Πρόκειται για ένωση σωματιδίων σε μεγαλύτερα ή επικάθιση άλλων στερεών, υγρών ή στερεών ουσιών, όπως για παράδειγμα αέριων ρύπων ή σταγονιδίων νερού μέσα στα νέφη, πάνω στα μόρια της σκόνης», εξηγεί ο κ. Καμπεζίδης. Με τον τρόπο αυτό εμπλουτίζονται τα μικροσωματίδια της σκόνης με χημικούς ρύπους που βρίσκονται στον αθηναϊκό ουρανό.