Ο Lamin συμπεριφέρεται όπως οποιοσδήποτε έφηβος σε οικογενειακό τραπέζι. Δηλαδή εκνευριστικά. Το κινητό του είναι προέκταση του χεριού του. Πληκτρολογεί συνέχεια, λες και όλη του η ζωή κρέμεται από το επόμενο μήνυμα ή το επόμενο like. Πού και πού κάνει μια προσπάθεια για οπτική επαφή -και χαμογελάει-, αλλά η γενικότερη αίσθηση που αποπνέει είναι ότι μας κάνει χάρη που βρίσκεται ανάμεσά μας, στα γραφεία της ΜΚΟ «Αποστολή» της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Ο 18χρονος Lamin είναι από την Γκάμπια και μένει στον Ξενώνα ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων ΕΣΤΙΑ από τα 15 του.
Εχει δεχτεί να μιλήσει για τη ζωή του και θα το κάνει, λίγο αργότερα, με ευγένεια και ειλικρίνεια. Οπως και οι άλλοι: ο Ali, o Keita, o Amadou και ο Muteba, όλοι τους 22 χρόνων σήμερα, πρώην φιλοξενούμενοι του Ξενώνα και πρώην παιδιά που κατέληξαν μόνα τους στην Ελλάδα έπειτα από ένα τρομακτικό ταξίδι εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων· απόστασης που δεν μπορείς να διανύσεις εύκολα με τα πόδια.
«Φυσικά, δεν θα σας πω τι πραγματικά πέρασα», λέει ο Lamin μετά από περίπου μία ώρα συζήτηση. «Αυτά είναι προσωπικά μυστικά. Ξέρω ότι κάποτε θα πρέπει να τα ξεχάσω για να μπορέσω να προχωρήσω, αλλά ακόμα δεν μπορώ. Είμαι πολύ θυμωμένος. Παρόλο που δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να λυγίζει εύκολα, όσο περισσότερο μιλάω τόσο σπάει η καρδιά μου». Η περίπτωσή του δεν είναι, φυσικά, μοναδική. Ολοι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες έχουν να διηγηθούν περίπου την ίδια ιστορία, με παραλλαγές που δεν κάνουν τη διαφορά.
Φεύγουν από τη χώρα τους για να γλιτώσουν από τον πόλεμο ή μια εμφύλια διαμάχη ή την απόλυτη φτώχεια. Προσκολλώνται σε ανθρώπινα καραβάνια, πέφτουν θύματα trafficking, βλέπουν ανθρώπους να πεθαίνουν δίπλα τους. Δεν ξέρουν πού βρίσκονται. Ο Muteba νόμιζε ότι θα περνούσε από τη Λιβύη στην Ιταλία, αλλά βρέθηκε στην Κρήτη. Ο Amadou έφτασε -μάλλον στη Λέσβο- βρεγμένος, μόνο με τα ρούχα που φορούσε. Στην Ελλάδα οι ανήλικοι πρόσφυγες συλλαμβάνονται και κρατούνται μαζί με ενηλίκους σε απερίγραπτες συνθήκες. Εάν τους έχουν μείνει κάποια χρήματα, τα δίνουν, συχνά με τη διαμεσολάβηση της αστυνομίας, για να πληρώσουν μεταφορικό μέσο για την Αθήνα.
Ο Lamin παρέμεινε 21 μέρες στο κρατητήριο της Σάμου. Αφέθηκε τελικά ελεύθερος για να κατηφορίσει μόνος του στην πρωτεύουσα. Ο Ali δέχτηκε επίθεση από Χρυσαυγίτες στον Αγιο Παντελεήμονα. Τον μαχαίρωσαν, ευτυχώς επιφανειακά. Ενας Ελληνας του πρότεινε να πάει στην Πελοπόννησο να δουλέψει στα πορτοκάλια. Ηταν χειρότερα. Φαγητό τού έδιναν μόνο το μεσημέρι – και μόνο ρύζι. Μετά από ένα μήνα τού έδωσαν 100 ευρώ και τον έδιωξαν. Ο Keita έψαχνε στα σκουπίδια και πουλούσε ό,τι έβρισκε στο παζάρι του Αγίου Νικολάου. Από την Παρασκευή το βράδυ μέχρι το Σάββατο το μεσημέρι μπορεί να έβγαζε και 25 ευρώ. «Είναι απίστευτο», λέει, «τι πετούσαν οι Ελληνες πριν από πέντε χρόνια: ωραία ρούχα και τσάντες και ποτήρια».
Μα γιατί να τα υποστεί όλα αυτά ένα παιδί, με τις ευχές μάλιστα της οικογένειάς του; Ο πατέρας του Lamin ήταν υψηλόβαθμο διοικητικό στέλεχος στο δικαστήριο της Μπαντζούλ στην Γκάμπια, αλλά το νέο καθεστώς τον έκλεισε στη φυλακή. Ο Ali αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Καμπούλ όταν οι Ταλιμπάν σκότωσαν τον δικό του πατέρα, που ήταν πολιτικός. Ο Keita μεγάλωσε κλεισμένος στο σπίτι του έως τα 11 του χρόνια, οπότε και έφυγε από την Ακτή Ελεφαντοστού. Η γειτονιά του ήταν εμπόλεμη ζώνη. Ακόμα θυμάται τα πτώματα έξω από την πόρτα του. Ο Amadou ήταν επικηρυγμένος στη Γουινέα. Τραυμάτισε κατά λάθος στο κεφάλι κάποιο παιδί μιας άλλης φυλής κατά τη διάρκεια ενός «φιλικού» ποδοσφαιρικού αγώνα. Ο πατέρας του, που είναι γιατρός, κανόνισε τη διαφυγή του. Και ο Muteba περιφερόταν από τα δέκα του χρόνια άστεγος στους δρόμους του Κονγκό μαζί με άλλα παιδιά, μέχρι που όλη η παρέα του αποφάσισε να περάσει στη διπλανή Μπράζα και ξεκίνησαν το ταξίδι προς την Ευρώπη.
Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 900 παιδιά παραμένουν σήμερα στην Ελλάδα χωρίς στέγη και με επείγουσα ανάγκη για προστασία. Είναι απείρως περισσότερα όσα πέρασαν από τα σύνορά μας τα τελευταία πέντε-έξι χρόνια και προχώρησαν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ή χάθηκαν. Ο Ξενώνας της «Αποστολής» ξεκίνησε να λειτουργεί το 2011 και μέχρι σήμερα έχει φιλοξενήσει 370 παιδιά. Τα περισσότερα παραπέμπονται από το GSR, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους πρόσφυγες. Μένουν για μικρό χρονικό διάστημα και γίνεται προσπάθεια να επανενωθούν με κάποιον συγγενή σε άλλο ευρωπαϊκό κράτος. Κάποια το σκάνε, καθώς δεν αντέχουν τους κανόνες μιας κλειστής δομής. Διότι πώς μπορεί να δεχτεί ένα παιδί που έχει διασχίσει δύο ηπείρους ότι δεν επιτρέπεται τώρα να πάει μόνο του μέχρι το περίπτερο;
Ο Muteba αποφάσισε να μείνει, για να πάει σχολείο. Πέντε χρόνια αργότερα, στενοχωριέται που δεν έγραψε καλά στις Πανελλαδικές εξετάσεις -θέλει να περάσει στη Γυμναστική Ακαδημία- και είναι αποφασισμένος να ξαναδώσει του χρόνου. Ο Ali, ο οποίος μέχρι το 2011 δεν μιλούσε καθόλου Ελληνικά, έγραψε 14,8 και θέλει να σπουδάσει κοινωνικός λειτουργός. «Με βοήθησαν τόσο πολύ στην Αποστολή», λέει, «που δεν γίνεται να τους απογοητεύσω και να μην πάω στο πανεπιστήμιο». Δουλεύει ήδη ως πολιτισμικός διαμεσολαβητής στη ΜΚΟ PRAKSIS και αγωνιά για τους σημερινούς ανήλικους ασυνόδευτους και την κατάσταση στο Ελληνικό. Προσπαθεί να τους ενθαρρύνει: «Λέω στα παιδιά ότι κι εγώ ήμουν όπως εκείνα. Και να μην το βάλουν κάτω».
Ολα τα παιδιά του Ξενώνα φοιτούν στο Διαπολιτισμικό Σχολείο Ελληνικού και μιλούν με τα καλύτερα λόγια για τους καθηγητές τους, που τους στηρίζουν ουσιαστικά. (Φαίνεται να λένε την αλήθεια. Διότι, αντίθετα, δεν εξωραΐζουν όσα δεν τους αρέσουν. Σχολιάζουν, για παράδειγμα, αρνητικά το φαγητό που τους σερβίρουν – σε ποιο παιδί θα άρεσε να τρώει κάθε μέρα catering και όχι το σπιτικό φαγητό της μαμάς του και της χώρας του;) «Δεν ήξερα τι σημαίνει κανονικό σχολείο. Οταν μπήκα στην τάξη, δεν ήθελα πια να φύγω», λέει ο Keita που θέλει να σπουδάσει Γαλλική Φιλολογία. Ο Amadou μόλις πέρασε στο ΤΕΙ της Ηγουμενίτσας. Και ο Lamin θέλει κάποια μέρα να παίξει επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Παίζει ήδη στην ομάδα της Καλλιθέας στη Β΄ Εθνική.
Ο Ξενώνας λειτουργεί με δύο κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγο, δασκάλα και φύλακες. Και συνεργάζονται και με διερμηνείς από τη ΜΚΟ Μετάδραση, που βοηθούν στη μετάφραση ώστε να συνεννοούνται τα παιδιά με το προσωπικό αλλά και μεταξύ τους. Ο Ali, που ήταν από τα πρώτα παιδιά που φιλοξενήθηκαν, λέει πως στις αρχές οι φυλετικοί καβγάδες ήταν συχνοί. Τα παιδιά συσπειρώνονταν ανά ήπειρο, εξηγεί. Μια σύγχρονη Βαβέλ στον Αγιο Δημήτριο.
«Ο Αρχιεπίσκοπος πιστεύει στην εφαρμογή του Ευαγγελίου μέσω της πράξης»,λέει ο Κωστής Δήμτσας, γενικός διευθυντής της «Αποστολής». «Μας ενδιαφέρει η στήριξη του ανθρώπου ανεξαρτήτως χρώματος, θρησκείας ή φυλής». Στον Ξενώνα τηρείται το Ραμαζάνι για όσους θέλουν. Και γίνεται προσπάθεια για ειδική διατροφή, όσο είναι δυνατόν. Για παράδειγμα, προτιμούν να σερβίρουν κοτόπουλο και όχι κρέας, για να μην υπάρχει καμία υποψία ότι πρόκειται για χοιρινό.
Και μια και ο λόγος για… κοτόπουλα, πώς μπορεί να έχει ο κόσμος εμπιστοσύνη στη ΜΚΟ της Αρχιεπισκοπής μετά το σκάνδαλο ύψους σχεδόν 6 εκατομμυρίων ευρώ με τα κατεψυγμένα κοτόπουλα της «Αλληλεγγύης» (η ΜΚΟ της Εκκλησίας της Ελλάδος που προηγήθηκε της «Αποστολής») τα οποία δεν έφτασαν ποτέ ως επισιτιστική βοήθεια στο Ιράκ το 2006; «Η διαχείριση μπορεί να ήταν λάθος, αλλά τα λάθη είναι λάθη προσώπων και όχι της Εκκλησίας», απαντά ο κ. Δήμτσας. «Και ο κόσμος το καταλαβαίνει αυτό. Θέλω να τονίσω ότι η “Αποστολή” στηρίχθηκε από την αρχή από τον απλό άνθρωπο, που δίνει ό,τι μπορεί για να βοηθηθούν όσοι έχουν ανάγκη». (Η «Αποστολή» ιδρύθηκε το 2010 και δέχεται έλεγχο κάθε τρεις μήνες και από οικονομικό κλιμάκιο του IOCC -International Orthodox Christian Charities- που έχει έδρα τη Βαλτιμόρη και ελέγχεται με τη σειρά του από το αμερικανικό κράτος.)
Ο Ali, ο Lamin, ο Keita, ο Amadou και ο Muteba θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα. Ισως επειδή δεν τους περιμένει κανείς πουθενά αλλού. Ή ίσως επειδή, όπως λέει ο Ali, «όνειρό μου ήταν να ζήσω σε μια χώρα όπου υπάρχει ειρήνη. Και το έχω ήδη πραγματοποιήσει». Ο Ali και ο Lamin έχουν αναγνωριστεί ως πολιτικοί πρόσφυγες. Ο Muteba και ο Keita ακόμα όχι. Την ημέρα της συνάντησής μας ο Amadou είχε μόλις μάθει ότι η αίτησή του για άσυλο απορρίφθηκε για δεύτερη φορά. «Τι να πω;» λέει. «Εξι χρόνια προσπαθώ να ενταχθώ στην κοινωνία, πηγαίνω σχολείο, μπήκα στο ΤΕΙ. Και τώρα έχω 90 μέρες να γυρίσω εκεί από όπου έφυγα; Μα ποιος είναι χαζός να αφήσει τη χώρα του και την οικογένειά του εάν δεν κινδυνεύει;»
ΜΚΟ «Αποστολή» της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, τηλ. 213-01.84.400-99, www.mkoapostoli.com