Επαναλαμβάνοντας ένα μοτίβο γνώριμο από την προηγούμενη παγκόσμια κρίση, τη χρηματοπιστωτική, η Ε.Ε. έχει για μία ακόμη φορά μείνει πίσω σε σύγκριση με τις ΗΠΑ ως προς τη στήριξη της οικονομίας της και την ανάκαμψή της.
Αυτή τη φορά, έναν πρόσθετο αλλά και μείζονα αποσταθεροποιητικό παράγοντα αποτελούν οι καθυστερήσεις στην εμβολιαστική διαδικασία, που ήδη υπονομεύουν περαιτέρω την προοπτική ανάκαμψης των ευρωπαϊκών οικονομιών. Η υπερδύναμη αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά πιο γενναιόδωρη προς την οικονομία της, πιο αποφασιστική και με ταχύτερα ανακλαστικά σε σύγκριση με τους αργούς γραφειοκρατικούς ρυθμούς της Ευρώπης. Τους αργούς ρυθμούς που καυτηρίασε η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, και για τους οποίους έχουν εκφράσει ανησυχία νυν και πρώην στελέχη της Τράπεζας ως προς τον αντίκτυπο που θα έχουν στην προοπτική ανάκαμψης της οικονομίας.
Η Ευρωζώνη εξέπληξε ευχάριστα πέρυσι, όταν υπό το σοκ του πρώτου κύματος της πανδημίας υπερέβη το ταμπού του κοινού δανεισμού. Σχεδόν ένα χρόνο μετά, όμως, το Ταμείο Ανάκαμψης παραμένει ανενεργό. Βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη η διαδικασία υποβολής των εθνικών προγραμμάτων στην Κομισιόν, με ορισμένα εξ αυτών να έχουν κριθεί ακατάλληλα και με την εκταμίευση των 750 δισ. ευρώ των κεφαλαίων του να προβλέπεται, καλώς εχόντων των πραγμάτων, για το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Την ίδια στιγμή, η Ουάσιγκτον προωθεί με τη διαδικασία του κατεπείγοντος το πακέτο Μπάιντεν, τη γενναία τονωτική ένεση του 1,9 τρισ. δολαρίων, που αναμένεται να δώσει ώθηση πυραύλου στην αμερικανική οικονομία.
Ο Ερικ Νίλσεν, οικονομολόγος της ιταλικής τράπεζας UniCredito, υπολογίζει πως όταν προστεθεί το πακέτο Μπάιντεν, η Ουάσιγκτον θα έχει διοχετεύσει στην αμερικανική οικονομική συνολική δημοσιονομική στήριξη αντίστοιχη με το 11% έως 12% του αμερικανικού ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι θα της έχει χορηγηθεί ενίσχυση τριπλάσια από την ύφεση κατά 3,5% που υπέστη το περασμένο έτος. Σε ό,τι αφορά την Ευρωζώνη, όμως, ο ίδιος οικονομολόγος εκτιμά πως η συνολική ενίσχυση που θα δεχθεί η οικονομία της δεν θα υπερβεί το 6% του ΑΕΠ της, που ισοδυναμεί μόλις στο 70% του ΑΕΠ που έχασε το περασμένο έτος εξαιτίας του οικονομικού αντίκτυπου της πανδημίας.
Οικονομικοί αναλυτές της επενδυτικής τράπεζας Berenberg επισημαίνουν πως η Ευρωζώνη χρειάστηκε επτά ολόκληρα χρόνια για να ανακάμψει από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, με τις ΗΠΑ να το επιτυγχάνουν ακριβώς στο ήμισυ του χρόνου αυτού, καθώς η αμερικανική οικονομία είχε πλήρως ανακάμψει στα τριάμισι χρόνια. Λίγες ημέρες πριν από τον νέο σκόπελο που αντιμετώπισε η Ε.Ε., όταν χωρίς κανέναν συντονισμό ή συνεννόηση ορισμένες χώρες-μέλη της ανέστειλαν τους εμβολιασμούς με το εμβόλιο της AstraZeneca, οι οικονομολόγοι της Berenberg προέβλεψαν πως αυτή τη φορά η οικονομία της Ευρωζώνης θα χρειαστεί εννέα τρίμηνα για να επιστρέψει στα προ της πανδημίας επίπεδα, ενώ η αμερικανική οικονομία μόνον έξι τρίμηνα. Μεσολάβησε, ωστόσο, η καθυστέρηση με την υπόθεση AstraZeneca, που συνεπάγεται περαιτέρω παράταση των περιοριστικών μέτρων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Και σύμφωνα με τη Μαέβα Κουζέν, οικονομολόγο της Bloomberg Economics, για κάθε εβδομάδα που παρατείνονται τα περιοριστικά μέτρα, η ζημία στην οικονομία της Ε.Ε. ανέρχεται περίπου στο 3% του ΑΕΠ της.
Bloomberg, Reuters
Αποταμίευση-ρεκόρ, έτοιμοι να αρχίσουν να καταναλώνουν οι Αμερικανοί
Οι αριθμοί είναι αδυσώπητοι όταν αποκαλύπτουν τις διαφορές ανάμεσα στην υπερδύναμη και στην Ε.Ε. ως προς τη στήριξη που έχουν προσφέρει στις οικονομίες τους. Ιδιαίτερα δυσοίωνη διαγράφεται όμως η εικόνα για την Ε.Ε. και τις χώρες-μέλη της όταν συνεκτιμηθεί και ο παράγοντας της εμβολιαστικής διαδικασίας, που τείνει να υπονομεύσει την έκβαση της κρίσης. Με τα εμβολιαστικά προγράμματα να προχωρούν ταχύτατα στις ΗΠΑ και το 23% του πληθυσμού της υπερδύναμης να έχει ήδη λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου και περίπου το 13% να έχει λάβει δύο δόσεις, πολλές αμερικανικές πολιτείες χαλαρώνουν τα περιοριστικά μέτρα. Προπαντός, όμως, χαλαρώνουν οι Αμερικανοί, που δεν βλέπουν την ώρα να επιστρέψουν στην παλιά τους ζωή και στις παλιές συνήθειές τους, και επομένως στην κατανάλωση.
Ρεπορτάζ της Wall Street Journal ανέφερε την Παρασκευή ότι οι Αμερικανοί είναι έτοιμοι να ανακτήσουν όσα έχασαν τους σκληρούς μήνες της καραντίνας. Αυτό ακριβώς προκύπτει από τις κρατήσεις σε εστιατόρια και ξενοδοχεία που αυξάνονται ταχύτατα, όπως και ο αριθμός των αεροπορικών εισιτηρίων που προπληρώνονται. Η μεγαλύτερη αμερικανική εφημερίδα τονίζει πως τις τελευταίες εβδομάδες οι Αμερικανοί ξοδεύουν σε γυμναστήρια, ινστιτούτα αισθητικής και spa τα μεγαλύτερα ποσά που έχουν διαθέσει από την αρχή της πανδημίας. Επιταχύνεται, έτσι, η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας και σημειώνουν ανάπτυξη οι τομείς που απαιτούν προσωπική επαφή και δέχθηκαν το μέγιστο πλήγμα από τα περιοριστικά μέτρα. Η αύξηση των καταναλωτικών δαπανών ήταν αναμενόμενη στις ΗΠΑ, καθώς με το πακέτο Μπάιντεν οι Αμερικανοί εισπράττουν επιταγές 1.400 δολαρίων. Στη διάρκεια, άλλωστε, των περιόδων της καραντίνας αποταμίευσαν αναγκαστικά κεφάλαια που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 14% της κατανάλωσης του περασμένου έτους. Και ένα τμήμα αυτής της αποταμίευσης θα μετατραπεί σε δαπάνες.
Την ίδια στιγμή, τα εμβολιαστικά προγράμματα στις ευρωπαϊκές χώρες προχωρούν με ανησυχητικά αργούς ρυθμούς και ορισμένες χώρες, όπως, για παράδειγμα, η Γαλλία, βυθίζονται στο τρίτο κύμα της πανδημίας με αποτέλεσμα να καταφεύγουν εκ νέου σε περιοριστικά μέτρα. Τα ποσοστά εμβολιασμού στην Ευρώπη κυριολεκτικά ωχριούν όταν συγκριθούν με τα αντίστοιχα στις ΗΠΑ, καθώς στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό όσων έχουν εμβολιαστεί κυμαίνεται γύρω στο 3,5% με 4%. Σε ό,τι αφορά την αναγκαστική αποταμίευση των Ευρωπαίων, είναι και πάλι πολύ μικρότερη από αυτή των Αμερικανών. Σύμφωνα, πάντα, με στοιχεία του ΟΟΣΑ, στις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της Ε.Ε., Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Γερμανία, η αποταμίευση της καραντίνας κυμαίνεται κάπου ανάμεσα στο 3% και το 7% της κατανάλωσης. Οπως σχολίασε προ ημερών ο Ρίτσαρντ Μπάργουελ, αναλυτής της γαλλικής ΒΝΡ Paribas, «υπάρχει πολύ μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη στα ταμεία των αμερικανικών νοικοκυριών και πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να δαπανηθεί αν ενισχυθεί η ψυχολογία του κόσμου, καθώς η οικονομική ανάπτυξη επιστρέφει δριμύτερη στις ΗΠΑ».
Μη συγκρίνετε μήλα με πορτοκάλια, το κοινωνικό κράτος μικραίνει την απόκλιση
Του Jan Strupczewski, Reuters
Καθώς αγωνίζεται να προωθήσει το εμβολιαστικό της πρόγραμμα και την ανάκαμψη της οικονομίας της, η Ευρώπη δεν μπορεί παρά να κοιτάζει με φθόνο την πορεία προς τη στρατόσφαιρα που έχει πάρει η αμερικανική οικονομία χάρη στη στήριξη της κυβέρνησης.
Πολιτικοί και οικονομολόγοι επισημαίνουν, πάντως, ότι είναι άστοχη η σύγκριση ανάμεσα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Τονίζουν ότι πίσω από τη φαινομενικά μεγάλη απόκλιση κρύβεται η υποστήριξη που απολαμβάνουν οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από το σαφώς πιο γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος της Γηραιάς Ηπείρου. Μια υποστήριξη που ενισχύθηκε περαιτέρω από τα προγράμματα κρατικής επιδότησης των μισθών του ιδιωτικού τομέα λόγω πανδημίας. Υπογραμμίζουν πως το σημαντικότερο ερώτημα είναι κατά πόσον το γενναιόδωρο δίχτυ κοινωνικής προστασίας της Ευρώπης πρόκειται μακροπρόθεσμα να δυσχεράνει την αναδιάταξη της οικονομίας της. Γιατί οι πολιτικές ηγεσίες της ελπίζουν πως η αναδιάταξη της ευρωπαϊκής οικονομίας θα είναι ένα από τα λίγα θετικά παρεπόμενα της υγειονομικής κρίσης.
«Το ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο οδηγεί σε μικρότερη ανάκαμψη», εκτιμά ο Ντάνιελ Γκρος, επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής, και προσθέτει ότι η κοινωνική πολιτική της Ευρώπης «ενδέχεται να πλήξει μεσοπρόθεσμα την ανάπτυξη καθώς είναι πολύ αργή η πορεία της προς τις διαρθρωτικές αλλαγές». Οι ίδιοι παράγοντες στάθηκαν καθοριστικοί όταν η Ευρώπη αναδύθηκε από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση της διετίας 2008-2009, πολύ καθυστερημένα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ .
Το νέο πακέτο στήριξης της Ουάσιγκτον, ύψους 1,9 τρισ. δολαρίων, έριξε έντονο φως στα δεινά της Ε.Ε.: στη συνεδρίασή της την εβδομάδα που πέρασε, η Federal Reserve προέβλεψε πως η αμερικανική οικονομία θα σημειώσει ανάπτυξη 6,5% το 2021 ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία θα αρκεστεί σε ένα 3,7%. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά πως οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στα προ της κρίσης επίπεδα στα τέλη του έτους, δηλαδή έξι μήνες νωρίτερα από την Ε.Ε., αν υποθέσουμε, βέβαια, ότι η Ευρώπη θα κατορθώσει να διαχειριστεί την πανδημία και να επιστρέψει σε κάποιο βαθμό κανονικότητας. Οι επικριτές της Ευρώπης διερωτώνται γιατί δεν έχει προωθήσει κανένα πρόγραμμα ανάλογης κλίμακας με το πακέτο Μπάιντεν. Σύμφωνα, όμως, με τους αξιωματούχους της Ε.Ε., είναι σαν να συγκρίνει κανείς μήλα με πορτοκάλια. Οπως είπε ο Ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών, Πάολο Τζεντιλόνι, «η Ε.Ε. δεν είναι ομόσπονδο κράτος γι’ αυτό πρέπει να συνεκτιμηθούν τα μέτρα που λαμβάνονται τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Ο ίδιος επισημαίνει, άλλωστε, πως στην Ευρώπη «σε περιόδους ύφεσης τα κοινωνικά μας συστήματα χορηγούν αυτομάτως πολύ περισσότερη στήριξη από όση προσφέρει το σύστημα στις ΗΠΑ». Σύμφωνα με τον κ. Τζεντιλόνι, όταν τα υφιστάμενα μέτρα του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους συνδυάζονται με τα έκτακτα μέτρα στήριξης μιας χώρας-μέλους της Ε.Ε., φθάνουν τελικά το 8% της οικονομίας. Οι κυβερνήσεις χορηγούν επιπλέον ρευστότητα ύψους 19% του ΑΕΠ, που ανέρχεται τελικά σε 3,5 τρισ. ευρώ συνολικά. Το περασμένο έτος, οι ΗΠΑ προσέφεραν στην οικονομία τους στήριξη ύψους 11% του ΑΕΠ τους σε αυτόματα και έκτακτα μέτρα και 5% πρόσθετη ρευστότητα που ανέρχεται σε 3,35 τρισ. δολάρια. Επιπλέον ο κ. Τζεντιλόνι εκτιμά πως από τη στήριξη της αμερικανικής οικονομίας θα επωφεληθεί και ο υπόλοιπος κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, της οποίας οι κυβερνήσεις έχουν υποσχεθεί να διατηρήσουν σε υψηλά επίπεδα τις δαπάνες τόσο φέτος όσο και το επόμενο έτος.
Αργούμε
Αναγνωρίζοντας πως η Ε.Ε. δεν έχει προσφέρει στις ευρωπαϊκές οικονομίες εξίσου γενναιόδωρη στήριξη με εκείνη της Ουάσιγκτον στην αμερικανική οικονομία, η Κριστίν Λαγκάρντ επισήμανε ότι η Ε.Ε. έχει μείνει πίσω σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και τόνισε πως «τα δημοσιονομικά μέτρα μας δεν έχουν ακόμη αρχίσει και τα χρειαζόμαστε».
Ανήσυχος
Εκφράζοντας την ανησυχία του για τον αντίκτυπο που θα έχει στην ευρωπαϊκή οικονομία η καθυστέρηση τόσο στην εμβολιαστική διαδικασία όσο και στην εκταμίευση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, ο πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Βίτορ Κονστάνσιο, υπογράμμισε πως «οι καθυστερήσεις θα πλήξουν την ανάπτυξη τα επόμενα τρίμηνα».
Μαύρη πρόβλεψη
Ο επικεφαλής των οικονομολόγων της UniCredit, Ερικ Νίλσεν, προβλέπει διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ε.Ε., καθώς εκτιμά πως «χάρη στο πακέτο Μπάιντεν η αμερικανική οικονομία θα φτάσει στα προ της πανδημίας επίπεδα ανάπτυξης μέσα στο επόμενο έτος, ενώ στην Ευρώπη δεν υπάρχει προοπτική να συμβεί κάτι ανάλογο για αρκετά χρόνια».