Αυτές οι γραμμές γράφονται μερικές ώρες πριν αρχίσουν να κλείνουν οι κάλπες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και περιμένουμε όλοι με αγωνία να μάθουμε όχι μόνον ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αλλά και αν το όποιο αποτέλεσμα γίνει αποδεκτό από τις δύο πλευρές. Είναι στοιχειώδης προϋπόθεση για να λειτουργήσει μια Δημοκρατία, προϋπόθεση όμως που δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη σήμερα στην πιο ισχυρή Δημοκρατία του πλανήτη. Γιατί η πόλωση στην αμερικανική κοινωνία παίρνει πλέον ακραίες μορφές. Γιατί ο σημερινός πρόεδρος έχει δείξει επανειλημμένως πόσο λίγο σεβασμό τρέφει σε κανόνες και θεσμούς, ακόμη πιο λίγο στην αλήθεια. Και επίσης γιατί στην τωρινή συγκυρία αναδεικνύονται οι αδυναμίες και στρεβλώσεις του αμερικανικού εκλογικού συστήματος.
Ολα αυτά μαζί συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα και μια βαθιά κρίση της Δημοκρατίας. Αν επανεκλεγεί ο πρόεδρος Τραμπ, οι προοπτικές είναι δυσοίωνες τόσο για την αμερικανική Δημοκρατία όσο και για τη διεθνή συνεργασία σε έναν κόσμο που τη χρειάζεται ολοένα και περισσότερο. Αυταρχισμός, αυθαιρεσία, παρορμητική συμπεριφορά και προκλητική άγνοια δεν είναι τα κατάλληλα εφόδια για να αντιμετωπίσει ένας πρόεδρος των ΗΠΑ τις εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ευρύτερες επιπτώσεις μιας πανδημίας και μιας οικονομικής ύφεσης χωρίς προηγούμενο. Μιας οικονομίας με μεγάλο δυναμισμό, αλλά και τεράστιες ανισότητες. Μιας χώρας που είναι πρωτοπόρος στις νέες τεχνολογίες, αλλά χωρίς ισχυρό δίχτυ ασφαλείας για τους αδύναμους. Μιας χώρας στην οποία πάρα πολλοί αρνούνται τον υπαρξιακό κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής. Και σε έναν κόσμο όπου η αμερικανική ηγεμονία αμφισβητείται στην πράξη ολοένα και περισσότερο. Με άλλα λόγια, όταν οι τεκτονικές πλάκες μετακινούνται επικίνδυνα, χρειάζεσαι ανθρώπους που καταλαβαίνουν από σεισμούς, που μελετούν τα στοιχεία και ξέρουν να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, όχι τζάμπα μάγκες που κουνάνε απειλητικά το δάχτυλο προς τον ουρανό και σε όποιους δεν συμφωνούν μαζί τους. Τέτοιους διαθέτει άλλωστε πολλούς και η δική μας χώρα. Ξέρουμε από αυτά.
Αν εκλεγεί ο Δημοκρατικός υποψήφιος, υπάρχει σοβαρή ελπίδα να επιστρέψει βαθμιαία η χώρα του σε μια σχετική ομαλότητα. Αλλά δεν θα είναι διόλου εύκολο. Η πόλωση στην αμερικανική κοινωνία πάει πολύ βαθιά, η ένταση μεταξύ των δύο πλευρών έχει κορυφωθεί και πολλοί πλέον θεωρούν τους απέναντι, εχθρούς και όχι πολιτικούς αντιπάλους. Διαθέτουν δυστυχώς και πολλά όπλα, μερικοί φαίνονται πρόθυμοι να τα χρησιμοποιήσουν. Eνας πρόεδρος Μπάιντεν θα έχει λοιπόν μπροστά του πολύ δύσκολο έργο για να ενώσει και να επουλώσει πληγές. Και σίγουρα δεν θα βοηθήσει η πρόνοια του αμερικανικού συντάγματος που αφήνει ένα διάστημα μεγαλύτερο των δύο μηνών μεταξύ εκλογής και ανάληψης της εξουσίας από τον νέο πρόεδρο. Αυτό το μεσοδιάστημα μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνο με τις συνθήκες που επικρατούν. Ο σημερινός πρόεδρος έχει κάνει άλλωστε σαφή την πρόθεσή του να αμφισβητήσει μια ενδεχόμενη ήττα του στις κάλπες, πόσο μάλλον αν η ήττα αυτή είναι οριακή. Η αμερικανική Δημοκρατία πιθανόν να μην άντεχε μία ακόμη προεδρική εκλογή που θα κριθεί στα δικαστήρια.
Το πολιτικό φαινόμενο Τραμπ δεν είναι μια απλή συγκυριακή παραξενιά της Ιστορίας. Πέτυχε ο σημερινός πρόεδρος να δημιουργήσει μια ετερόδοξη συμμαχία ανάμεσα σε πλουτοκράτες που έχουν τη δύναμη να αγοράζουν πολιτική επιρροή και μεγάλες μάζες πολιτών που νιώθουν ότι οι οικονομικές εξελίξεις τούς έχουν αφήσει απέξω. Περιλαμβάνει αυτή η ετερόδοξη συμμαχία και πολλούς φανατικούς θρησκευόμενους. Είναι ένας απίστευτος αχταρμάς τον οποίο ο πολιτικός Τραμπ πέτυχε να μετατρέψει σε ισχυρότατη δύναμη κρούσης για την κατάληψη και διατήρηση της εξουσίας. Θα πρέπει τουλάχιστον να του αναγνωρίσουμε αυτήν την ικανότητα. Το γεγονός ότι μετά τέσσερα χρόνια προεδρίας Τραμπ, η μεγάλη πλειονότητα στελεχών και απλών οπαδών του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος συνεχίζει να στηρίζει τον σημερινό πρόεδρο λέει δυστυχώς πολλά. Η κρίση της αμερικανικής Δημοκρατίας είναι βαθιά και θα χρειαστούν τεράστιες προσπάθειες και μεγάλη σύνεση για να ξεπεραστεί. Ας ευχηθούμε να διαθέτει η αμερικανική Δημοκρατία τα απαραίτητα αποθέματα. Για το καλό όλων μας.
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Υποθέσεων της Sciences Po στο Παρίσι και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.