«Αν μου πάρετε το αυτοκίνητο, θα πεθάνω!», η απειλή που εκστομίζει η 87χρονη στα παιδιά της. «Εδώ γύρω κυκλοφορώ, τι φοβάστε; Μήπως θα βγω στην εθνική;», επιστρατεύει τα επιχειρήματα απέναντι στην οικογένεια ένας ηλικιωμένος. «Οδηγώ 60 χρόνια και τώρα θα μου πείτε ότι δεν μπορώ;», η οργισμένη αντίδραση του 85χρονου μαθαίνοντας ότι κόπηκε στις ιατρικές εξετάσεις για την ανανέωση της άδειας οδήγησης. Αν και ο νόμος δεν ορίζει ηλικιακό «ταβάνι», οι απόψεις σχετικά με το κατά πόσον είναι ασφαλές να εξακολουθούν να οδηγούν ηλικιωμένοι, διίστανται.
Οι ενδιαφερόμενοι που επιθυμούν ανανέωση της άδειας οδήγησης απευθύνονται σε συμβεβλημένα με το υπουργείο Μεταφορών ιδιωτικά ιατρεία 4 ειδικοτήτων. «“Γιατρέ, μη με κόψεις. Εγώ θέλω το αυτοκίνητο μέχρι το σούπερ μάρκετ ή την εκκλησία. Δεν κυκλοφορώ τη νύχτα, δεν κάνω αποστάσεις”, η αγωνία των υποψηφίων όταν έρχονται να εξεταστούν», αρχίζει να λέει ο κ. Δημήτρης Παπαευθυμίου, ωτορινολαρυγγολόγος, ο οποίος υποχρεωτικά υποβάλλει τους άνω των 80 οδηγούς σε ακουόγραμμα. «Μετά τη συγκεκριμένη ηλικία, όλοι παρουσιάζουν τη λεγόμενη “πρέσβεια ακοΐα”, πτώση δηλαδή της ακοής στις υψηλές συχνότητες (4.000-8.000 Hertz). Εφόσον το άτομο πληροί τις προϋποθέσεις, του χορηγείται ανανέωση 1 με 2 χρόνια το μάξιμουμ».
Oσο για τη γενική εικόνα των ηλικιωμένων; «Εχει έρθει και 95χρονος από την Ικαρία χωρίς κανένα πρόβλημα! Σε ένα ποσοστό περίπου 30-35%, έχω συστήσει να φορέσουν ακουστικά όταν οδηγούν. Ετσι, έχω κι εγώ τη συνείδησή μου ήσυχη κι εκείνοι μπορούν να οδηγήσουν με ασφάλεια», θα πει ο ΩΡΛ, προσθέτοντας: «Ερχονται κάποιοι να εξεταστούν υποβασταζόμενοι αλλά είναι “δεμένα τα χέρια μου” – αν ακούει δεν μπορώ να τον κόψω». Ανάλογη δέσμευση αντιμετωπίζει και η χειρουργός οφθαλμίατρος, κ. Σιμίνα Ορχα: «Οι περισσότεροι που έρχονται για ανανέωση άδειας οδήγησης είναι άνδρες, γύρω στα 80-82. Η όρασή τους άψογη, αφού είναι ήδη χειρουργημένοι για καταρράκτη. Προ ημερών, ένας κύριος, διάβασε 2-3 νούμερα και αποκοιμήθηκε στην καρέκλα. Τρόμαξα. Η γυναίκα του: “Γιάννη, ξύπνα!”. “Μην ανησυχείτε, έτσι ξαφνικά τον πιάνει”. Ομως, από τη στιγμή που δεν παρουσιάζει πρόβλημα στην ωχρά κηλίδα, έχει καλή πίεση, δεν έχει γλαύκωμα και έχει κάνει καταρράκτη, οφείλω να εγκρίνω την ανανέωση».
Μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζει η οφθαλμίατρος με τους νεότερους: «Οι υποψήφιοι 65-80 ετών δεν βλέπουν καλά και αντιδρούν όταν τους το επισημάνεις». Εκείνοι που γνωρίζουν ότι κινδυνεύουν να κοπούν, ωστόσο, στρέφονται απευθείας αλλού, σύμφωνα με την ίδια: «Με τη διαμεσολάβηση σχολών οδήγησης, φτάνουν στους γιατρούς οι φάκελοι για να σφραγιστούν οι άδειες. Χωρίς καν τη φυσική παρουσία του ασθενούς. Υπάρχουν κυκλώματα και εξασφαλίζεται η ανανέωση. Μέσα στην κρίση, έρχεται ο άλλος και σου λέει ”με αυτά τα χρήματα, βγάζεις τα έξοδα του ιατρείου”. Πολλοί κάμπτονται δυστυχώς».
Τα λεγόμενα του κ. Ιωάννη Αργυρού, γενικού οικογενειακού ιατρού, έρχονται σε επίρρωση των προλεχθέντων: «Οπως μαθαίνω, οι γραμματείς δίνουν συνήθως τα χαρτιά στους ηλικιωμένους. Δεν τους εξετάζουν. Χθες ήρθε ένας κύριος και μου έδινε περισσότερα χρήματα γιατί “ασχολήθηκα μαζί του αρκετή ώρα”. Επειδή τον εξέτασα και πήρα ιστορικό…».
Πώς αξιολογεί ο γιατρός τους ενδιαφερόμενους για ανανέωση ηλικιωμένους οδηγούς; «Οσοι έρχονται, δεν θέλουν να παρατήσουν το τιμόνι. Επειδή συνήθως έχουν προηγηθεί οι άλλες ειδικότητες, γκρινιάζουν: “Μόνο ένα χρόνο μου ’δωσε…”. Είναι και δαπανηρό – φτάνει τα 120 ευρώ περίπου η ανανέωση… Γενικά, διαπιστώνω ότι είναι καλοστεκούμενοι και δεν θέλουν να παρατήσουν το τιμόνι. Από την άλλη, η ικανότητα οδήγησης δεν συνδέεται αποκλειστικά με την ηλικία – μπορεί ένας 65άρης να έχει προβλήματα υγείας που δεν του επιτρέπουν να οδηγήσει και ο 85άρης να είναι μια χαρά. Τέλος, όταν είναι και ασθενής σου, πρέπει να είσαι βράχος για να του πεις “σου παίρνω το δίπλωμα”. Ξέρεις πως αν του το στερήσεις, τον σκοτώνεις».
Η πολιτεία δεν προσφέρει εναλλακτικές
«Σε μια κοινωνία που δεν προσφέρει εναλλακτικές, δεν είναι απλό να στερήσεις σε κάποιον το δικαίωμα οδήγησης», επισημαίνει η κ. Αφροδίτη Θεοδώρου, Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπεύτρια, η οποία εξετάζει υποψήφιους για ανανέωση άδειας οδήγησης άνω των 80. Ακόμη και σε περιπτώσεις βαριά ανοϊκών. «Και βλέπεις τα παιδιά τους να “χάνουν” τα κλειδιά, να στέλνουν το αυτοκίνητο για σέρβις και να το ”ξεχνούν”, να έρχεται η αστυνομία να “κάνει συστάσεις”… Είναι δύσκολο να τους πεις “δεν είσαι σε θέση να οδηγείς πια, φέρε τα κλειδιά”». Θυμός και επιθετικότητα αρχικά, στεναχώρια και απόσυρση στη συνέχεια, προσαρμογή στη νέα κατάσταση. Είναι εντυπωσιακό πάντως «πως όταν τους ρωτώ: “Θα βάζατε τα εγγόνια σας στο αμάξι να τα πάτε βόλτα;”, οι περισσότεροι διστάζουν». Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται κατανόηση και προτεραιότητα στην ασφάλεια. Προετοιμάζουμε το έδαφος σταδιακά και δίνουμε εναλλακτικές: «Αντί για τα έξοδα συντήρησης του αυτοκινήτου, δίνουμε ένα ποσό στον γείτονα ή σε ταξί και σε εξυπηρετεί για να πας όπου θέλεις». Είναι όμως σημαντικό η μετάβαση να μη γίνει απότομα.