Αν και η διπλωματία είναι το αντικείμενό του, ο χειρισμός του στην υπόθεση «Τομ Χανκς» απείχε πολύ από διπλωματικούς χειρισμούς. Ισως φταίει το νεαρό της ηλικίας του. Ο λόγος για το Ελληνικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Διπλωματίας που μετρά μόλις 18 μήνες ζωής και η πρώτη του μεγάλη προσπάθεια να μπει για τα καλά στη δημόσια σφαίρα κατέληξε σε μια περίεργη υπόθεση που ερευνάται από τις αρμόδιες αρχές. Αρκετές χιλιάδες ευρώ άλλαξαν χέρια, το διάσημο ζεύγος Τομ Χανκς και Ρίτα Γουίλσον ανακοίνωσαν δημόσια ότι δεν έχουν σχέση με εκείνους που υποστηρίζουν ότι διοργανώνουν εκδήλωση προς τιμήν τους στην Αθήνα και ένας ολόκληρος μηχανισμός που στήθηκε γύρω από μια διαδικτυακή επαφή κατέρρευσε σε λίγες ώρες.
«Κακώς», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Πέτρος Καψάσκης, «ήμασταν παθητικοί λήπτες των πληροφοριών και αυτό δεν θα ξαναγίνει», αναφερόμενος στις πληροφορίες που του μετέφερε η υπεύθυνη της εκδήλωσης και πρέσβειρα του Ινστιτούτου, Αντα Ηλιοπούλου. Ο ίδιος εκτιμά, ωστόσο, ότι το φιάσκο Χανκς δεν θα επηρεάσει τις δραστηριότητές του. «Εμείς συνεχίζουμε κανονικά το έργο μας. Οι φίλοι του Ινστιτούτου και τα χιλιάδες μέλη του μας στέλνουν επιστολές στήριξης, πιστεύουν στο έργο μας και στην καθαρότητα των πράξεών μας», σημειώνει ο κ. Καψάσκης.
Η ίδρυση του Ινστιτούτου ήρθε από την ανάγκη, σύμφωνα με τον κ. Καψάσκη, «να μην αντλούμε πια ελληνικότητα από το παρελθόν», αλλά να χρησιμοποιηθεί το ιστορικό παρελθόν «ως πυξίδα για το μέλλον» μακριά από τα λάθη της «προγονοπληξίας». Τυπικά το ΕΙΠΔ ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2017 και στα ιδρυτικά του μέλη συμπεριλαμβάνονται οι καθηγητές Κωνσταντίνος Υφαντής και Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, που είναι και οι επιβλέποντες στο διδακτορικό που εκπονεί ο κ. Καψάσκης στο Πάντειο, όπως μας είπε ο ίδιος, η τραγουδίστρια Γιοβάννα, ο καθηγητής Ναπολέων Μαραβέγιας, ο πρέσβης ε.τ. Αλέξανδρος Μαλλιάς κ.ά.
«Σκοπός του Ινστιτούτου είναι να προβάλλει μια ελκυστική εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό με όχημα τον πολιτισμό», μας λέει ο γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου, Μιχάλης Διακαντώνης, οικονομολόγος και διεθνολόγος, ιδιωτικός υπάλληλος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. «Σε αυτόν τον άξονα θέλουμε να κινηθούμε, κυρίως, μέσα από δύο δρόμους: εκδηλώσεις και έρευνα. Ως προς τις εκδηλώσεις έχουμε ήδη ξεκινήσει μία σειρά δράσεων».
Τα γραφεία
Το Ινστιτούτο φαίνεται να διαθέτει γραφεία εντός Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κρήτη, Αρκαδία) αλλά και σε χώρες του εξωτερικού: Iταλία, Δανία, Αγγλία, Ιράκ, Αίγυπτο, Μαρόκο. Το καθεστώς των εκπροσώπων του είναι «υπό διαμόρφωση», εξηγεί ο κ. Καψάσκης, «με την έννοια ότι οι ακαδημαϊκοί εκεί έχουν στήσει ο καθένας μια ομάδα από το πανεπιστήμιό τους, ανθρώπων που εργάζονται για την ιδέα της εξάπλωσης του ελληνικού πολιτισμού». Στη Δανία, όπως μας πληροφορεί η επικεφαλής του γραφείου της Κοπεγχάγης, αρχαιολόγος Ελίνα Σταματάτου, «δεν έχουμε κάνει κάποια εκδήλωση ακόμη. Ωστόσο, συζητάμε με ανθρώπους. Ο στόχος είναι να μιλήσει κανείς για την Ελλάδα μέσω του πολιτισμού και να δημιουργήσει γέφυρες και επικοινωνία».
«Αν εξαιρέσουμε την Ιταλία και την Αγγλία, στις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού δεν λειτουργούν ακόμη γραφεία, αλλά δίκτυα ανθρώπων, Ελλήνων και φιλελλήνων που πιστεύουν στις δράσεις μας και θέλουν να τις στηρίξουν. Στόχος μας είναι η δημιουργία διμερών σχέσεων και γι’ αυτό μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η Βόρεια Αφρική», εξηγεί ο κ. Διακαντώνης. Να σημειώσουμε εδώ ότι δεν στάθηκε δυνατό να εντοπίσουμε τους εκπροσώπους του Ινστιτούτου στην Αίγυπτο, στην Τυνησία και στο Ιράκ, όπως λόγου χάρη ο καθηγητής Abd Ali Mohammed.
Δύο απώλειες
Η υπόθεση του Τομ Χανκς στοίχισε ήδη δύο απώλειες στο Ινστιτούτο. «Στο τέλος της περασμένης χρονιάς, ο Πέτρος Καψάσκης μού πρότεινε να οργανώσω στο Λονδίνο μια ομάδα που θα συνεργαστεί με το Ινστιτούτο και θα συνδιαμορφώσουμε μια ατζέντα εκδηλώσεων με στόχο την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού», μας λέει ο Δημήτρης Κρανιώτης, διοργανωτής εκδηλώσεων πολιτιστικού χαρακτήρα στη βρετανική πρωτεύουσα. «Πράγματι, συγκέντρωσα μια ομάδα επαγγελματιών και μπήκαμε στη διαδικασία συνομιλίας με το Ινστιτούτο για τη σύναψη επίσημης συνεργασίας. Δεν έχουμε φτάσει σε συμφωνία, δεν έχουμε καμία νομική σχέση με το Ινστιτούτο και μετά την πρόσφατη ιστορία με τον Τομ Χανκς στην οποία δεν υπάρχει καμία εμπλοκή μας, αποφασίσαμε να διακόψουμε τις συνομιλίες. Και με επιστολή μου ενημέρωσα σχετικά τον κ. Καψάσκη». Τη θέση της διαχώρισε και η υπεύθυνη της Αρκαδίας.
Η ομάδα του Ινστιτούτου, κυρίως στα εγχώρια παραρτήματά του, αποτελείται κυρίως από φοιτητές και νέους διαφόρων ειδικοτήτων οι οποίοι προσφέρουν υπηρεσίες σε εθελοντική βάση. Οι στόχοι του Ινστιτούτου παρ’ όλα αυτά παραμένουν υψηλοί. Με τι πόρους θα επιτευχθούν; «Οι πηγές χρηματοδότησης είναι προσωπικές, δεν έχουμε βρει ακόμα κεφάλαια να μας χρηματοδοτήσουν», σημειώνει ο κ. Καψάσκης. Το Ινστιτούτο φιλοδοξεί να αντλήσει πόρους από «εκδηλώσεις και το ερευνητικό έργο, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση όσοι θέλουν να γίνουν μέλη, και τα ευρωπαϊκά προγράμματα», όπως μας λέει ο κ. Διακαντώνης. Ακόμη, ωστόσο, το ΕΙΠΔ δεν έχει δημοσιευμένο επιστημονικό έργο, ενώ οι συνδρομές μελών του (από 35 έως 100 ευρώ) φτάνουν μόλις τις 20.
«Φορτωμένη» διπλωματία
Ρωτάμε τον κ. Διακαντώνη αν είναι υπερβολικά «φορτωμένος» ο τομέας πολιτιστικής διπλωματίας του Ινστιτούτου, με πεδία κάπως ασύνδετα μεταξύ τους: διπλωματία των βιβλιοθηκών, εκκλησιαστική διπλωματία, διπλωματία του χοροδράματος, διπλωματία της θάλασσας, του μελοδράματος, περιβαλλοντολογική, διπλωματία των μουσείων και της υγείας, δημόσια διπλωματία, πολιτιστικός τουρισμός, διπλωματία των συνεδρίων, του θεάτρου, ψηφιακή διπλωματία, του αθλητισμού, του βιομηχανικού σήματος, οικονομική διπλωματία. «Eίναι ευρύ το πεδίο αλλά όλα είναι πολιτισμός», μας απαντάει ο κ. Διακαντώνης. Και συμπληρώνει: «Ακούστε, αν μιλάμε ειλικρινώς θα πρέπει να πούμε ότι το παιχνίδι αυτό παίζεται από πολλούς. Είμαστε σε επαφή με πρεσβείες, με ιδιωτικούς οργανισμούς, με ανθρώπους του εξωτερικού. Θέλουμε να πούμε ότι εμείς πιστεύουμε ότι αυτά είναι ορισμένα από τα πεδία στα οποία μπορεί να αναπτυχθεί η πολιτιστική διπλωματία. Προφανώς αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να τα αναπτύξουμε όλα αυτά, αλλά θα θέλαμε αν δημιουργηθούν οι συνθήκες».