Την περασμένη Πέμπτη 1η Νοεμβρίου 2018, σε πολλές περιοχές της χώρας οι μέγιστες θερμοκρασίες έπιασαν καλοκαιρινά επίπεδα. Στη Γόρτυνα το θερμόμετρο έφτασε τους 31,1 βαθμούς Κελσίου, στη Σπάρτη τους 30,2, στο Αιτωλικό 29,7, στην πόλη της Χίου τους 29,4 και στα Πατήσια τους 28,8. Σε αρκετές περιοχές της Πελοποννήσου σημειώθηκαν μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 29° C. Κυκλοφορώντας με κοντομάνικα, πολλοί αναρωτιούνταν αν ήρθε ξανά το καλοκαίρι.
«Στη χώρα μας παρατηρείται συχνά μια περίοδος καλοκαιρίας διάρκειας αρκετών ημερών το χρονικό διάστημα από τα μέσα Οκτωβρίου έως τα μέσα Νοεμβρίου, η οποία έχει ονομαστεί καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου ή αλλιώς μικρό καλοκαιράκι. Το συγκεκριμένο φαινόμενο παρατηρείται μετά τις πρώτες επισκέψεις του χειμώνα, λίγο προτού η ατμόσφαιρα αποκτήσει την εύρυθμη χειμερινή κυκλοφορία της», λέει στην «Κ» ο μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος. «Αντίστοιχα φαινόμενα έχουμε και αλλού: στην Αμερική ονομάζεται καλοκαίρι των Ινδιάνων, στη Γαλλία καλοκαίρι του Αγίου Μαρτίνου, σε Γερμανία και Αυστρία χρυσός Οκτώβριος και στη Βουλγαρία καλοκαίρι των Τσιγγάνων», συμπληρώνει. Αυτό δεν σημαίνει πως ζούμε απλώς κάτι συνηθισμένο, καθώς η κλιματική αλλαγή κάνει πιο συχνά και έντονα τα καιρικά φαινόμενα. Ηδη με τους 28,8° C στα Πατήσια έσπασε το αθηναϊκό ρεκόρ των τελευταίων δεκαετιών στις μέγιστες θερμοκρασίες του Νοεμβρίου. Το «κρατούσε» η Νέα Φιλαδέλφεια από την 1η Νοεμβρίου 1992 με 28,6° C. Πανελλαδικό ρεκόρ παραμένουν οι 35° C στο Ηράκλειο, στις 5/11/1990.
Στις μακρόχρονες τάσεις του καιρού στην Ελλάδα αποτυπώνονται ήδη τα ανησυχητικά σημάδια της κλιματικής απορρύθμισης. Ετσι, ενώ το φετινό καλοκαίρι ήταν ιδιαίτερα βροχερό στην ηπειρωτική Ελλάδα, πολλά νησιά του Νότιου Αιγαίου και η Κρήτη αντιμετωπίζουν πρόβλημα λειψυδρίας. Παρατηρούνται και αντιδράσεις αγροτών, καθώς στεγνώνει ο υδροφόρος ορίζοντας και πριμοδοτούνται οι τουριστικές εγκαταστάσεις.
Η φονική πλημμύρα
Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη φονική πλημμύρα πέρυσι στις 16 Νοεμβρίου στη Μάνδρα και στη Νέα Πέραμο, με συνέπεια την απώλεια 24 ανθρώπων και μεγάλες καταστροφές. Είχε προηγηθεί εντονότατη βροχόπτωση στο όρος Πατέρας, έκφραση των ακραίων καιρικών φαινομένων που ήδη πυκνώνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής και της γενικής απορρύθμισης που φέρνει. Εικόνα της συνολικής αστάθειας ήταν η αντίθεση του φετινού θέρους, που ενώ η Δυτική και η Βόρεια Ευρώπη «καίγονταν», η Ελλάδα απολάμβανε ένα δροσερό καλοκαίρι. Χαρακτηριστικό είναι πως φέτος στην Αττική το θερμόμετρο δεν ανέβηκε ούτε μία φορά στους 40 βαθμούς Κελσίου, κάτι που έχει να συμβεί εδώ και πολλά χρόνια. Ταυτόχρονα, βέβαια, οι απότομες καιρικές μεταβολές ήταν εδώ, όπως με τον μίνι καύσωνα της 22ας-23ης Ιουλίου με τους θυελλώδεις ανέμους, που συνέβαλαν στην τραγωδία από την πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική.
Το σχετικά δροσερό φετινό καλοκαίρι ήταν μια εξαίρεση σε μια μακρά συνέχεια ιδιαίτερα ζεστών θερινών μηνών στο Λεκανοπέδιο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών από το 2001 έως το 2017, για 17 έτη δηλαδή, οι 51 θερινοί μήνες κατέγραψαν μέσες μέγιστες θερμοκρασίες ανώτερες από τις κλιματικές τιμές, δηλαδή τους μέσους όρους των προηγούμενων δεκαετιών! Μάλιστα, αρκετοί από τους 51 μήνες ξεπέρασαν τις κανονικές τιμές από 2° C έως 3,5° C.
Για τις συνέπειες που συνεπάγεται η άνοδος της θερμοκρασίας του νερού στη Μεσόγειο προειδοποιεί ο Πέτερ Χόφμαν, από το Ινστιτούτο Κλιματικής Ερευνας στο Πότσνταμ. «Δεν θα έχουμε απαραίτητα αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά είναι πιθανό να αυξηθεί η έντασή τους». Οπως σημειώνει, φαινόμενα έντονης βροχόπτωσης θα γίνουν πιο ακραία, με συνέπεια να αυξηθεί ο κίνδυνος για πλημμύρες.